آی‌مکس

آی مکس، (به انگلیسی: IMAX) که مخفف IMAGE MAXIMUM است، نوعی فرمت فیلم و پروژکشن است که توسط شرکت کانادایی Image Corporation راه اندازی شد. از ویژگی‌های این ورژن می‌توان به اندازه بسیار بزرگ تصاویر و وضوح بالای انها اشاره کرد.

تاریخچه

ریشه‌های پیدایش IMAX را باید در نمایشگاه «اکسپو ۶۷» جست‌وجو کرد؛ نمایشگاهی که در مونترال کانادا و در فاصله بین ۲۸ آوریل تا ۲۹ اکتبر سال ۱۹۶۷ برگزار شد و به اعتقاد بسیاری موفق‌ترین نمایشگاه بین‌المللی قرن بیستم بود چرا که بیش از ۵۰ میلیون بازدیدکننده به خود دید. به دنبال این نمایشگاه، کمپانی IMAX متولد شد و دفترهای مرکزی خود را به صورت مشترک در شهرهای نیویورک و تورنتو برپا کرد. فعالیت‌های شرکت IMAX دارای وسعت چشمگیری است و طراحی سالن‌های سینمایی IMAX تنها جزئی از آنها را شامل می‌شود. تا پایان ماه ژوئن سال جاری تعدادی در حدود ۳۹۴ سالن نمایش IMAX در ۴۴ کشور جهان ثبت شده‌است که تقریبا ۷۰ درصد آنها در آمریکای شمالی و ۳۰ درصد در کشورهایی چون انگلستان، استرالیا، هند، فیلیپین، بلغارستان، فرانسه و اسپانیا قرار دارند. این تعداد سالن نمایش تجربه IMAX را برای تعداد بیشماری از مردم امکانپذیر کرد. در این راستا ارقام متفاوتی بیان شده اما برخی این تعداد را بیش از ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون نفر گزارش کرده‌اند و بر اساس بعضی آمارهای دیگر این تعداد به حدود یک‌میلیارد نفر نیز می‌رسد. اهمیت فعالیت‌های IMAX تا حدی چشمگیر است که این کمپانی در سال ۱۹۹۷ جایزه اسکار موفقیت علمی و تکنیکی را از آن خود کرد.

پرده‌های نمایش

پرده‌های به کار گرفته شده در سیستم‌های IMAX به مراتب عظیم‌تر از پرده‌های سینمای معمولی هستند و حتی می‌توانند تا ۱۰ برابر بزرگ‌تر باشند. برای مثال می‌توان به بزرگ‌ترین این صفحه‌ها اشاره کرد که در دارلینگ هاربر کشور استرالیا قرار دارد. این صفحه بیش از ۲۹ متر ارتفاع و ۳۵ متر عرض دارد و از موادی چون وینیل ساخته شده که روی آن با رنگ نقره‌ای پوشیده شده‌است. این بزرگی تصاویر در حالی‌ است که کیفیت و وضوح آن هم تا حد غیرقابل تصوری بالاست. صفحه‌های مسطح و قوس‌دار IMAX برای افزایش حداکثری میدان دید تک‌تک بینندگان طراحی شده‌اند و موقعیت مکانی آنها (صفحه‌ها) برای رسیدن به این منظور به‌دقت محاسبه شده‌است. در بیشتر سالن‌های IMAX این صفحه‌ها از دیوار تا دیوار و از سقف تا کف کشیده می‌شوند. همچنین سطح آنها همانطور که پیش‌تر اشاره شد توسط رنگ نقره‌ای ویژه‌ای پوشیده می‌شود تا حداکثر قطب‌بندی نور و درخشندگی در آن ایجاد شود. در واقع این رنگ بشدت نور را انعکاس می‌دهد. این عملیات (اعمال رنگ روی صفحه‌ها) توسط روبات انجام می‌گیرد تا رنگ به صورت کاملا یکنواخت پرده را بپوشاند. از مثال‌های دیگر این صفحه‌ها می‌توان به نمونه‌ای که در سنگاپور قرار دارد، اشاره کرد. این پرده متشکل از ۳۷۶ صفحه آلومینیومی‌ است که توسط ترکیب وینیل پوشیده شده‌است. انتخاب این مواد با دقت بسیار و برای دستیابی به ۳۰ درصد قابلیت انعکاس در یک صفحه نیمکره‌ای صورت گرفته‌است. همچنین این پرده‌ها دارای میلیون‌ها روزنه ریز هستند تا در تقابل با صوت قرار نگیرند و صدا به راحتی در آنها جریان داشته باشد. بالا بودن وضوح تصاویر این امکان را به وجود می‌آورد که بیننده بتواند در فاصله بسیار نزدیکی از پرده سینما قرار بگیرد. همچنین صندلی‌ها نیز دارای شیب ملایم هستند تا بیننده کاملا به صفحه مسلط باشد.

سیستم‌های صوتی

در فرآیند تماشای فیلم‌ها، بی‌تردید صدا نیز به اندازه تصویر دارای اهمیت است. از این رو هر سالن سینمای IMAX مورد عملیات آکوستیکی قرار می‌گیرد تا صدایی دقیق و واقعی را به بیننده ارائه دهد به صورتی که وی قادر باشد با افتادن یک سوزن، صدا و حتی محل فرود آن را تشخیص دهد. امروزه برای انجام محاسبات پیرامون طراحی سیستم‌های صوتی مدلی کامپیوتری از اتاق را تهیه می‌کنند و برخورد و رفتار صدا را در مواجهه با سقف دیوار و بسیاری از عوامل دیگر می‌سنجند. این طراحی دقیق به بیننده این امکان را می‌دهد که بدون توجه به مکان خود، صدایی کامل را بشنود. طراحی آکوستیک سالن‌ها به صورتی است که کاملا در برابر صدای بیرون عایق باشد و همچنین این طراحی باید صدای سیستم تهویه را نیز در نظر بگیرد. سقف و دیوارها نیز ضخیم در نظر گرفته می‌شوند و این خاصیت را می‌یابند که صدا را جذب کنند. عایق‌بندی نیز بسیار با دقت انجام می‌شود. در واقع لایه ۱۲۵ میلیمتری پشم شیشه، کار عایق را انجام می‌دهد اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این لایه در تماس با سقف و دیوار نیست بلکه با فاصله از آن قرار می‌گیرد. در سیستم‌های IMAX صدا از طریق کانال‌های تولید صوت به گوش بیننده می‌رسد. در این سیستم ۱۲ کانال تولید صوت وجود داردکه در هر لحظه ۶ کانال وظیفه تغذیه صوتی را انجام می‌دهند. با اضافه شدن کانال هفتم نیز ظریف‌ترین فرکانس‌ها آماده شنیدن می‌شوند. در واقع در این سالن‌ها ۱۲ شاخه اسپیکر ۴ طرفه از سقف و دیوارها و به فاصله برابری از مرکز آویخته شده‌اند. در این‌باره نیز محاسباتی انجام می‌شود تا این اسپیکرها خارج از محدوده پوشش پروژکتور باشند. در واقع ۷۲ آمپیلی‌فایر با قدرت خروجی ۱۲ هزار تا ۲۰هزار وات در خدمت این کار خواهند بود.

فرمت فیلم‌های IMAX و تکنولوژی پروژکتورها

برای پخش تصاویری تا این حد بزرگ و واضح، به فیلم‌های ویژه‌ای هم نیاز است، از این رو فیلم‌های IMAX بزرگ‌ترین فرمت فیلم‌های موجود در دنیا هستند. این فیلم‌ها به عرض۷۰ میلیمتر هستند که در هر طرف آنها ۱۵ حفره قرار دارد، از این رو عموما فرمت فیلم‌های IMAX را ۷۰/۱۵ می‌نامند. این فرمت از فیلم، ۳ برابر فیلم‌های ۷۰ میلیمتری معمولی است که در هر دو سوی خود تنها ۵ حفره دارد. ویژگی‌هایی که در فیلم‌های فرمت IMAX وجود دارد باعث می‌شود تا وضوح تصاویر بسیار بالا باشد. در پروژکتورهای IMAX سیستمی به نام «حلقه غلتان» قرار دارد که فیلم‌های IMAX را به صورت افقی و با حرکتی نرم و موج‌گونه به پیش می‌برد. در هنگام پخش فیلم‌ها، هر فریم در سوزن‌های خاصی کاملا بی‌حرکت شده و توسط مکش هوا فیلم بشدت در برابر المنت لنز عقبی نگه داشته می‌شود. این پروژکتورها به نحوی عمل می‌کنند که فیلم در آنها دچار فرسایش نمی‌شود و به این ترتیب کیفیت و وضوح آن آسیب نمی‌بیند. همچنین این پروژکتورها از لامپ‌های زنونی ۱۵ هزار واتی استفاده می‌کنند. این گرما به سیستمی خنک‌کننده نیاز دارد که با استفاده از هوا و آب این نیاز هم برطرف می‌شود.

دوربین‌های IMAX و تکنولوژی سه‌بعدی‌سازی

امروزه فیلم‌هایی که با تکنیک‌های سه‌بعدی تولید می‌شوند رو به افزایش دارند و حتی نسخه‌ سه‌بعدی برخی از فیلم‌ها که در گذشته به روش دوبعدی ساخته شده بودند هم در حال تولید هستند. اهمیت فیلم‌های سه‌بعدی در این است که با استفاده از تکنیک‌های به کار رفته، هردو چشم مخاطب در فرآیند تماشای فیلم به کار گرفته می‌شوند. به این ترتیب بیننده بُعد را در فیلم می‌بیند و اشیا دور و نزدیک به نظر می‌رسند. در نتیجه می‌توان تحرک و اکشن بیشتری به صحنه‌های هیجان‌انگیز فیلم وارد کرد. در واقع تکنولوژی سه‌بعدی‌سازی امکان به‌دست آمدن تصاویری ملموس‌تر را برای بیننده فراهم می‌کند. تکنولوژی IMAX توجه ویژه‌ای به این مساله دارد. دوربین‌های IMAX دارای ۲ لنز هستند که به صورت افقی در کنار یکدیگر و به فاصله ۵/۲ اینچی از یکدیگر قرار گرفته‌اند. این میزان در واقع متوسط فاصله‌ای‌ است که بین ۲ چشم انسان قرار دارد. هنگام فیلمبرداری ۲ حلقه مجزا (برای چشم راست و چپ) تصاویر را به صورت همزمان ضبط می‌کنند. به این ترتیب و با پخش همزمان فیلم‌ها توسط پروژکتور، بیننده تصاویر را به صورت سه‌بعدی می‌بیند. همچنین برای ایجاد تصور بهتری از ابعاد، می‌توان از عینک‌های سبک و ویژه‌ای استفاده کرد که تصاویر هر چشم را به صورت مخصوص به بیننده منتقل می‌کنند.

فیلم و تکنولوژی IMAX

تاکنون فیلم‌های بسیاری با توجه به سیستم IMAX تولید شده‌اند. در واقع آغاز ساخت این فیلم‌ها به حدود ۴۰ سال قبل بازمی‌گردد. نخستین فیلمی که با این روش تولید شد «بچه ببر» نام داشت که در سال ۱۹۷۰ و به کارگردانی دونالد بریتین ساخته شد. در سال ۱۹۹۲ نیز فیلم «مومنتوم» به‌عنوان نخستین فیلم IMAX با وضوح بالا (HD) روانه سینماها شد، اما به تدریج ساخت این فیلم‌ها نیز به صورت تصاعدی افزایش یافت. این تکنولوژی چنان مورد استقبال عمومی قرار گرفت که بسیاری از فیلم‌ها را دوباره روانه سینماها کرد تا علاقه‌مندان بتوانند این فیلم‌ها را از طریق IMAX نیز تجربه کنند. از جمله این فیلم‌ها می‌توان به «دیو و دلبر»، «آپولو ۱۳» و «شیر شاه» (در سال۲۰۰۲) اشاره کرد. فیلم‌های دیگری چون «ماتریکس»، «مرد عنکبوتی» و همچنین ۴ فیلم آخر از مجموعه فیلم‌های «هری پاتر» نیز از تکنولوژی IMAX استفاده کردند، اما یکی از مهم‌ترین فیلم‌ها در زمینه استفاده از دوربین‌های IMAX فیلم «شوالیه تاریکی» (۲۰۰۷) بود. موفقیت افسانه‌ای این فیلم‌ بسیاری از کارگردان‌ها را به این فکر انداخت تا از این دوربین‌ها برای ساخت فیلم‌های خود استفاده کنند.

امروزه از دیدن یک فیلم با سیستم‌های IMAX به‌عنوان یک تجربه یاد می‌شود و فیلم‌هایی از فوران یک آتشفشان‌ یا شنای کوسه‌ سفید در عمق دریا، فیلم‌هایی درباره فضا و حتی مسابقات اتومبیلرانی که با وضوحی بی‌مانند و صدایی فراتر از تصور آمیخته شده‌اند، تاکنون چندین فیلم که از تکنولوژی IMAX استفاده کرده‌اند نامزد جایزه اسکار شده‌اند که در این بین می‌توان به فیلم‌های مستندی چون «دلفین‌ها» (۲۰۰۰)، «آمازون» (۱۹۹۷) و فیلم فوران آتشفشان سنت هلن (۱۹۸۰) اشاره کرد. از فیلم‌های IMAX سال ۲۰۰۹ هم می‌توان به فیلم‌های پیشتازان فضا، قسمت دوم فیلم «تبدیل‌شوندگان» و «آواتار» اشاره کرد. فیلم‌های «آلیس در سرزمین عجایب»، قسمت هفتم «هری پاتر» و قسمت چهارم انیمیشن «شرک» نیز پروژه‌های سال ۲۰۱۰ را تشکیل می‌دهند که بر اساس این تکنولوژی ساخته می‌شوند. برای سال ۲۰۱۱ نیز فیلم‌هایی چون قسمت چهارم «مرد عنکبوتی» و قسمت هشتم «هری پاتر» روانه سالن‌های سینما خواهند شد.

منابع

http://www.vatanemrooz.ir/1388/7/15/VatanEmrooz/257/Page/11/Index.htm