Mont d’an endalc’had

Brezel ar c'houignoù

Eus Wikipedia
Bombezadeg kreñvlec'h San Juan de Ulúa.
1838

Brezel ar c'houignoù (en spagnoleg Primera Intervención Francesa en México pe Guerra de los Pasteles) zo un aloubadeg graet gant armeoù Bro-C'hall e Mec'hiko etre Ebrel 1838 ha Meurzh 1839.

E Kreisteizamerika

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

C'hoarvezout a reas ar brezel-se en un amzer ma klaske Bro-C'hall teurel troad en Amerika spagnek ha gounit he lec'h evit he marc'hadourezh, diwar-goust Spagn ha Bro-Saoz.

E miz Meurzh 1837 e oa bet stanket ar Río de la Plata ouzh Arc'hantina hag Uruguay gant ar C'hallaoued. En amzer-se ivez e oa brezelioù diabarzh en Arc'hantina hag Uruguay, ha Bro-C'hall a roe skoazell da Fructuoso Rivera ha Juan Lavalle a-enep Manuel Oribe ha Rosas. Kemeret e voe Montevideo gant an emsavidi, tec'hel a reas ar prezidant da Arc'hantina.

Skrivañ a reas ar beskonsul gall Aimé Roger d'e Gentañ Ministr e klasked reiñ ur c'hastiz a zoare da v-Buenos Aires hag a vije ur gentel vat d'ar stadoù amerikan all rak dereat eo da Vro-C'hall bezañ anavezet ma fell dezhi bout doujet.

Dizurzh a oa e deroù istor Republik Mec'hiko, entre fin Brezel Dizalc'hted Mec'hiko gant Spagn, ha deroù trevadennerezh douaroù hanternoz ar vro gant SUA. An estrenien a veze gwastet pe distrujet o madoù n'hallent ket kaout an disterañ digoll hag ar gouarnamantoù n'o doa na c'hoant na peadra da ginnig dic'haou da zen, Mec'hikaned pe estrenien.

En 1827 e oa bet sinet un emglev etre Mec'hiko ha Bro-C'hall, anvet Declaraciones Provisionales, diwar-benn a darempredoù da zont etre an div vro.

Dre ar baron Deffaudis, kannad gall, e krogas kenwerzhourien c'hall e Mec'hiko da gas klemmoù da Bariz ma voent resevet gant evezh. Entre ar c'hlemmoù-se e oa hini an aotrou Remontel,[1], perc'henn ur preti e Tacubaya, e-lec'h ma oa bet kargidi vec'hikan, dindan ar prezidant Santa Anna, o tebriñ en 1832, ha kaset war-draoñ un toullad kouignoù hep paeañ, ma c'houlenne un digoll a 60 000 peso[2]. Se zo kaoz eo anavezet e Mec'hiko evel Guerra de los Pasteles. Ouzhpenn-se, er bloavezh-se en-eeun, e voe fuzuilhet ur c'heodedad gall en Tampico, tamallet dezhañ ober preizherezh, ma voe gwashaet c'hoazh an darempredoù etre an div vro.

Ur c'houignaouer gall a lavaras e oa bet freuzet e stal gant drailherien hag a c'halvas Bro-C'hall hag ar roue Loeiz-Fulup Iañ. Ha Bro-C'hall neuze da c'houlenn 3 milion a lurioù-aour. Hag evel ma ne deue ket an arc'hant e kasas ar c'habiten a vor Bazoche, war ar fourgadenn 'Herminie, d'ober ar blokus ha reiñ da c'houzout arc'hadurioù Bro-C'hall. Bazoche avat a gavas ne oa ket armet mat, ha klañv e oa e vartoloded gant an derzhienn velen, ma c'houlennas bezañ aotreet da zistreiñ[3],[4]. Neuze e voe kaset ur bagad listri eus ar morlu gall dindan urzhioù an eilamiral Charles Baudin da stankañ an tremen war porzhioù Mec'hiko en aod ar Meurvor Atlantel, adalek Yucatán, e c'hreisteiz, betek ar stêr Río Grande[5]. Er morlu-se e oa ur gorvetenn , la Créole, dindan urzhioù Priñs Joinville, mab d'ar roue gall Louis-Philippe Iañ.

Dont a reas ar C'hallaoued a-benn eus gwarnizon kreñvlec'h San Juan de Ulúa (gwelout ar pennad Emgann San Juan de Ulúa), rak gwall gozh e oa kanolioù arm Mec'hiko, ha savet e oa bet ar c'hreñvlec'h e koural (piedra mucara), ha se ne oa ket kenkoulz ha mein. dilestrañ a reas an arme c'hall d'ar 4 a viz Kerzu 1838 ha kemer a reas porzh Veracruz.

Sac'het e oa kenwerzh Mec'hiko, ma krogas ar vro da enporzhiañ adal porzh Corpus Christi e Texas, ha goude dreist ar Río Bravo. Gant aon e vije stanket porzhioù Texas gant Bro-C'hall ivez e voe savet ur milis e Texas hag a veze o tiwall bae Corpus Christi da virout ouzh ar Vec'hikaned. ,


D'an 9 a viz Meurzh 1839 e tegouezhas ur bagad bras a listri saoz gant an amiral Richard Packenham. Disklêriañ a reas e oa o vont da dennañ war al listri gall ma choment da stankañ porzh Veracruz ha kuit ez eas ar C'hallaoued.

Goude ar brezel-se e voe anvet Veracruz da gêr heroica, ha peogwir he deus bet da dalañ ouzh peder aloubadeg ez eo hiziv Cuatro veces heroica, peder gwech harozel.

Ur brezel all ouzh Bro-C'hall a voe en 1861, anvet Eil emelladenn Bro-C'hall e Mec'hiko.

  1. Los Pasteles Más Caros de la Historia
  2. Documents relatifs à la guerre entre la France et le Mexique et le blocus des ports du dernier par la première (copies et traductions authentiques publiées successivement à Paris), faisant partie du Nouveau recueil des traités depuis 1808 jusqu'à présent - Tome XV 1830 - 1838, embannet e Goettingen el levrdi librairie Dieterich en 1840, pp. 803-817
  3. J. E. Jenkins, Histoire de la Marine française , Albin Michel 1977, p. 344
  4. René Jouan, Histoire de la Marine française, Payot, 1950, p. 275
  5. Jean Meyer ha Martine Acera, Histoire de la Marine française des origines à nos jours, Emannadurioù Ouest-France, 1994

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.