دل‌دل

«عفیر» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای روستایی با این نام، عفیر (سبزوار) را ببینید.

دل‌دل یا دل‌دول نام قاطر خاکستری رنگ محمد پیامبر اسلام است که توسط مقوقس (حاکم اسکندریه) به وی هدیه داده شد.

معنی

دل‌دل در عربی به معنی خارپشت است و احتمالاً این به علت نحوه گام برداشتن حیوان بوده است. اما این مهم مورد تردید است. دل‌دل، قاطر مادینه بود.

کاربردها

نام این قاطر پیش از هدیه داده شدن به محمد بن عبدالله ، یعفور یا عفیر بوده است و در لشکرکشیهای زیادی محمد بر روی عفیر سوار بوده است. عفیر بسیار عمر کرد تا جایی که دندانهایش را از دست داد و باید جو را در دهانش می گذاشتند تا بخورد و در ینبع مرد. به هنگام مرگ، محمد، آن را به همراه زره‌اش، به علی بن ابی‌طالب سپرد که به عقیده شیعیان، نشانه‌ای از جایگاه برجسته علی است. بر طبق روایات شیعی، علی در جنگهای جمل و صفین، سوار بر دل‌دل بوده است.

اشتباه مورخین

در روایت سنتی فولکوره اسلامی، گاهی عفیر با براق که معتقدند محمد سوار بر آن، به صورت جسمانی به بهشت صعود کرده است، اشتباه گرفته می‌شود. گرچه در نقاشی‌های محبوب، براق عروج‌گر محمد، به طور عموم با بدن اسب و صورت انسان به نمایش در می‌آید، در اشعار فارسی همانند متون زندگی‌نامه‌نویسی و صوفیگری‌نویسی فارسی-عربی، دل‌دل به قاطر محمد گفته می‌شود. در اشعار فارسی، به علی بن ابی‌طالب، «شاه دل‌دل سوار» گفته می شود.

اشعار فارسی

مولانا:

گفتیی سرمست در سبزه و گلست

یا سواره بر براق و دلدل است

خاقانی:

لاجرم ز ابلق چرب آخور چرخ

دلدلی داشت خم ران اسد

سعدی:

خردمند عثمان شب زنده دار

چهارم علی شاه دلدل سوار

منابع

• Mahdawī Dāmḡānī, Aḥmad (2004). "DOLDOL". ENCYCLOPÆDIA IRANICA (به انگلیسی). Vol. VII. p. 477. Retrieved 7.2.2015. {{cite encyclopedia}}: Check date values in: |تاریخ بازبینی= (help)
• Huart, Cl; Pellat, Ch (1991). "Duldul". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. ۲ (second ed.). Leiden: E. J. Brill. p. ۶۲۴.