دودمان یرواندی: تفاوت میان نسخه‌ها

دودمان اروندی

Երվանդունիներ
دودمان اروندی; Երվանդունիներ
سده ۶ (پیش از میلاد)–نامعلوم
	ارمنستان در دوران اروندی‌ها، ۲۵۰ پیش از میلاد
پایتخت	آرماویر; یروانداشات
حکومت	-
تاریخ
• بنیان‌گذاری	سده ۶ (پیش از میلاد)
• فروپاشی	نامعلوم
	پسین
دودمان آرتاشسی

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۱۱ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۵۷

دودمان اَروَندی یا یـِرواندونی‌ها (به ارمنی: Երվանդունիներ، یـِرواندونی)، (به انگلیسی Orontid Dynasty)، از ۵۷۰ (پیش از میلاد) تا ۲۰۰ (پیش از میلاد) حکمرانی کردند. مؤسس پادشاهی یرواند یکم ساکاواکیاتس بود و آخرین پادشاه از این دودمان یرواند چهارم. آنتیوخوس چهارم کوماژن از این خاندان آخرین پادشاه کوماژن بود. شاهان یرواندی ارمنی سنت‌های دیرین حکومتی در ارمنستان را با خود داشتند. آن‌ها از اخلاف سلسله پادشاهان باستانی ارمنی در سده ۶ (پیش از میلاد) بودند و از این طریق به حکومت پیشین یعنی اورارتوها و اتحادیه قبیله‌ای به آستانه حکومت «آرمه» رسیده مربوط می‌شدند و دارای تجارب فراوانی در امور کشورداری بودند.^[۱]

آن‌ها همچنین از خویشاوندان طایفه هخامنشی به حساب می‌آمدند و از خاندان (ویدرنه) از یاران هفتگانه داریوش یکم در سرکوب گئومات مغ محسوب میشدند. و هم استاتیرای یکم ملکه محبوب اردشیر دوم و برادرش تیسافرن سردار معروف پارسی از این خاندان بودند و هم یرواند یکم نوه عموی این دو با دختر اردشیر دوم به نام روزگونه ازدواج نمود.^[۲]

نام این دودمان یعنی اروندی (در زبان‌های غربی Orontid) از واژه فارسی اروند (در یونانی: Ὀρόντης لاتین: Orontes) گرفته شده که به معنی «چابک» و «دلاور» است.^[۳]

پیشینه

مرزهای ارمنستان در دوران پادشاهی یرواند یکم ساکاواکیاتس همان مرزهای دوران اورارتو بود و در جنوب از جلگه دجله می‌گذشت، در شمال با ارمنستان علیا و منطقه گوگارک در غرب با فرات و در شرق توسط دریاچه ارومیه بطرف جلگه شاخه سفلای ارس و رود کورا محدود می‌شد. اروندی‌ها دشت آرارات را مرکز حکومتشان قرار دادند و شهر آرماویر که به روی خرابه‌های آرگیشتی خینیلی بنا گردیده بود. به عنوان پایتخت برگزیدند. آنها در این سرزمین به اصلاحات و آبادانی پرداختند و چند شهر بنا نهادند. در منطقه‌ای که رودهای ارس و آخوریان به هم ملحق می‌گردند شهر یروانداشات ساخته می‌شود؛ که جانشین آرماویر پایتخت پادشاهی ارمنستان می‌گردد. این شهر اخیر نقش خود را بعنوان مرکز پرستش حفظ می‌نماید. یک زیارتگاه بزرگ دیگر در باگاران در کنار آخوریان ایجاد می‌گردد.

از اولین مذاکرات سرداران اسکندر به منظور تقسیم سرزمین‌های او نام ارمنستان در فهرست اسامی ممالک فتح شده به دست اسکندر نیامده و ارمنستان برخلاف ایران، که هم‌زمان با سقوط دولت هخامنشی مطیع اسکندر و دولت مقدونی شد، توانست تمامیت ارضی و استقلال خود را حفظ کند.

پس از فروپاشی سلسلهٔ هخامنشیان یرواند دوم از خاندان یرواندونی، که والی ایالت ارمنستان در این دوره و از سرداران ارمنی حاضر در نبرد گوگمل بود، خود را پادشاه مستقل ارمنستان بزرگ معرفی کرد. میترنس دیگر سردار ارمنی، نیز که او هم در نبرد گوگمل حاضر بود، دولت مستقل دیگری در شمال غربی ارمنستان بزرگ تشکیل داد که به ارمنستان کوچک شهرت یافت.^[۲]

این بخش از ارمنستان هم‌زمان با حملات ارتش مقدونی به نواحی کاپادوکیه به فرماندهی اومئنس به دست نیروهای مقدونی تصرف شده و جزو قلمرو اسکندر قرار گرفت. البته، پس از مدتی بار دیگر استقلال خود را بازیافت. در این دوره، بخش دیگری از ارمنستان، که جنوب غربی این سرزمین را تشکیل می‌داد، «زوپک» نام داشت. این سرزمین زمانی جزوی از ارمنستان بزرگ بود اما به دلایل مختلف از آن جدا شده و فردی به نام آرشام از خاندان اروندی بر آن حکومت می‌کرد.

شجره‌نامه

بغابیگنا

هیدرانس یکم(ویدرنه یکم)
Persian nobleman
(۵٢١)

سیسامنس

هیدرانس دوم (ویدرنه دوم)
chiliarc of Iran
(۴٨٠-۴٢٨ پ.م)

سیسامنس
(۴٨٠ پ.م)

اوتانس

هیدرانس سوم
ساتراپ ارمنستان
(† ۴١٠ پ.م)

اروند

?

گوبریاس
gouv. آکدی

آمس‌تریس
دختر داريوش دوم هخامنشی

تری‌تخمه
ساتراپ ارمنستان
(† ۴١٠ پ.م)

رکسانا
(† ۴١٠)

تیسافرن
ساتراپ سارد
(† ٣٩۶)

چندین شاهزاده و شاهدخت اعدام شده در ۴١٠ پ.م

استاتیرا
(† ۴٠٠)
همسر اردشیر دوم هخامنشی

اردشیر
ساتراپ هیرکانی

a prince
(† ۴٠۴ پ.م)

مازئوس
ساتراپ بابل
(† ٣٢٨ پ.م)

روزگونه

یرواند یکم
ساتراپ ارمنستان
(۴٠١-٣۶١ پ.م)

هیدرانس
ساتراپ ایونی
(٣٣۴ پ.م)

یرواند دوم
ساتراپ ارمنستان
(٣۶١-٣٣١ پ.م)

Mithrenes
شاه ارمنستان
(٣٣١-٣١٧ پ.م)

یرواند سوم
شاه ارمنستان
(٣١٧.٢۶٠ پ.م)

ساموس یکم
شاه ارمنستان
(٢۶٠ پ.م)

آرشام یکم
شاه ارمنستان
(٢۶٠-٢٢٨ پ.م)

پانویس

↑ تاریخ ارمنستان، از دوران ماقبل تاریخ تا سده هجدهم، جلد اول، ترجمه آ. گرمانیک، تهران
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ Lang, David Marshall. Iran, Armenia and Georgia Political Contacts. Cambridge History of Iran
↑ Encyclopaedia Iranica:Orontes

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Orontid Dynasty». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
پاسدرماجیان، هراند (۱۳۷۷). تاریخ ارمنستان. ترجمهٔ محمد قاضی. تهران: زرین.
تاریخ ارمنستان، جلد : از دوران ما قبل تاریخ تا آخر سده هجدهم. ج. اول. ترجمهٔ ادیک باغداساریان (ا. گرمانیک). دریافت‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰.</ref>

Adalian, Rouben Paul (2002). Historical Dictionary Of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. p. 381-85. ISBN 978-0-8108-4337-0.

[1] تاریخ ارمنستان، از دوران ماقبل تاریخ تا سده هجدهم، جلد اول، ترجمه آ. گرمانیک، تهران

[Lang,_David_Marshall-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ Lang, David Marshall. Iran, Armenia and Georgia Political Contacts. Cambridge History of Iran

[3] Encyclopaedia Iranica:Orontes

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۱۳۷: / خط ۱۳۷: @@
 از اولین مذاکرات [[سردار]]ان [[اسکندر]] به منظور تقسیم سرزمین‌های او نام ارمنستان در فهرست اسامی ممالک فتح شده به دست اسکندر نیامده و ارمنستان برخلاف [[ایران]]، که هم‌زمان با سقوط دولت [[هخامنش]]ی مطیع اسکندر و دولت مقدونی شد، توانست تمامیت ارضی و استقلال خود را حفظ کند.
-پس از فروپاشی سلسلهٔ هخامنشیان [[یرواند دوم]] از خاندان یرواندونی، که والی ایالت ارمنستان در این دوره و از سرداران ارمنی حاضر در [[نبرد گوگمل]] بود، خود را پادشاه مستقل [[ارمنستان بزرگ]] معرفی کرد. [[Mithrenes|میترنس]] دیگر سردار ارمنی، نیز که او هم در نبرد گوگمل حاضر بود، دولت مستقل دیگری در شمال غربی ارمنستان بزرگ تشکیل داد که به [[ارمنستان کوچک]] شهرت یافت.<ref name="Lang, David Marshall">[https://www.azargoshnasp.net/history/Sassanid/IranArmeniaGeorgiaCambridgeHistory.pdf Lang, David Marshall. Iran, Armenia and Georgia Political Contacts. Cambridge History of Iran]</ref>
+پس از فروپاشی [[سلسلهٔ هخامنشیان]] [[یرواند دوم]] از خاندان یرواندونی، که والی ایالت ارمنستان در این دوره و از سرداران ارمنی حاضر در [[نبرد گوگمل]] بود، خود را پادشاه مستقل [[ارمنستان بزرگ]] معرفی کرد. [[Mithrenes|میترنس]] دیگر سردار ارمنی، نیز که او هم در نبرد گوگمل حاضر بود، دولت مستقل دیگری در شمال غربی ارمنستان بزرگ تشکیل داد که به [[ارمنستان کوچک]] شهرت یافت.<ref name="Lang, David Marshall">[https://www.azargoshnasp.net/history/Sassanid/IranArmeniaGeorgiaCambridgeHistory.pdf Lang, David Marshall. Iran, Armenia and Georgia Political Contacts. Cambridge History of Iran]</ref>
 این بخش از ارمنستان هم‌زمان با حملات ارتش مقدونی به نواحی [[کاپادوکیه]] به فرماندهی [[:w:en:Eumenes II|اومئنس]] به دست نیروهای مقدونی تصرف شده و جزو قلمرو اسکندر قرار گرفت. البته، پس از مدتی بار دیگر استقلال خود را بازیافت. در این دوره، بخش دیگری از ارمنستان، که جنوب غربی این سرزمین را تشکیل می‌داد، «زوپک» نام داشت. این سرزمین زمانی جزوی از ارمنستان بزرگ بود اما به دلایل مختلف از آن جدا شده و فردی به نام آرشام از خاندان اروندی بر آن حکومت می‌کرد.
@@ خط ۱۴۵: / خط ۱۴۵: @@
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | BAG | | | | | | border=1 | BAG=<small>بغابیگنا</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|-|^|-|-|.| | | |}}
-{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | HYD | | | | SIS | | | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس یکم]](ویدرنه یکم)<br />Persian nobleman<br />(۵٢١)</small> | SIS=<small>سیسامنس</small>}}
+{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | HYD | | | | SIS | | | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس یکم]](ویدرنه یکم){{سخ}}Persian nobleman{{سخ}}(۵٢١)</small> | SIS=<small>سیسامنس</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.| | | |!| | | |}}
-{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | HYD | | SIS | | OTA | | | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس دوم]] (ویدرنه دوم)<br />chiliarc of Iran<br />(۴٨٠-۴٢٨ پ.م)</small> | SIS=<small>سیسامنس<br />(۴٨٠ پ.م)</small> | OTA=<small>اوتانس</small>}}
+{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | HYD | | SIS | | OTA | | | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس دوم]] (ویدرنه دوم){{سخ}}chiliarc of Iran{{سخ}}(۴٨٠-۴٢٨ پ.م)</small> | SIS=<small>سیسامنس{{سخ}}(۴٨٠ پ.م)</small> | OTA=<small>اوتانس</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | |F|~|~|~|~|~|A|~|~|~|~|~|7| |}}
-{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | HYD | | | | | | | | | | ORO |?| GOB | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس سوم]]<br />ساتراپ ارمنستان<br />(† ۴١٠ پ.م)</small> | ORO=<small>اروند</small>| GOB=<small>[[گوبریاس]]<br />gouv. آکدی</small>|?=?}}
+{{Tree chart| | | | | | | | | | | | | HYD | | | | | | | | | | ORO |?| GOB | border=1 | HYD=<small>[[هیدرانس سوم]]{{سخ}}ساتراپ ارمنستان{{سخ}}(† ۴١٠ پ.م)</small> | ORO=<small>اروند</small>| GOB=<small>[[گوبریاس]]{{سخ}}gouv. آکدی</small>|?=?}}
 {{Tree chart| | | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!| |}}
 {{Tree chart| AME |-| TER |-| ROX | | TIS | | PRI | | STA | | ART | border=1
-                                                                      | AME=<small>آمس‌تریس<br />دختر [[داريوش دوم|داريوش دوم هخامنشی]]</small>
+                                                                      | AME=<small>آمس‌تریس{{سخ}}دختر [[داريوش دوم|داريوش دوم هخامنشی]]</small>
-                                                                      | TER=<small>[[تری‌تخمه]]<br />ساتراپ ارمنستان<br />(† ۴١٠ پ.م)</small>
+                                                                      | TER=<small>[[تری‌تخمه]]{{سخ}}ساتراپ ارمنستان{{سخ}}(† ۴١٠ پ.م)</small>
-                                                                      | ROX=<small>رکسانا<br />(† ۴١٠)</small>
+                                                                      | ROX=<small>رکسانا{{سخ}}(† ۴١٠)</small>
                                                                       | PRI=<small> چندین شاهزاده و شاهدخت اعدام شده در ۴١٠ پ.م</small>
-                                                                      | TIS=<small>[[تیسافرن]]<br />ساتراپ سارد<br />(† ٣٩۶)</small>
+                                                                      | TIS=<small>[[تیسافرن]]{{سخ}}ساتراپ سارد{{سخ}}(† ٣٩۶)</small>
-                                                                      | STA=<small>[[استاتیرا]]<br />(† ۴٠٠)<br />همسر [[اردشیر دوم هخامنشی]]</small>
+                                                                      | STA=<small>[[استاتیرا]]{{سخ}}(† ۴٠٠){{سخ}}همسر [[اردشیر دوم هخامنشی]]</small>
-                                                                      | ART=<small>[[اردشیر اروندی|اردشیر]]<br />ساتراپ هیرکانی</small>}}
+                                                                      | ART=<small>[[اردشیر اروندی|اردشیر]]{{سخ}}ساتراپ هیرکانی</small>}}
 {{Tree chart| | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | |!| | | |!| |}}
 {{Tree chart| | | | | PRI | | | | | | MAZ | | | | | | RHO |v| ORO | border=1
-                                                                      | PRI=<small>a prince<br />(† ۴٠۴ پ.م)</small>
+                                                                      | PRI=<small>a prince{{سخ}}(† ۴٠۴ پ.م)</small>
-                                                                      | MAZ=<small>مازئوس<br />ساتراپ بابل<br />(† ٣٢٨ پ.م)</small>
+                                                                      | MAZ=<small>مازئوس{{سخ}}ساتراپ بابل{{سخ}}(† ٣٢٨ پ.م)</small>
                                                                       | RHO=<small>[[روزگونه (دختر اردشیر دوم)|روزگونه]]</small>
-                                                                      | ORO=<small>[[یرواند یکم]]<br />ساتراپ ارمنستان<br/>(۴٠١-٣۶١ پ.م)</small>}}
+                                                                      | ORO=<small>[[یرواند یکم]]{{سخ}}ساتراپ ارمنستان{{سخ}}(۴٠١-٣۶١ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | |!| | | |}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | HYD | | | | | | | | ORO | | | border=1
-                                                                      | HYD=<small>هیدرانس<br />ساتراپ ایونی<br />(٣٣۴ پ.م)</small>
+                                                                      | HYD=<small>هیدرانس{{سخ}}ساتراپ ایونی{{سخ}}(٣٣۴ پ.م)</small>
-                                                                      | ORO=<small>[[یرواند دوم]]<br />ساتراپ ارمنستان<br />(٣۶١-٣٣١ پ.م)</small>}}
+                                                                      | ORO=<small>[[یرواند دوم]]{{سخ}}ساتراپ ارمنستان{{سخ}}(٣۶١-٣٣١ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | |}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | MIT | | | border=1
-                                                                      | MIT=<small>[[Mithrenes]]<br />شاه ارمنستان<br />(٣٣١-٣١٧ پ.م)</small>}}
+                                                                      | MIT=<small>[[Mithrenes]]{{سخ}}شاه ارمنستان{{سخ}}(٣٣١-٣١٧ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |:| | | |}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ORO | | | border=1
-                                                                      | ORO=<small>[[یرواند سوم]]<br />شاه ارمنستان<br />(٣١٧.٢۶٠ پ.م)</small>}}
+                                                                      | ORO=<small>[[یرواند سوم]]{{سخ}}شاه ارمنستان{{سخ}}(٣١٧.٢۶٠ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |:| | | |}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | SAM | | | border=1
-                                                                      | SAM=<small>[[ساموس یکم]]<br />شاه ارمنستان<br />(٢۶٠ پ.م)</small>}}
+                                                                      | SAM=<small>[[ساموس یکم]]{{سخ}}شاه ارمنستان{{سخ}}(٢۶٠ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | |}}
 {{Tree chart| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ARS | | | border=1
-                                                                      | ARS=<small>[[آرشام یکم]]<br />شاه ارمنستان<br />(٢۶٠-٢٢٨ پ.م)</small>}}
+                                                                      | ARS=<small>[[آرشام یکم]]{{سخ}}شاه ارمنستان{{سخ}}(٢۶٠-٢٢٨ پ.م)</small>}}
 {{Tree chart/end}}
@@ خط ۱۹۴: / خط ۱۹۴: @@
 * {{cite book |last=Adalian |first=Rouben Paul |date=2002 |title=Historical Dictionary Of Armenia |url= |location=Lanham, Maryland |publisher=Scarecrow Press, Inc. |page=381-85 |isbn= 978-0-8108-4337-0|access-date=}}
 {{پایان چپ‌چین}}
 {{جستارهای ارمنستان}}
 {{مناطق پادشاهی ارمنستان}}
@@ خط ۲۰۹: / خط ۲۰۸: @@
 [[رده:دودمان‌های پادشاهی]]
 [[رده:هخامنشیان]]
+[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]

ن ب و حکومت‌های تاریخی و مناطق تاریخی ارمنستان
حکومت‌های مستقل ارمنستان	اورارتو (پادشاهان اورارتو، ۸۶۰ پیش از میلاد–۵۹۰ پیش از میلاد) پادشاهی سوفن (سده سوم میلادی–۹۴ پیش از میلاد) کوماژن (فهرست شاهان کوماژن، ۱۶۳ پیش از میلاد–۷۲ میلادی) ارمنستان بزرگ (دودمان اروندی، دودمان آرتاشسی و سلسله اشکانی ارمنستان، ۵۵۳ پیش از میلاد–۴۲۸ میلادی) ارمنستان باگراتونی (دودمان باگراتونی، ۸۸۴–۱۰۴۵) پادشاهی واسپوراکان، دودمان آرتسرونی (۹۰۸–۱۰۲۱) پادشاهی تاشیر-دزوراگت (۹۷۹–۱۱۱۸) پادشاهی آرتساخ، دودمان سیونی (۱۰۰۰–۱۲۶۱)
حکومت‌های کوچک یا وابسته ارمنستان	ارمنستان زاکاری (۱۲۰۱–۱۳۶۰) دودمان روبنی، (۱۰۸۰–۱۳۴۲)، پادشاهی ارمنی کیلیکیه (دودمان هتومی و دودمان لوزینیان، ۱۱۹۸–۱۳۷۵) ملک‌های قره‌باغ (۱۶۰۳–۱۸۲۲) اولین جمهوری ارمنستان (۱۹۱۸–۱۹۲۰) جمهوری کوهستانی ارمنستان (۱۹۲۱) جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی (۱۹۲۰–۱۹۹۱) ارمنستان (۱۹۹۱-)
ایالت‌های ارمنستان بزرگ	ارمنستان علیا سوفن آغزنیک توروبران موکس کردوئنه نور شیراکان واسپوراکان سیونیک آرتساخ پایتاکاران اوتیک گوگارک تایک آیرارات
سایر مناطق	ارمنستان کوچک کوماژن میان‌رودان ارمنی کیلیکیه
سایر ایالت‌ها تحت قیومت تیگران دوم	سوریه آتورپاتکان آدیابن آشوریه پادشاهی ایبری آلبانیای قفقاز کاپادوکیه یهودیه اسروئن