Jump to content

Պիեռ Բենժամին Մոնտյո

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
Պիեռ Բենժամին Մոնտյո
մարդ Խմբագրել Wikidata
Սեռարական Խմբագրել Wikidata
ՔաղաքացիությունՖրանսիա, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ Խմբագրել Wikidata
ԱնձնանունPierre, Benjamin Խմբագրել Wikidata
ԱզգանունMonteux Խմբագրել Wikidata
Ծննդյան օր4 Ապրիլի 1875 Խմբագրել Wikidata
ԾննդավայրՓարիզ Խմբագրել Wikidata
Մահվան օր1 Հուլիսի 1964 Խմբագրել Wikidata
Մահվան վայրHancock Խմբագրել Wikidata
ԳերեզմանRiverside Cemetery Խմբագրել Wikidata
Քույր/եղբայրHenri Monteux, Paul Monteux Խմբագրել Wikidata
ԱմուսինDoris Hodgkins Monteux Խմբագրել Wikidata
ԶավակClaude Monteux Խմբագրել Wikidata
Տիրապետում էֆրանսերեն, անգլերեն Խմբագրել Wikidata
Մասնագիտությունդիրիժոր, ստուդիական երաժիշտ Խմբագրել Wikidata
Շրջանավարտն է՝Փարիզի կոնսերվատորիա Խմբագրել Wikidata
ԱշակերտներWal-Berg Խմբագրել Wikidata
ԿուսակցությունԴեմոկրատական կուսակցություն Խմբագրել Wikidata
Երաժշտական գործիքջութակ, ալտ Խմբագրել Wikidata
Dis­cog­rap­hyPierre Monteux discography Խմբագրել Wikidata
ՊարգևներԹագավորական ֆիլհարմոնիկ ակադեմիայի ոսկե մեդալ, Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ, Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ, Օրանյան-Նասաուների ասպետի շքանշան Խմբագրել Wikidata
Facial hairwalrus moustache Խմբագրել Wikidata
IMDb iden­ti­fiernm1459541 Խմբագրել Wikidata

Պիեռ Բենժամին Մոնտյո (անգլ.՝ Pierre Benjamin Monteux, ապրիլի 4, 1875(1875-04-04)[2][3][4][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[1] - հուլիսի 1, 1964(1964-07-01)[1][2][3][…], Hancock, Հանքոկ շրջան, Մեն, ԱՄՆ)[Ն 1], ֆրանսիացի (հետագայում ամերիկացի) դիրիժոր: Ջութակ և ալտ նվագելուց հետո մեկ տասնամյակ եղել է նվագախմբում երաժիշտ և դիրիժոր, կանոնավոր դիրիժորական աշխատանքով զբաղվել է 1907 թվականից: Մոնտյոն հայտնի է դարձել, երբ Սերգեյ Դիագիլևի «Ռուսական սեզոններ» (ռուս.՝ Русские сезоны) թատրոնում 1911-1914 թվականներին ղեկավարել է Ստրավինսկու «Սրբազան գարուն» ստեղծագործության համաշխարհային պրեմիերան և այլ նշանավոր գործեր, այդ թվում՝ «Պետրուշկա», «Սոխակ» բալետները, Ռավելի «Դափնիս և Քլոե» և Դեբյուսիի «Խաղեր» բալետները: Դրանից հետո նա ավելի քան կես դար ղեկավարել է նվագախմբեր ամբողջ աշխարհում:

1917-1919 թվականներին Մոնտյոն Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայի ֆրանսիական երգացանկի գլխավոր դիրիժորն էր։ Նա ղեկավարել է Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախումբը (1919–24), Ամստերդամի «Կոնցերտգեբաու» նվագախումբը (1924–34), Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը (1929–38) և Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբը (1936–52)։ 1961 թվականին՝ ութսունվեց տարեկանում, նա ընդունել է Լոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժորի պաշտոնը, որը նա զբաղեցրել է երեք տարի՝ մինչև իր մահը: Չնայած նրան, որ նա հայտնի էր ֆրանսիական երգացանկի իր կատարումներով, նրա գլխավոր սերը գերմանացի կոմպոզիտորների երաժշտությունն էր, ամենից առաջ՝ Բրամսը: Նրան դուր չէր գալիս ձայնագրությունը, այն համարում էր անհամատեղելի երաժշտության ինքնաբուխ դրսևորման հետ, բայց, այնուամենայնիվ, նա զգալի թվով ձայնագրություններ է կատարել։

Մոնտյոն հայտնի էր որպես ուսուցիչ: 1932 թվականին Փարիզում նա սկսել է դասավանդել դիրիժորություն, ապա դա վերածել է ամառային դպրոցի, որը հետագայում տեղափոխվել է Ֆրանսիայի հարավում գտնվող Լե Բոյի իր ամառանոց։ 1942 թվականին մշտապես տեղափոխվելով ԱՄՆ և ստանալով ամերիկայի քաղաքացիություն՝ նա Մեն նահանգի Հենքոկ շրջանում հիմնադրել է դպրոց դիրիժորների և նվագախմբային երաժիշտների համար: Նրա աշակերտներից Լորին Մաազելը, Իգոր Մարկևիչը, Նևիլ Մարիները, Սեյջի Օդզավան, Անդրե Պրևինը և Դեյվիդ Զինմանը Ֆրանսիայում և Ամերիկայում միջազգային համբավ ձեռք բերեցին: Հենքոկում գտնվող դպրոցը շարունակել է գործել Մոնտյոյի մահից հետո:

Կյանք և գործունեություն

Վաղ տարիներ

Պիեռ Մոնտյոն ծնվել է Փարիզում, վեց զավակներից հինգերորդն էր կոշիկ վաճառող Գուստավ Էլի Մոնտյոյի և նրա կնոջ՝ Կլեմենս Ռեբեկայի ընտանիքում[6]: Մոնտյոների ընտանիքը սերում էր Ֆրանսիայի հարավում հաստատված սեֆարդական հրեաներից[7]: Մոնտյոյի նախնիները ներառում էին առնվազն մեկ ռաբբի, բայց Գուստավ Մոնտյոն և նրա ընտանիքը հավատացյալ չէին[8]: Մոնտյոյի եղբայրներից էին Անրին, որը դարձավ դերասան, և Փոլը (1862-1928), որը դարձավ թեթև երաժշտության դիրիժոր՝ Պոլ Մոնտե-Բրիսակ անունով[9]: Գուստավ Մոնտյոն երաժիշտ ​​չէր, բայց նրա կինը Մարսելի կոնսերվատորիայի շրջանավարտ էր և դաշնամուրի դասեր էր տալիս[6]: Պիեռը սովորել է ջութակ նվագել վեց տարեկանից[6]:

Շենքը, որտեղ գտնվում էր Փարիզի կոնսերվատորիան Մոնտյոյի ուսանողության տարիներին (21-րդ դարի լուսանկար)

Ինը տարեկանում Մոնտյոն ընդունվել է Փարիզի կոնսերվատորիա: Ջութակ նվագել է սովորել Ժյուլ Գարսենի և Անրի Բերտելիեի մոտ, կոմպոզիցիա՝ Շառլ Լենևյոյի մոտ, իսկ հարմոնիա և տեսություն՝ Ալբեր Լավինյակի մոտ[10]: Նրա ջութակահար ընկերներից են եղել Ջորջե Էնեսկուն, Կարլ Ֆլեշը, Ֆրից Կրեյսլերը և Ժակ Տիբոն[10]: Կոնսերվատորիայի դաշնամուրային բաժնի ուսանողների թվում է եղել Ալֆրեդ Կորտոն, ում հետ նա կապ է ունեցել ողջ կյանքի ընթացքում: Տասներկու տարեկանում Մոնտյոն կազմակերպել և ղեկավարել է Կոնսերվատորիայի ուսանողներից կազմված մի փոքրիկ նվագախումբ՝ Կորտոյին Փարիզի համերգների կատարումների ժամանակ նվագակցելու համար[11]: Նա մասնակցել է Սեզար Ֆրանկի սիմֆոնիայի համաշխարհային պրեմիերային 1889 թվականի փետրվարին[12]: 1889-1892 թվականներին, երբ դեռ ուսանող էր, նվագել է Ֆոլի-Ֆերժերի նվագախմբում[10]. նա ավելի ուշ Ջորջ Գերշվինին ասել է, որ իր ռիթմիկ զգացումը ձևավորվել է նվագախմբում՝ հանրաճանաչ պարային երաժշտություն նվագելու փորձի ընթացքում[13]:

Մոնտյոն՝ որպես ալտ նվագող քառյակներում (աջից 2-րդը), Յոհաննես Վոլֆի, Ջոզեֆ Հոլմանի և Անդրե Դյուլաուրոնի հետ, հետնամասում Գուստավ Լիոնի հետ (Պլեիելի ադմինիստրատոր), իսկ առջևում Էդվարդ Գրիգի և Սալ Պլեյել հռտ, 1903 թվականի ապրիլ։

Տասնհինգ տարեկանում՝ շարունակելով ջութակի դասեր ստանալը, Մոնտյոն սկսել է ալտ նվագել։ Մասնավոր աշակերտել է Բենջամին Գոդարին, ում հետ ելույթ է ունեցել Սեն-Սանսի Սեպտետի պրեմիերայում, խմբավարել է ստեղնաշարայի գործիքների հատվածը[10]: Մոնտյոն միացել է «Գելոսո» քառյակին որպես ջութակահար, բազմաթիվ համերգներ է նվագել նրանց հետ՝ ներառյալ Ֆորեի երկրորդ դաշնամուրային քառյակի կատարումը կոմպոզիտորի հետ, ով դաշնամուրի մոտ էր[14]: Մեկ այլ առիթով նա Վիեննայում Բրամսի քառյակի մասնավոր կատարման ջութակահարն էր: Մոնտյոն հիշել է Բրամսի արտահայտությունը. «Իմ երաժշտությունը պատշաճ կերպով նվագելու համար պետք են ֆրանսիացիներ: Գերմանացիներն այն չափազանց ծանր են նվագում»[15]: Մոնտյոն «Գելոսո» քառյակի անդամ էր մինչև 1911 թվականը[11]: Յոհաննես Վոլֆի և Ջոզեֆ Հոլմանի հետ նա նաև կամերային երաժշտություն է նվագել Էդվարդ Գրիգի համար[12]: Տարիներ անց, յոթանասուն տարեկանում, Մոնտյոն առանց փորձի կամ պարտիտուրի ներկայացել է Բուդապեշտի քառյակի հետ[16]. Էրիկ Սմիթի հարցին՝ արդյոք նա կարող է գրի առնել Բեթհովենի տասնյոթ կվարտետները, նա պատասխանել է. «Գիտեք, ես չեմ կարող մոռանալ դրանք»[17]:

1893 թվականին՝ տասնութ տարեկանում Մոնտյոն ամուսնացել է իր համակուրսեցի դաշնակահարուհի Վիկտորիա Բարիերի հետ։ Նրա հետ Մոնտյոն հանրության առաջ ամբողջական նվագել է Բեթհովենի ջութակի սոնատները։ Ընտանիքներից ոչ մեկը հավանություն չէր տալիս ամուսնությանը. թեև Մոնտյոների ընտանիքը հավատացյալ չէր, և՛ նրանք, և՛ հռոմեական կաթոլիկ Բարյերները մտահոգ էին միջկրոնական ամուսնության հարցում. ավելին, երկու ընտանիքներն էլ կարծում էին, որ զույգը չափազանց երիտասարդ է ամուսնանալու համար[14]: Ունեցել են երկու երեխա՝ որդի և դուստր[14]:

Իր ձևավորման տարիներին Մոնտյոն պատկանել է մի խմբի, որը շրջագայել է Կազադեզյուս երաժիշտների ընտանիքի և դաշնակահար Ալֆրեդո Կազելլայի հետ: Խումբը նվագում էր ենթադրյալ «հնագույն ստեղծագործություններ», որոնք իբր հայտնաբերվել էին գրադարաններում Կազադեզյուսների ընտանիքի անդամներից որևէ մեկի կողմից. ավելի ուշ Մարիուս Կազադեզյուսը խոստովանել է, որ երաժշտությունը գրում էր ինքը կամ իր եղբայրը՝ Անրին[17][18]: 1893 թվականին դեռևս ուսանող լինելով Մոնտյոն հաջողությամբ անցել է «Կոլոննա» նվագախմբի առաջին ալտի մրցույթը, որի դիրիժորի և խմբավարի օգնական է դարձել հաջորդ տարի[11]: Նվագախմբի հիմնադիր Էդուարդ Կոլոննի միջոցով նա կարողացել է կապ հաստատել Բերլիոզի հետ: Կոլոնը ճանաչում էր Բեռլիոզին և ավագ դիրիժորի միջոցով Մոնտյոն կարողացել է իր պարտիտուրները նշել կոմպոզիտորի միտումների վրա հիմնված նոտաներով[19][20][Ն 2]: Նա նաև աշխատանքի է անցել «Օպերա-կոմիկ»-ում, որտեղ ժամանակ առ ժամանակ շարունակել է նվագել մի քանի տարի. նա 1902 թվականին Պելեաս և Մելիսանդե օպերայի պրեմիերայի ժամանակ ղեկավարել է ալտի բաժինը՝ Անդրե Մեսսսաժերի ղեկավարությամբ[22]: 1896 թվականին ավարտել է Կոնսերվատորիան՝ Թիբոյի հետ կիսելով ջութակի առաջին մրցանակը[11]:

Առաջին դիրիժորական պաշտոնները

Մոնտյոն առաջին ուշագրավ դիրիժորական փորձը ունեցել է 1895 թվականին, երբ նա հազիվ 20 տարեկան էր: Նա նվագախմբի անդամ էր, որը զբաղված էր Սեն-Սանսի «Քնարն ու տավիղը» օրատորիայի կատարմամբ, որը պետք է ղեկավարեր կոմպոզիտորը: Վերջին պահին Սեն-Սանսը համարել է, որ երգեհոնի կարևոր և դժվարին մասը կատարող երաժիշտը լիարժեք չէ և, որպես հայտնի վիրտուոզ երգեհոնահար, որոշել է ինքնուրույն նվագել այն: Նա նվագախմբին հարցրել է, թե արդյոք նրանցից որևէ մեկը կարող է ստանձնել դիրիժորի դերը. երգչախումբը բացականչել է «Այո՜, Մոնտյոն»: Մոնտյոն մեծ վախով ղեկավարել է նվագախմբին և մենակատարներին, ներառյալ կոմպոզիտորին, թերթից ընթերցելով պարտիտուրը և այն համարվել է հաջողված ելույթ[23]:

Մոնտյոյի երաժշտական կարիերան ընդհատվել է 1896 թվականին, երբ նա զորակոչվել է զինվորական ծառայության։ Որպես Կոնսերվատորիայի շրջանավարտ՝ Ֆրանսիայի նշանավոր դպրոցներից մեկը, նա ծառայել է ընդամենը տասը ամիս՝ երեք տարվա փոխարեն: Հետագայում նա իրեն նկարագրել է որպես «ամենաողորմելի ոչ ադեկվատ զինվոր, որ երբևէ տեսել էր 132-րդ հետևազորը»[24]: Նա մորից ժառանգել էր ոչ միայն նրա երաժշտական տաղանդը, այլև նրա կարճ ու գեր կազմվածքը, որը ֆիզիկապես անհարմար էր զինվորական ծառայության համար[25]:

Զորացրվելուց հետո վերադառնալով Փարիզ՝ Մոնտյոն վերսկսել է ջութակահարի կարիերան։ Հանս Ռիխտերը նրան հրավիրել է ղեկավարելու ալտերի բաժինը Բայրոյթի փառատոնի նվագախմբում, բայց Մոնտյոն չէր կարող իրեն թույլ տալ թողնել իր հիմնական աշխատանքը Փարիզում[26]: 1900 թվականի դեկտեմբերին Մոնտյոն նվագել է ալտի մենակատարային հատվածը Բեռլիոզի «Հարոլդը Իտալիայում» սիմֆոնիայում, որը հազվադեպ էր լսվում Փարիզում այն ժամանակ, Կոլոննի նվագախմբի հետ Ֆելիքս Մոտլի ղեկավարությամբ[27]: 1902 թվականին նա ստանձնել է կրտսեր դիրիժորի պաշտոն «Դիեպ» կազինոյում, այն սեզոնային պայմանավորվոծություն էր ամառային ամիսների համար, որն էլ կապի միջոց է հանդիսացել փարիզյան նվագախմբերի առաջատար երաժիշտների և հանգստի ժամանակ հայտնի մենակատարների հետ[17]: 1907 թվականին նա «Դիեպի» գլխավոր դիրիժորն էր՝ պատասխանատու օպերաների և նվագախմբային համերգների համար[Ն 3]: Որպես նվագախմբի դիրիժոր՝ նա իր տեխնիկան կերտել է Արթուր Նիկիշի տեխնիկայի հիման վրա, որի ղեկավարությամբ նվագել է և որը իր համար դիրիժորի իդեալ էր[Ն 4]:

«Ռուսական սեզոններ»

Որոշ ժամանակ Մոնտյոյի ամուսնությունը լարված էր կնոջ համերգային շրջագայությունների և հաճախակի բացակայությունների պատճառով։ Զույգը ամուսնալուծվել է 1909թ. հաջորդ տարի Մոնտյոն ամուսնացել է իր նախկին աշակերտներից մեկի՝ Ժերմեն Բենեդիկտուսի հետ:[30]

Մոնտյոն շարունակել է նվագել Կոլոննա նվագախմբում մինչև դարի առաջին տասնամյակը: 1910 թվականին Կոլոննը մահացել է, և նրան հաջորդել է Գաբրիել Պիեռնեն[31]: Ալտերը ղեկավարելու հետ մեկտեղ Մոնտյոն եղել է դիրիժորի օգնական, որը պատասխանատու էր փորձերի համար և հանդես էր գալիս որպես երգչախմբի վարպետ երգչախմբային ստեղծագործություններում:[31]։ 1910 թվականին նվագախումբը պատրասվում էր նվագել Փարիզի միջոցառմանը, որը հանձնարարվել էր Սերգեյ Դիագիլևի բալետային խմբի՝ «Ռուսական սեզոնների» կողմից։ Մոնտյոն նվագել է Պիեռնեի ղեկավարությամբ, Ստրավինսկու «Հազարան բլբուլ» բալետի համաշխարհային պրեմիերայում։ 1911 թվականին Դիագիլևը Նիկոլայ Չերեպնինին հանձնարարել է ղեկավարել Ստրավինսկու «Պետրուշկա» բալետի պրեմիերան։ Մոնտյոն նախնական փորձերը անցկացրել է մինչև Չերեպնինի ժամանումը. Ստրավինսկին, շատ տպավորված լինելով, պնդել է, որ Մոնտյոն խմբավարի պրեմիերան[32]:

«Պետրուշկան» եռամաս ծրագրի մաս էր, որը ամբողջությամբ ղեկավարել է Մոնտյոն: Մյուս երկու ստեղծագործություններն էին «Վարդի ուրվականը» և «Շեհերազադեն»՝ Ռիմսկի-Կորսակովի համանուն սիմֆոնիկ սյուիտի բալետային ադապտացիան։ Երեք ստեղծագործությունների խորեոգրաֆիայի հեղինակն էր Ֆոկինը[33]: Հետագա տարիներին Մոնտյոն հավանություն չի տվել բալետի համար սիմֆոնիկ երաժշտության ադապտացիային, բայց նա բացառություն է արել «Շեհերազադեի» համար, և ինչպես նշել է նրա կենսագիր Ջոն Կանարինան, Մոնտյոյի կարիերայի այդ փուլում նրա հայացքներն այդ հարցի վերաբերյալ քիչ նշանակություն են ունեցել[33]: «Պետրուշկան» հաջողակ էր հասարակության և քննադատների կարծիքով՝ բացառությամբ պահպանողական քննադատների[34]:

Փարիզի միջոցառումից հետո Դիագիլևը Մոնտյոյին նշանակել է գլխավոր դիրիժոր Եվրոպայում շրջագայության համար՝ 1911 թվականի վերջին և 1912 թվականի սկզբին: Այն սկսվել է Լոնդոնի Թագավորական օպերային թատրոնում և տևել է հինգ շաբաթ:[35] Մամուլի հաղորդագրությունները կենտրոնացել էին պարողների վրա, որոնց թվում էին Աննա Պավլովան, ինչպես նաև «Ballets Russes»-ի սովորական աստղերը[36], բայց Մոնտյոն գովեստի խոսքեր է ստացել. Թայմսը անդրադարձել է Մոնտյոյի և նվագախմբի ներդաշնակ ելեւյթին, բացառությամբ մի քանի տեղերում տեմպի փոփոխության[37]:

Լոնդոնում ելույթներից հետո ընկերությունը հանդես է եկել Վիեննայում, Բուդապեշտում, Պրահայում և Բեռլինում:[33] Շրջագայությունը հաջող էր գեղարվեստական և ֆինանսական առումով, բայց եղել են տհաճ միջադեպեր: Պլանավորված այցը Սանկտ Պետերբուրգ ստիպված չեղարկվել է, քանի որ այրվել էր «Նարոդնի Դոմ» թատրոնը[38], իսկ Վիեննայի ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը անհամապատասխան էր «Պետրուշկայի» պարտիտուրի համար[39]: Հռչակավոր նվագախումբը բողոքել էր առաջին փորձի ժամանակ՝ հրաժարվելով նվագել Մոնտյոյի համար. միայն Դյագիլևի միջամտությամբ էր վերսկսվել փորձը, որի ավարտին Մոնտյոյին ծափահարել են, իսկ Ստրավինսկին մեծարանքի է արժանացել[40]: Շրջագայության կեսին «Կոլոննա» նվագախումբը Մոնտյոյին կարճ ժամանակով հետ է կանչել Փարիզ, իսկ Մոոնտյոյի տեղակալը՝ Դեզիրե-Էմիլ Էնգելբրեխտը, ժամանակավորապես ստանձնել է «Ռուսական սեզոնների» երաժշտական ղեկավարությունը[41][42]:

1912 թվականի մայիսին Դիագիլևի ընկերությունը վերադարձել է Փարիզ։ Մոնտյոն երկու ակնառու ստեղծագործությունների՝ Վացլավ Նիժինսկու Դեբյուսիի «Ֆավնի հետկեսօրյա հանգիստը», և Ֆոկինի «Դափնիս և Քլոեն» բալետային տարբերակի դիրիժորն էր, որը կատարվել է կոմպոզիտորի հավանությամբ[43][44]: Մոնտյոն ավելի ուշ հիշել է. «Դեբյուսին կանգնած էր իմ հետևում, երբ մենք կատարում էինք «Վայրի բնության կեսօրը», քանի որ նա չէր ցանկանում, որ իր պարտիտուրը փոխվեր պարի պատճառով: Եվ երբ հասանք ֆորտե հատվածին, նա ասաց. «Մոնտյո՛, դա ֆորտե է, նվագի՛ր ֆորտե»: Նա ոչ մի փայլող բան չէր ուզում: Պահանջում էր, որ ամեն բան լիներ ճիշտ ժամանակին»[45]:

1913 թվականի փետրվարին և մարտին «Ռուսական սեզոնները» ներկայացրել են լոնդոնյան հերթական համերգաշրջանում։ Նվագախմբի հիմնադիր Թոմաս Բիչեմը նվագախումբը ղեկավարել է Մոնտյոյի հետ։ Փետրվարի վերջին Բիչեմը ստիպված էր միայնակ ղեկավարել «Պետրուշկան», քանի որ Մոնտյոն հանկարծակի չորս օրով մեկնել է Փարիզ՝ դստեր՝ Դենիզի ծնվելու կապակցությամբ, որպեսզի լինի կնոջ կողքին[Ն 5]:

«Սուրբ Գարուն»

1913 թվականին Փարիզում «Ռուսական սեզոնների» միջոցառումների ընթացքում Մոնտյոն անցկացրել է ևս երկու պրեմիերա։ Առաջինը «Խաղեր» բալետն էր՝ Դեբյուսիի երաժշտությամբ և Նիժինսկու խորեոգրաֆիայով։ Մոնտյոն չէր հավանել խորեոգրաֆիան՝ համարելով այն «հիմար»[47], մինչ Դեբյուսին զգում էր, որ «Նիժինսկու դաժան և բարբարոսական խորեոգրաֆիան... մոլախոտերի պես տրորեց իմ խեղճ ռիթմերը»[48]: Երկրորդ նոր ստեղծագործությունը Ստրավինսկու «Սուրբ Գարուն» օպերան էր, որը բեմադրվել է ֆրանսիական Սուրբ ժամանակ խորագրի ներքո։ Մոնտյոն ցնցվել էր, երբ Ստրավինսկին առաջին անգամ դաշնամուրով նվագեց պարտիտուրը.

Այն ժամանակ ես որոշեցի, որ Բեթհովենի և Բրամսի սիմֆոնիաներն են ինձ համար միակ երաժշտությունը, ոչ թե այս խենթ ռուսի երաժշտությունը... Իմ միակ ցանկությունն էր փախչել այդ սենյակից և գտնել մի հանգիստ անկյուն, որտեղ կհանգստանար գլուխս: Այդ ժամանակ Դիագիլևը շրջվեց դեպի ինձ և ժպտալով ասաց. "Դա գլուխգործոց է, Մոնտյո, որն ամբողջությամբ կփոխի երաժշտությունը և ձեզ հայտնի կդարձնի, քանի որ դուք եք ղեկավարելու այն: Եվ իհարկե ես արեցի[47]:

Չնայած իր սկզբնական արձագանքին, Մոնթեն աշխատել է Ստրավինսկու հետ՝ տալով գործնական խորհուրդներ՝ օգնելու կոմպոզիտորին հասնել նվագախմբային հավասարակշռության և էֆեկտների, որոնք նա փնտրում էր[49]:

Նրանք միասին աշխատել են պարտիտուրի վրա 1913 թվականի մարտից մինչև մայիս, և որպեսզի Ելիսեյան դաշտերի թատրոնի նվագախումբը կարողանա հաղթահարել անծանոթ և դժվար երաժշտությունը, Մոնտյոն անցկացրեց տասնյոթ փորձեր, որոնք անսովոր մեծ թիվ էին կազմում[47]: Մոնտյոյի իրական վերաբերմունքը պարտիտուրին անհասկանալի է: Ծերության ժամանակ նա մի կենսագրի ասել է. «Այն ժամանակ ինձ դուր չեկավ Սուրբ ժամանակը։ Այդ ժամանակվանից ես հիսուն անգամ խմբավարել եմ այն։ Հիմա այն ինձ դուր չի գալիս»[50]: Այնուամենայնիվ,1963 թվականին նա իր կնոջն ասել է, որ Սուրբ ժամանակը «այժմ հիսուն տարեկան է, և ես կարծում եմ, որ այն ընդհանրապես չի հնացել: Այս գարնանը հաճույք ստացա խմբավարելուց Սուրբ ժամանակի հիսունամյակին»[51]:

Պարողներ Նիկոլայ Ռերիխի զգեստներով «Սուրբ Գարուն» բալետի համար. «ծուռթաթ ու երկար մազերով Լոլիտաները, որոնք վեր ու վար են թռչկոտում»

Զգեստային փորձը, որտեղ ներկա էին Դեբյուսին, Ռավելը, այլ երաժիշտներ ու քննադատներ, անցել էր առանց միջադեպերի։ Այնուամենայնիվ, հաջորդ երեկոյան պրեմիերան ինչ-որ բան էր հրահրել, որը ստեղծել էր անկարգություններ, հակաբղավոցներով և բռունցքների բռնկումներով[52]: Մոնտյոն համառորեն շարունակել է ղեկավարել նվագախումբը՝ անկախ իր հետևում եղած իրարանցումից:[52] Ստրավինսկին գրել է. «Մոնտյոյի մեջքի ետևում կատարվող պատկերնն այսօր ավելի վառ է իմ մտքում, քան բեմինը։ Նա հստակ կանգնած էր, առանց նյարդայնանալու։ Ինձ համար դեռ անհավանական է, որ նա նվագախումբը հասցրեց մինչև վերջ»[53]: Միջադեպի լայնածավալ լուսաբանումը Մոնտյոյին դարձրել էր «երեսունութ տարեկան հասակում իսկապես հայտնի դիրիժոր»[54]: Ընկերությունը մի քանի շաբաթ անց ներկայացրել է Սուրբ ժամանակը իր Լոնդոնյան միջոցառումների ընթացքում: The Times-ը գրել է, որ չնայած Լոնդոնյան առաջին ներկայացման ժամանակ եղել է «թշնամական ընդունելության պես մի բան», միջոցառումների վերջին ելույթի ժամանակ «հազիվ թե հակառակության նշան է զգացվել»[55]: 1913 թվականի Լոնդոնյան ներկայացումներից առաջ Մոնտյոն վիճարկել էր Դիագիլևի հեղինակությունը՝ հայտարարելով, որ նա կոմպոզիտորի ներկայացուցիչն է «Սուրբ Գարուն» օպերային առնչվող հարցերում, ոչ թե ձեռնակատերը[56]:

Մոնտյոն կարծում էր, որ ստեղծագործության պատճառով առաջացած զայրույթի մեծ մասը պայմանավորված է եղել ոչ թե երաժշտությամբ, այլ Նիժինսկու խորեոգրաֆիայով, որը Ստրավինսկին նկարագրել էր որպես «ծուռթաթ ու երկար մազերով Լոլիտաները, որոնք վեր ու վար են թռչկոտում»[57]: Կոմպոզիտորի համաձայնությամբ Մոնտյոն 1914 թվականի ապրիլին համերգով հանդես է եկավ Փարիզում: Սեն-Սանսը, ով ներկա էր, հայտարարել է, որ Ստրավինսկին խելագար է և կատաղած հեռացել է, բայց նա գրեթե միայնակ էր իր հակակրանքով: Վերջում Ստրավինսկուն ուսերի վրա տանում էին թատրոնից այն բանից հետո, ինչը նա որակել էր որպես «Իմ ունեցած ամենագեղեցիկ ներկայացումը Սուրբ ժամանակից»[58]: Այդ ներկայացումը «Մոնտյոյի համերգներ» շարքի մի մասն էր, որը ներկայացվել էր 1914 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին, որտեղ Մոնտյոն ղեկավարել էր Ելիսեյան դաշտերի թատրոնի նվագախումբը սիմֆոնիկ և կոնցերտանտային սիմֆոնիկ ստեղծագործությունների լայն տեսականիով, ներառյալ Ռավելի Ազնվական և սենտիմենտալ վալսեր սյուիտի նվագախմբային տարբերակի համերգային պրեմիերան[59]: Պատերազմի սկսելուց առաջ նրա վերջին նշանակալից ներգրավվածությունը եղել է որպես դիրիժոր Ստրավինսկու «Սոխակը» օպերայի պրեմիերային Գրանդ օպերայում[58]:

«Մետ»-ը և Բոստոնը

Առաջին համաշխարհային պատերազմի բռնկումից հետո Մոնտյոն կրկին զորակոչվել է բանակ՝ ծառայելով որպես շարքային 35-րդ տարածքային գնդում[60], որի կազմում նա մասնակցել է ճակատամարտի Վերդենիի, Սուասսոնիի և Արգոնիի խրամատներում: Հետագայում նա նկարագրել է այս շրջանի մեծ մասը որպես «կեղտոտության և ձանձրույթի» ժամանակաշրջան, չնայած նա ստեղծել էր մի երաժշտական խումբ, որպեսզի շեղեր իր զինակիցներին[61]: Ակտիվ ծառայությունից ընդամենը երկու տարի անց նա ազատվել է զինվորական պարտականություններից այն բանից հետո, երբ Դիագիլևը հաղթեց ֆրանսիական կառավարությանը և ուղորդեց Մոնտյոյին վարել «Ռուսական սեզոնները» հյուսիսամերիկյան շրջագայության ժամանակ[Ն 6]: Շրջագայությունը տեղի է ունեցել ԱՄՆ-ի և Կանադայի հիսունչորս քաղաքներում: 1916 թվականին Նյու Յորքում Մոնտյոն հրաժարվել է ղեկավարել Նիժինսկու նոր բալետը՝ «Till Eulenspiegel»-ը, քանի որ երաժշտությունը գերմանացի Ռիխարդ Շտրաուսինն էր, ուստի այդ ներկայացումների համար դիրիժոր պետք է ներգրավվեր[62]: Շրջագայության ավարտին Մոնտյոյին առաջարկվել է երեք տարվա պայմանագիր՝ ֆրանսիական երգչախումբը ղեկավարելու Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայում, և ստացել է Ֆրանսիայի կառավարության թույլտվությունը՝ մնալու ԱՄՆ-ում[63]:

«Մետ»-ում (ինչպես սովորաբար կոչվում է Մետրոպոլիտեն օպերան) Մոնտյոն խմբավարել է նմանատիպ ֆրանսիական ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են «Ֆաուստը», «Կարմենը» և «Սամսոն և Դալիլան», երգիչներ Էնրիկո Կարուզոնյի, Ջերալդին Ֆառարի, Լուիզա Հոմերի և Ջովանի Մարտինելիի մասնակցությամբ[64]: Նրա առաջին ելույթի մասին Նյու Յորք Թայմսում գրվել է. «Պարոն Մոնտյոն վարում էր հմտությամբ և հեղինակությամբ: Նա ակնհայտ դարձրեց, որ նա բավականաչափ գիտելիքներ ուներ նվագախմբի երաժշտության մասին և վերահսկում էր նվագախումբը՝ անսխալ ռիթմիկ հարվածներով, դրամատիկ զգացումներով»[65]: Մոնտյոն խմբավարել է Ռիմսկի-Կորսակովի «Ոսկի աքլորիկի» ամերիկյան պրեմիերաները[66], և Անրի Ռաբոյի Mârouf, savetier du Caire-ը[67]: «Պետրուշկայի» ամերիկյան պրեմիերան՝ Ադոլֆ Բոլմի նոր բեմադրությամբ, նաև՝ «Տրավիատա» Օպերա-բալետային ներկայացումը[68]: Մոնտյոյի ելույթները լավ էին ընդունվել, բայց նա ավելի ուշ վերադարձել է «Մետ» որպես հյուր, քանի որ օպերան մեծ նշանակություն չի ունեցել նրա կարիերայում. Նա ասել է՝ «Ես սիրում եմ խմբավարել օպերա: Միակ դժբախտությունն այն է, որ ես ատում եմ օպերային թատրոնի մթնոլորտը, որտեղ շատ հաճախ անհանար է հաշվել գործիքների հարվածները, նաև՝ սկսած բեմադրությունից մինչև գլխավոր երգիչների խառնվածքը»: Նրան չեն ձգել նաև բալետի դիրիժորի հետագա մասնակցությունները. «Այն առաջարկում է պարերին և պարողներին համապատասխանելու հատուկ խնդիրների, որոնցից շատերը, ցավով եմ ասում, կարծես թե երաժշտական գնահատականը սահմանափակված է հարվածները հաշվելու ունակությամբ»: Այնուամենայնիվ, նա երբեմն ղեկավարում էր բալետային ներկայացումներ, և նույնիսկ իր համերգային բալետի պարտիտուրների ելույթներում, որոնք նա ղեկավարել էր Դյագիլևի համար․ նա ասում էր, որ միշտ իր մտքում ունեցել է պարողներին: Այնուամենայնիվ, նա երբեմն խմբավարել է բալետային ներկայացումներ, և նույնիսկ իր համերգային բալետի պարտիտուրների ելույթներում, որոնք նա խմբավարել էր Դյագիլևի համար, նա ասում էր, որ միշտ իր մտքում ունեցել է պարողներին[69]:

Ժերմեն, Դենիզը և Պիեռ Մոնտյոն մոտ 1919 թվականին

1919 թվականին Մոնտյոն նշանակվել է Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր[70]: Նվագախումբը դժվար ժամանակներ էր ապրում. 1917թվականին դիրիժոր Կառլ Մուկը հակագերմանական խռովության պատճառով ստիպված էր հեռանալ պաշտոնից[71]: Հենրի Ջոզեֆ Վուդը մերժել էր այդ պաշտոնը[72], և չնայած մամուլի շահարկումներին, ոչ Սերգեյ Ռախմանինովը, ոչ էլ Արտուրո Տոսկանինին չեն նշանակվել[73]: Առնվազն քսանչորս գերմանացի երաժիշտներ հակադրված դուրս էին եկել Մուկի հետ, իսկ նվագախմբի պատիվը ցածր էր[74]: Մոնտյոյի դիրիժորի աշխատանքը ստանձնելուց կարճ ժամանակ առաջ մահացել է նվագախմբի ինքնիշխան հիմնադիր և սեփականատեր Հենրի Լի Հիգինսոնը[75]: Նա համառորեն դիմադրել էր արհմիությանը, և նրա մահից հետո երաժիշտների փոքրամասնությունը վերսկսեց պայքարը միության ճանաչման համար: Ավելի քան երեսուն երաժիշտներ, ներառյալ երկու կարևոր տնօրենները, հրաժարական են տվել այդ հարցի պատճառով[74]: Մոնտլոն ձեռնամուխ է եղել նվագախմբի վերականգնմանը՝ լսումներ կազմակերպելով յուրաքանչյուր տեսակի և փորձառության երաժշտի համար, որոնցից ոմանք նախկինում չէին նվագել սիմֆոնիկ երաժշտություն: Իր առաջին շրջանիի ավարտին նա վերականգնել էր նվագախումբը, որը մոտենում էր իր սովորական հզորությանը[Ն 7]: Նա բարձր մակարդակի է հասցրել նվագախումբը. Քննադատ Նևիլ Քարդուսի կարծիքով՝ Մոնտյոյի երաժշտական ունակությունները Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախումբը դարձրին ամենալավն ու երաժշտականն աշխարհում[77]:

Մոնթեն պարբերաբար նոր ստեղծագործություններ է ներկայացրել Բոստոնում՝ հաճախ ամերիկացի, անգլիացի և ֆրանսիացի կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ[78]: Նա հպարտացել էր Բոստոնում անցկացրած տարիներին ներկայացված նորույթների քանակով և ուրախությամբ հայտնել, որ իր իրավահաջորդները շարունակել են այդ պրակտիկան[79]: Նա հիասթափվել էր, երբ հայտարարվեց, որ 1924 թվականից հետո նրա պայմանագիրը չի երկարաձգվի: Պաշտոնական բացատրությունը եղել է այն, որ նվագախմբի քաղաքականությունը միշտ եղել է դիրիժորներ նշանակելը ոչ ավելի, քան հինգ տարի[80]: Անհասկանալի է, թե արդյոք դա էր իսկապես եղել պատճառը: Առաջարկվող հնարավորություններից մեկն այն էր, որ նրան փոխարինելու համար ընտրված դիրիժորը՝ Սերգեյ Կուսևիցկին, համարվում էր ավելի խարիզմատիկ՝ ավելի մեծ գրավչությամբ:[16] Մյուսն այն էր, որ Բոստոնի հասարակության սկզբնական անդամները հավանություն չէին տալիս Մոնթոյի բարոյականությանը. նա և իր երկրորդ կինը աստիճանաբար հեռացել էին իրարից և 1924 թվականին նա ապրում էր ամերիկացի ամուսնալուծված Դորիս Հոջկինսի և նրա երկու երեխաների հետ[80]: Նրանք չէին կարողանում ամուսնանալ մինչև 1928 թվականը, երբ Ժերմեն Մոնտոն վերջապես համաձայնել էր ամուսնալուծվել[81][Ն 8]:

Ամստերդամ և Փարիզ

Մոնտյոյի գործընկեր Վիլեմ Մենգելբերգը «Կոնսերտգեբաուում»

1924 թվականին Մոնտյոն տասնամյա համագործակցություն է սկսել Ամստերդամի «Կոնսերտգեբաու» նվագախմբի հետ՝ ծառայելով որպես «առաջին դիրիժոր» նրա երկարամյա գլխավոր դիրիժոր Վիլեմ Մենգելբերգի կողքին: Երկու երաժիշտները սիրել և հարգել են միմյանց՝ չնայած երաժշտության հանդեպ իրենց մոտեցումների տարբերությանը. Մոնտյոն եղել է բծախնդիր կոմպոզիտորի պարտիտուրին հավատարիմ մնալու մեջ և շիտակ իր կատարումներում, մինչդեռ Մենգելբերգը հայտնի էր իր վիրտուոզ, երբեմն կամամիտ մեկնաբանություններով և պարտիտուրի նկատմամբ իր սանձարձակ վերաբերմունքով[83]: Նրանց նախընտրած երգացանկը համընկնում էր որոշ դասականների հետ, սակայն Մենգելբերգն ուներ իր ֆավորիտները՝ Բախի Սուրբ Մատթեոսի կիրքից մինչև Մալերի սիմֆոնիաները և ուրախ էր Դեբյուսիին և Ստրավինսկուն թողնել Մոնտյոյին: Այնտեղ, որտեղ նրանց ընտրությունները համընկել են, ինչպես Բեթհովենի, Բրամսի և Ռիխարդ Շտրաուսի դեպքում, Մենգելբերգը մեծահոգաբար տրամադրել է Մոնտոյին դրանցից գոնե իր բաժինը[84]:

Ամստերդամում գտնվելու ժամանակ Մոնտյոն ղեկավարել է մի շարք օպերաներ, այդ թվում՝ «Պելլեաս և Մելիզանդեն» (հոլանդական պրեմիերան), «Կարմենը», «Հոֆմանի հեքիաթները», «Լյուլլին» և Ռավելից երկու ստեղծագործություն՝ «Ացիս և Գալատեյան» և «Իսպանական թեյը», Գլյուկի «Իփիգենիան Տավրիսում» (բերվել է նաև Փարիզի օպերայում)[85] և Վերդիի «Ֆալստաֆ» օպերան: Տոսկանինին հրավիրվել էր խմբավարելու դրանցից վերջինը, բայց նա ասաց հովանավորներին, որ Մոնտյոն իր սիրելի գործընկերն է և «Ֆալստաֆի» լավագույն դիրիժորը[86]:

«Կոնսերտգեբաուի» հետ իր համագործակցության առաջին ութ տարիների ընթացքում Մոնտյոն յուրաքանչյուր շրջանում վարել է հիսունից վաթսուն համերգ: Նվագախմբի հետ իր վերջին երկու տարիների ընթացքում այլ դիրիժորների, հատկապես աճող երիտասարդ հոլանդացի Էդուարդ Վան Բեյնումին, տրամադրվում էին համերգներ, որոնք նախկինում պետք է տրվեին Մոնտյոյին, ով 1934 թվականին բարեկամաբար հեռացել էր Ամստերդամում իր պաշտոնից[87]: Նա շատ անգամներ վերադարձել է որպես հյուր խմբավար[16]:

Պլեյել՝ Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախմբի բազան

Ի լրումն «Կոնսերտգեբաուի» նվագախմբի հետ իր աշխատանքին, 1929 թվականից Մոնտյոն ղեկավարել է նախորդ տարի հիմնադրված Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը նվագախումբը[Ն 9]: 1920-ականներին Փարիզի նվագախմբային տեսարանը «պատգամավորական» համակարգի վրա բացասաբար է ազդել[88], ըստ որի ցանկացած պայմանագրային նվագախմբի երաժիշտ ազատ էր, եթե ավելի լավ ներգրավվածություն հայտնվեր, օգնական ուղարկվեր փորձի կամ նույնիսկ համերգի[89]: Օպերային նվագախմբերի կողքին նվագողների համար պայքարում էին Փարիզի չորս այլ նվագախմբեր[90]: 1928 թվականին արվեստների հովանավոր Զինգեր Վինարետան միավորվել է նորաձևության դիզայներ Կոկո Շանելի հետ՝ առաջարկելով նոր նվագախումբ, որը բավականաչափ լավ վարձատրվում է, որպեսզի իր խաղացողներին հետ պահի հակասական ներգրավվածություններից[89]: Ապահովված ֆինանսական աջակցությամբ՝ նրանք նշանակել են երաժիշտներից բաղկացած եռյակ՝ Կորտոտ, Էռնեստ Անսերմե և Լուի Ֆուրեստիեր, որպեսզի հավաքեն Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը[91]: Հաջորդ տարի Կորտոն Մոնտյոյին հրավիրել է դառնալու նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր[92]: Անսերմետիին` նվագախմբի սկզբնական երաժշտական ղեկավարին, դուր չէր գալիս, որ իրեն փոխարինել է դիրիժորը, որին նա ըստ տեղեկությունների. «կատաղի խանդում էր»[93], բայց կոմպոզիտոր Դարիուս Միյոն մեկնաբանել է, թե նվագախումբը որքան լավ է նվագել Մոնտյոյի համար, «քանի որ Անսերմետը հետ է ուղարկվել իր շվեյցարական արոտավայրերը»[91]:

Մոնթեն Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը համարում էր լավագույններից մեկը, որի հետ նա աշխատել է[94]: Նա ղեկավարել է այն մինչև 1938 թվականը՝ ղեկավարելով բազմաթիվ ստեղծագործությունների պրեմիերաներ, այդ թվում՝ Պրոկոֆևի Երրորդ սիմֆոնիան՝ 1929 թվականին[11]: Նվագախմբի առատաձեռն ֆինանսավորումը առաջին տարիներին թույլ է տվել ներկայացնել ժամանակակից երաժշտությունը և ավելի վաղ կոմպոզիտորների քիչ հայտնի ստեղծագործությունները, ինչպես նաև դասական երգացանկը[89]: Իր առաջին շրջանում Մոնտյոն վարել է ամբողջ Ստրավինսկու համերգը, որը բաղկացած էր Հազարան բլբուլ սյուիտից և «Պետրուշկայի» և «Սուրբ Գարնան» ամբողջական կատարումներից[95]: Նվագախումբը 1930 և 1931 թվականներին կատարել է եվրոպական հյուրախաղեր՝ արժանանալով բուռն ընդունելությունների Նիդեռլանդներում և Գերմանիայում։ Բեռլինում հանդիսատեսը չի կարողացել զսպել իր ծափերը մինչև Ֆանտաստիկ սիմֆոնիայի ավարտը, իսկ Մոնտյոյի խոսքերով «շլացավ» դանդաղ շարժումից՝ «Տեսարան դաշտերումից» հետո[96]: Նա հավանություն է տվել ինքնաբուխ ծափահարություններին, ի տարբերություն Արթուր Շնաբելի, սըր Հենրի Վուդի և Լեոպոլդ Ստոկովսկու՝ ովքեր ամեն ինչ արել են շարժումների միջև ծափահարելու պրակտիկան վերացնելու համար[97]:

1931 թվականից հետո Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը կրել է Մեծ ճգնաժամի հետևանքները. նրա ֆինանսավորման մեծ մասը դադարել էր, և նվագախումբը վերափոխվել էր կոոպերատիվի՝ համախմբելով իր ստացած չնչին շահույթը[98]: Երաժիշտներին լրացուցիչ աշխատանք տալու համար Մոնտյոն 1932 թվականին սկսել է մի շարք դիրիժորական դասընթացներ: 1936 թվականից նա դասերն անցկացրել է Լե Բո դը Պրովանսում գտնվող իր ամառանոցում, որը հետագայում հիմնել է ԱՄՆ-ում իր դպրոցի նախատիպը[99]:

Սան Ֆրանցիսկոն և Մոնտյոյի դպրոցը

(աուդիո)
(աուդիո)
01 Ծովը և Սինբադի նավը
(աուդիո)
(աուդիո)
02 Կալանդար իշխանի պատմությունը
(աուդիո)
(աուդիո)
03 Երիտասարդ իշխանը և արքայադուստրը
(աուդիո)
(աուդիո)
04 Փառատոն Բաղդադ ծովում

Մոնտյոն առաջին անգամ ղեկավարել է Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբը 1931 թվականին, իսկ 1935 թվականին՝ 60 տարեկանում, նրան առաջարկել են գլխավոր դիրիժորի պաշտոնը։ Նա կասկածում էր ընդունելու հարցում՝ թե՛ անձնական, թե՛ մասնագիտական պատճառներով։ Նա չէր ցանկանում լքել Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը, նրա կինը չէր ցանկանում ապրել Ամերիկայի արևմտյան ափին, իսկ նվագախումբի ֆինանսական միջոցները քիչ էին, ուստի 1934 թվականին ստիպված եղավ չեղարկել մի ամբողջ համերգաշրջան[100]: Ինչպես նվագախմբերի մեծ մասը, Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբն էլ ֆինանսապես տուժել էր ճգնաժամի պատճառով, և նա տառապել է հետագա դժվարություններից, որ իր նախկին երաժիշտներից շատերը հեռացել են հոլիվուդյան ստուդիաներում ավելի լավ վարձատրվող աշխատանքի համար: Այդ խնդիրը սրվել էր Երաժիշտների միության պնդմամբ, որ միայն տեղացի երաժիշտները կարող են հավաքագրվել[101]: Մոնտյոն, այնուամենայնիվ, ընդունել է նշանակումը։ Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբի համերգային շրջանը երբեք չի տևել տարեկան հինգ ամսից ավելի, ինչը նրան հնարավորություն է տվել շարունակել աշխատել Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ[102], և թույլ է տվել նրան ղեկավարել NBC սիմֆոնիկ նվագախմբի անդրանիկ համերգը 1937 թվականի նոյեմբերի 13-ին[103]: Նյու Յորք Թայմսում Օլին Դաունսը գրել է, որ նոր նվագախումբը «շատ բարձր աստիճանի» էր, և որ հեռարձակվող համերգը ցուցադրել էր Մոնտյոյին «իր ուժերի գագաթնակետին»[104]:

Ըստ Թայմսի՝ Մոնտյոն «անհաշվելի ազդեցություն է թողել ամերիկյան երաժշտական մշակույթի վրա» և նրան «հնարավորություն է տվել ընդլայնել իր առանց այն էլ զգալի երգացանկը և աստիճանաբար, բնական գործընթացներով խորացնել իր արվեստի ըմբռնումը»[22]: Մոնտյոն հետևողականորեն ծրագրել էր նոր կամ ժամանակակից երաժշտությունը: Նա հիմնականում խուսափել էր, ինչպես որ անում էր իր ողջ կարիերայի ընթացքում, ատոնալ կամ սերիական աշխատանքներից[105], բայց ժամանակակից ստեղծագործությունների նրա ընտրությունը, այնուամենայնիվ, երբեմն դժգոհություններ էր առաջացնում Սան Ֆրանցիսկոյի հանդիսատեսի պահպանողական մտածողությամբ անդամների կողմից[106]: Մոնտյոյի տարիներին Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբի հրավիրյալ դիրիժորներից էին Ջոն Բարբիրոլին, Բիչեմը, Օտտո Կլեմպերերը, Ստոկովսկին և Ստրավինսկին[Ն 10]: Մենակատարների թվում էին դաշնակահարներ Ջորջ Գերշվինը, Ռախմանինովը, Արթուր Ռուբինշտեյնը և Շնաբելը, ջութակահարներ Յաշա Հեյֆեցը, Եհուդի Մենուհինը և երիտասարդ Իսահակ Շտեռնը և երգիչներ, ինչպիսիք են Կիրսթեն Ֆլագսթադը և Ալեքսանդր Կիպնիսը[108]: Նրա Սան աֆրանցիսկոյում եղած գրեթե բոլոր տասնյոթ շրջանները ավարտվել են Բեթհովենի իններորդ սիմֆոնիայով[109]: Մոնտյոյի Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի ստուդիայի ձայնագրությունները հիմնականում արվել են Պատերազմի հուշահամալիրի օպերային թատրոնի քարանձավային ակուստիկայում (առանց հանդիսատեսի), երաժշտությունը հեռախոսային լարերի միջոցով փոխանցվել է Լոս Անջելեսի ստուդիա և ձայնագրվել այնտեղ ֆիլմի վրա[110]: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին սահմանափակված լինելով ԱՄՆ-ում` 1942 թվականին Մոնտյան ընդունել է ամերիկյան քաղաքացիություն[11]:

Մոնտյոն ցանկագել է շարունակել իր աշխատանքը երիտասարդ դիրիժորներին օգնելու գործում. «Դիրիժորությունը բավարար չէ: Ես պետք է ինչ-որ բան ստեղծեմ: Ես կոմպոզիտոր չեմ, ուստի կստեղծեմ հիանալի երիտասարդ երաժիշտներ»[111]: 1930 թվականներին Փարիզում և Լե Բոում դասերից բացի, նա մասնավոր դասեր է տվել Իգոր Մարկևիչին[112], հետագայում մասնավոր ուսանողների թվում են եղել Անդրե Պրևինը, Սեյջի Օզավան, Խոսե Սերեբրիեն և Ռոբերտ Շոուն[113]: Պրևինը նրան անվանել է «ամենաբարի, ամենաիմաստուն մարդը, ում ես հիշում եմ, և դիրիժորության մասին ոչինչ չկար, որը նա չգիտեր»[114]: Պրևինի ղեկավարած ելույթից հետո Մոնտյոն ասել է նրան. «Ի՞նչ ես կարծում, նվագախումբը լա՞վ էր նվագում... Ես էլ եմ այդպես մտածում: Հաջորդ անգամ մի խանգարիր նրանց»: Պրևինն ասել է, որ երբեք չի մոռացել այս խորհուրդը[114]: Որպես ուսուցիչ Մոնտյոյի ամենահայտնի ձեռնարկը դիրիժորների և նվագախմբային երաժիշտների Պիեռ Մոնտյոյի դպրոցն էր, որն անցկացվում էր ամեն ամառ 1943 թվականից սկսած նրա տանը՝ Մեն նահանգի Հենքոկ շրջանում: Դպրոցի միջազգայնորեն հայտնի շրջանավարտներից են Լեոն Ֆլեյշերը, Էրիխ Կունզելը, Լորին Մաազելը, Նևիլ Մարիները, Հյու Վոլֆը և Դեյվիդ Զինմանը[n 1]: Մոնտյոյի մյուս ուսանողների թվում էին Ջոն Կանարինան, ում 2003 թվականի կենսագրությունը դիրիժորի առաջին ամբողջական ուսումնասիրությունն էր անգլերենով, Չարլզ Բրուկը, Մոնտյոյիի առաջին աշակերտներից մեկը Փարիզում, ով դարձել է Հենքոկի դպրոցի երաժշտական տնօրենը Մոնտյոյի մահից հետո[111] և Էմանուել Լեպլինը[116]:

Մոնտյոն հանդես է եկել որպես հրավիրյալ դիրիժոր բազմաթիվ նվագախմբերի հետ. 1955 թվականին նա մեկնաբանել է. «Ցավում եմ, սիմֆոնիկ նվագախմբեր ամբողջ աշխարհում չէ, որ կան, որպեսզի կարողանամ տեսնել Բիրման և Սամարղանդը»[117]: Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ նրա իրավահաջորդը՝ Սերժ Կուսևիցկին, իր ղեկավարման քսանհինգ տարիների ընթացքում հրավիրել է բազմաթիվ հրավիրյալ դիրիժորների. Մոնտյոն երբեք նրանց թվում չի եղել, հավանաբար, Կանարինայի կարծիքով պատճառը եղել է Կուսևիցկու խանդը[118]: 1949 թվականին Կուսևիցկուն հաջորդել է Չարլզ Մունկը, ում կարիերայի սկիզբը խթանվել է Մոնտյոյի հրավերով՝ 1933 թվականին ղեկավարելու Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը[119]: Մունկը Մոնտյոյին հրավիրել է Բոստոն որպես հրավիրյալ դիրիժոր 1951 թվականի շրջանում։ Ներգրավվածությունը ոգևորությամբ է ընդունվել քննադատների և հանրության կողմից, և Մունկը հրավիրել է Մոնտյոյին միանալ իրեն հաջորդ տարի՝ ղեկավարելու նվագախմբի առաջին եվրոպական շրջագայությունը: Շրջագայության ամենակարևոր կետը «Սուրրբ գարնան» Մոնտյոյի ելույթն էր Ելիսեյան դաշտերի թատրոնում, կոմպոզիտորի ներկայությամբ[120]: Մոնտյոն ամեն տարի վերադառնում էր Բոստոն, մինչև իր մահը[12]:

Մոնտյոն ռեժիսոր Պետեր Բրուկի հետ Մետրոպոլիտեն օպերայում, 1953 թվական

Որոշ ժամանակ Մոնտյոն զգացոլ է, որ պետք է հեռանա Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախմբից: Նա ունեցել է երկու հիմնական պատճառ. նա կարծում էր, որ դիրիժորը չպետք է շատ երկար մնա մեկ պաշտոնում, և նա ցանկանում էր ազատորեն ընդունել այլ նվագախմբերի հետ հանդես գալու ավելի շատ հրավերներ։ Նա հրաժարական է տվել Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախմբից 1952 թվականի շրջանի վերջում[121]: Նա կարճ ժամանակով կրկին հայտնվել է Պատերազմի հուշահամալիր օպերային թատրոնի ամբիոնում մեկ տարվա ընթացքում՝ որպես Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի ափից ափ ամերիկյան շրջագայության համադիրիժոր՝ Մունկի հրավերով: Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի գրեթե բոլոր անդամները ներկա են եղել և միացել են իրենց նախկին ղեկավարին տրված ծափահարություններին[122]:

Երեսունչորս տարվա բացակայությունից հետո՝ 1953 թվականին Մոնտյոն հրավիրվել է դիրիժորելու Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայում։ Ընտրված օպերան Ֆաուստն էր, որը նա ղեկավարել էր 1917 թվականին իր դեբյուտի ժամանակ[123]: Արտադրությունն ունեցել է այն, ինչ Կանարինան անվանել է «աստղային դերասանական կազմ»՝ Յուսսի Բյորլինգի, Վիկտորիա դե լոս Անխելեսի, Նիկոլա Ռոսսի-Լեմենիի և Ռոբերտ Մերիլի գլխավորությամբ, սակայն քննադատները, այդ թվում՝ Վիրջիլ Թոմսոնը և Իրվինգ Կոլոդինը, իրենց ամենաբարձր գնահատանքը վերապահել են Մոնտյոյի դիրիժորությանը[124]: 1953 թվականիիցից 1956 թվականներին Մոնտյոն վերադարձել է Պելլեաս և Մելիսանդ, Կարմեն, Մանոն, Օրփեոս և Էվրիդիկե, Հոֆմանի հեքիաթները և Սամսոնը և Դալիլան[125]: Այդ ժամանակ «Մետի» դիրիժորները տիպիկ դիրիժորներն էին ըստ իրենց ազգության[Ն 11] և, որպես ֆրանսիացի, Մոնտյոյին ոչ մի իտալական օպերա չի առաջարկվել: Երբ 1956–57 թվականների մրցաշրջանում «Տրավիատայի» համար ներգրավվելու նրա խնդրանքը մերժվել է, նա խզել է իր կապերը տան հետ[126]:

Լոնդոն

1911 թվականին Ռուսական բալետների հետ իր առաջին այցից ի վեր Մոնտյոն «սիրային հարաբերություններ է ունեցել Լոնդոնի և բրիտանացի երաժիշտների հետ[41]: Նա խմբավարել էր նորաստեղծ BBC-ի համար 1924 թվականին Քովենտ Գարդեն արքունական թատրոնում կայացած նվագախմբային համերգում[127] որտեղ նա ղեկավարել է BBC-ի սիմֆոնիկ նվագախմբի առաջին հրապարակային կատարումը[128] և Թագավորական ֆիլհարմոնիկ ընկերության համար 1920-ական և 1930-ական թվականներին Queen's Hall-ում[129]: 1932 թվականին նա չորս դիրիժորներից մեկն էր, որոնք գլխավոր դիրիժորի բացակայության պայմաններում ղեկավարել էին Մանչեստրի Հալլե նվագախումբը. մյուս երեք փոխարինողները Էդվարդ Էլգերն էր, Բիչեմը և երիտասարդ Բարբիրոլին[130]: Հալլե-ի երաժիշտները անչափ տպավորվել էին Մոնտյոով և ասել են, որ նրա նվագախմբային տեխնիկան և գիտելիքները հեշտությամբ գերազանցել են մյուս դիրիժորների մեծամասնությանը[77]: 1951 թվականին նա ղեկավարել է BBC-ի սիմֆոնիկ նվագախումբը՝ Մոցարտի, Բեթհովենի և Բարտոկի կոնցերտներով նոր Թագավորական փառատոների դահլիճում[131], և հետագա ելույթներ է ունեցել լոնդոնյան նվագախմբերի հետ 1950 թվականների մնացած ժամանակահատվածում: Նա ավելին կվաստակեր, բայց միայն Բրիտանիայի խիստ կարանտինային օրենքները, որոնք թույլ չեն տվել Մոնտյոներին իրենց հետ բերել իրենց ֆրանսիական պուդելին։ Դորիս Մոնտյոն առանց պուդելի չէր ճամփորդի, իսկ Մոնտյո առանց կնոջ[132]:

Փարիզում ես կարծում էի, որ իմ ղեկավարած ցանկացած համերգ ձախողված է, եթե սկանդալ չստեղծի. Բրիտանիայում և Ամերիկայում հանդիսատեսը շատ ավելի քաղաքավարի է:

Պիեռ Մոնտյո[133]

1958 թվականի հունիսին Մոնտյոն երեք համերգներով ղեկավարել է Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախումբը, որոնք նվագախմբի պատմաբան Ռիչարդ Մորիսոնը նկարագրել է որպես «սենսացիա նվագողների, մամուլի և հասարակության հետ»[134]: Առաջին համերգը ներառել էր Էլգարի Էնգիմա վարիացիաները, որտեղ Կարդուսը Մոնտյոյին համարել է ավելի հավատարիմ Էլգարի գաղափարին, քան անգլիացի դիրիժորները: Կանդուսը ավելացրել է. «Էնգիմա Վարիացիների կատարումից հետո մեծ հանդիսատեսը մի քանի րոպե ոգևորեց և ծափահարեց Մոնտյոյին: Ավելին, այս ծափերը հնչեցին ընդմիջումից անմիջապես առաջ: Անգլիացի հանդիսատեսը, որպես կանոն, հակված չէ ժամանակ վատնել ծափահարություններով, կամ ընդմիջման ժամանակ. նրանք սովորաբար այլ անելիքներ ունեն»[135]: Մոնտյոն բրիտանացի համերգասերներին համարել է «աշխարհում ամենաուշադիրը», իսկ բրիտանացի երաժշտական ​​քննադատներին՝ «ամենախելացիները»[136]: Այնուամենայնիվ, լոնդոնյան նվագախումբը ղեկավարելու թերությունը Փառատոնի դահլիճում ելույթ ունենալն է եղել, ինչից նա Բիչեմի և այլ դիրիժորների հետ կիսել է խիստ հակակրանքը. «դիրիժորի ամբիոնից անհնար է լսել ջութակները»[136]:

Մոնտյոյի հետագա լոնդոնյան ելույթները միայն Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ չեն եղել: 1960 թվականին նա ղեկավարել է Բիչեմի թագավորական ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը՝ կատարելով «կախարդության սխրանքները» Բեթհովենի, Դեբյուսիի և Հինդեմիթի ստեղծագործություններում[137]: 1961 թվականին Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբում նրան առաջարկել է գլխավոր դիրիժորի պաշտոնը, երբ նա ութսունվեց տարեկան էր. նա ընդունել է քսանհինգ տարվա պայմանագիր ունենալ երկարաձգման պայկմանով[138]: Նրա մեծ ու բազմազան երգացանկը ցուցադրվել է իր Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբի համերգներում: Ի հավելումն ֆրանսիական երգացանկին, որի հետ, երբեմն բորբոքվածության պատճառոով, նա ծրագրել է Մոցարտին, Բեթհովենին, Բրամսին և Վագներին, ինչպես նաև ավելի ուշ կոմպոզիտորների, այդ թվում՝ Գրանադոսին, Շյոնբերգին, Սկրյաբինին, Շոստակովիչին, Սիբելիուսին, Ռիխարդ Շտրաուսին և Վոան Ուիլյամսին[139]: Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ Մոնտյոն ներկայացրել է «Սուրբ գարուն» օպերայի հիսունամյակի կատարումը Ալբերտ թագավորական սրահում՝ կոմպոզիտորի ներկայությամբ[140]: Թեև դեպքի ձայնագրությունը բացահայտոել է անսամբլային որոշ բացթողումներ և թուլացած ռիթմեր, դա ինտենսիվ և զգացմունքային համերգ է եղել, և Մոնտյոն բարձրացել է Ստրավինսկու մոտ՝ վերջում գրկելու նրան[128][Ն 12]: Երաժիշտնհերը հավատացել եմյ, որ իր ղեկավարության մի քանի տարիների ընթացքում նա փոխել է Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախումբը. Նևիլ Մարիները զգացել է, որ նա «ստիպեց նրանց զգալ որպես միջազգային նվագախումբ... Նա նրանց տվեց ընդարձակ հորիզոններ, և նվագախմբի հետ ունեցած իր որոշ նվաճումներ, ինչպես տանը, այնպես էլ արտերկրում, նրանց տվեց միանգամայն այլ սահմանադրություն»[128]:

Վերջին տարիներ

Չնայած Մոնտյոեն պահպանել է իր կենսունակությունը մինչև իր կյանքի վերջը, վերջին տարիներին նա երբեմն-երբեմն փլուզումներ է ունեցել: 1962 թվականին նա ուշագնաց է եղել Բեթհովենի հինգերորդ սիմֆոնիայի կատարման ժամանակ[142]: 1963 թվականին նա կրկին ձախողվել է այն բանից հետո, երբ նրան շնորհել են թագավորական ֆիլհարմոնիկ ընկերության ոսկե մեդալը, որը Մեծ Բրիտանիայի երաժշտական ​​բարձրագույն պարգևն էր: Ներկայացումը կատարել է Ադրիան Բուլտը, ով հիշել է, որ երբ նրանք հեռացել էին հարթակից, «Մոնտյոն երկու անգամ հառաչեց, երբ մենք քայլում էինք միջանցքով, և ես հանկարծ գտա իմ ձեռքերը լի ջութակներով և աղեղներով: Նվագախումբը ճանաչեց նշանները: Նրանց սիրելի պետը ուշաթափվում էր»[143]: Հաջորդ տարի Մոնտյո ևս մեկ ձախողում է ապրել, և Դեյվիդ Զինմանը և Լորին Մաազելը փոխարինել են նրա փոխարեն Փառատոնի դահլիճում[144]:

1964 թվականի ապրիլին Մոնտյոն խմբավարել է իր վերջին համերգը, որը եղել է Միլանում է Իտալական ռադիո և հեռուստատեսության նվագախմբի հետ։ Ծրագիրը բաղկացած է եղել «Թռչող հոլանդացեն» նախերգանքից, Բրամսի կրկնակի կոնցերտը և Բեռլիոզի «Սիմֆոնիայի ֆանտաստիկ» ստեղծագործությունը[145]: Չիրականացված ծրագրերը ներառել են նրա դեբյուտը The Proms-ում[146] և նրա 90 ամյակի համերգը, որին նա մտադիր էր հայտարարել թոշակի անցնելու մասին[147][Ն 13] In June 1964 Monteux suffered three strokes and a cerebral thrombosis at his home in Maine, where he died on 1 July at the age of 89.[149]

Անձնական կյանք

Մոնտյոն ունեցել է վեց երեխա, որոնցից երկուսը որդեգրված էին։ Նրա առաջին ամուսնությունից ունեցել են որդին՝ Ժան Պոլը և դուստրը՝ Սյուզանը։ Ժան-Պոլը դարձել է ջազ երաժիշտ՝ ելույթ ունենալով այնպիսի արտիստների հետ, ինչպիսիք են Ժոզեֆին Բեյքերը և Միսթինգեթը[14]։ Նրա երկրորդ ամուսնությունից ծնվել է դուստրը՝ Դենիզը, որը հետագայում հայտնի դարձել է քանդակագործ, և որդի՝ Կլոդը՝ ֆլեյտիստ[150]: Այն բանից հետո, երբ Մոնտոն ամուսնացավ Դորիս Հոջկինսի հետ, նա օրինական որդեգրեց նրա երկու երեխաներին՝ Դոնալդին, որը հետագայում ռեստորատոր էր, և Նենսիին, որը պարուհու կարիերայից հետո դարձել է Հենքոկի Պիեռ Մոնթոյի դպրոցի ադմինիստրատորը[111]:

Մոնտյոյի բազմաթիվ պարգևների թվում նա եղել է Պատվո լեգեոնի հրամանատար և Օրանժ-Նասսաուի շքանշանի ասպետ[11]: Որպես քաղաքական և սոցիալական դեմք, իր որդեգրած հայրենիքի քաղաքականության մեջ նա աջակցել է Դեմոկրատական ​​կուսակցությանը[136] և ռասայական խտրականության ուժեղ հակառակորդն էր։ Նա անտեսել է սևամորթ արվեստագետներին աշխատանքի ընդունելու տաբուները[151], ըստ տեղեկությունների, ԱՄՆ-ում տարանջատման օրերին, երբ նրան ասաել են, որ իրեն չեն կարող մատուցել «գունավոր մարդկանց համար» ռեստորանում, նա պնդել է, որ ինքը գունավոր է` վարդագույն[152]:

Երաժշտության ստեղծում

Հեղինակություն և ռեպերտուար

Ձայնագրման պրոդյուսեր Ջոն Քալշոուն Մոնտյոյին նկարագրել է որպես «ամենահազվագյուտ էակներ. դիրիժոր, որին սիրում էին իր նվագախմբերը... նրան լեգենդ անվանելը կնշանակի թերագնահատել դեպքը»[153]: Տոսկանինին նկատել է, որ Մոնթեն ուներ մահակի լավագույն տեխնիկան, որը նա երբևէ տեսել էր[134]:Ինչպես Տոսկանինին, Մոնտյոն պնդել է ավանդական նվագախմբային դասավորությունը՝ առաջին և երկրորդ ջութակներով դիրիժորի ձախ և աջ կողմում, հավատալով, որ դա ավելի լավ է ներկայացնում լարային մանրամասները, քան բոլոր ջութակները ձախ կողմում խմբավարելը: Կոմպոզիտորների պարտիտուրներին հավատարիմ մնալու առումով Մոնտյոյին կենսագիր Ջոն Կանարինան դասել է նրան Կլեմպերերի և նույնիսկ Տոսկանինիից բարձր, ում համբավը խստորեն պահպանում է պարտիտուրը, Կանարինայի կարծիքով, ավելի քիչ արդարացված էր, քան Մոնտյուինը[154]:

Մեր հիմնական աշխատանքն է նվագախումբը միասին պահել և կատարել կոմպոզիտորի հրահանգները, այլ ոչ թե լինել երգիծական տիպարներ, չհոգնեցնել տուժողներին կամ շեղել հանդիսատեսին մեր «մեկնաբանությամբ»:

Պիեռ Մոնտյո[155]

Ըստ Grove Dictionary of Music and Musicians-ի կենսագրական էսքիզի՝ Մոնտյոն «երբեք ցուցադրական դիրիժոր չի եղել… [նա պատրաստում էր] իր նվագախումբը հաճախ ծանր փորձերի ժամանակ, այնուհետև [օգտագործում էր] փոքր, բայց վճռական ժեստերը՝ նուրբ հյուսվածքների, զգույշ նվագելու համար։ մանրամասները և հզոր ռիթմիկ էներգիան՝ պահպանելով մինչև վերջ երաժշտական ​​կառուցվածքի իր արտասովոր ըմբռնումը և ձայնի որակի անթերի ականջը»:[11] Մոնտյոն չափազանց խնայող էր խոսքերով և ժեստերով և ակնկալում էր արձագանք իր ամենափոքր շարժումից:[128] Ձայնագրող պրոդյուսեր Էրիկ Սմիթը հիշել է Մոնտյոյի փորձերի մասին Վիեննայի ֆիլհարմոնիկում Բեթհովենի հովվական սիմֆոնիայի և Բրամսի երկրորդի համար, «թեև նա չէր կարողանում նվագախմբի հետ խոսել գերմաներեն, նա փոխակերպում էր նրանց նվագը մեկից մյուսը»[17]:

Մոնտյոյի համար փորձի կարևորությունը ցույց է տվեց, երբ 1923 թվականին Դիագիլևը խնդրել է նրան վարել Ստրավինսկու նոր Les noces-ը առանց փորձի, քանի որ կոմպոզիտորն արդեն վարել էր առաջին ներկայացումը, որտեղից էլ կշարունակեր Մոնտյոն: Մոնտյոն իմպրեսարիոյին ասել է. «Ստրավինսկի, ես կարող եմ անել այն, ինչ սիրում եմ, բայց ես պետք է անեմ այն, ինչ գրված է կոմպոզիտորից»[17]: Մոնտյոյի ինքնամփոփ մոտեցումը տեմպի նկատմամբ հանգեցրել է երբեմն բացասական մեկնաբանությունների. The Nation-ի երաժշտական ​​քննադատ Բ.Հ. Հեգինը, խոստովանելով, որ Մոնտյոն համարվում էր դիրիժորության հսկաներից մեկը, գրել է. «բազմիցս ցուցադրված երաժշտական ​​միջակություն» Մոնտյոյիմասին[156]: Այլ ամերիկա գրողներ ունեցել են ուրիշ տեսակետ: 1957 թվականին Կարլետոն Սմիթը գրել է. «Նրա մոտեցումը բոլոր երաաժշտություններին շատ հմտորեն էր... Տեսնելով նրաան աշխատանքի մեջ՝ համեստ և հանդարտ, դժվար է գիտակցել, որ նա ավելի հայտնի է Մետրոպոլիտեն օպերայում քան որևէ հայտնի անձ... որ նա միակ դիրիժորն է ով մշտական հրավերներ է ստանում Ամերիկայի Մեծ եռյակին խմբավարելու, Բոստոնի, Նյու Յորքի և Ֆիլադելֆիայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբերում»: 1967 թվականի իր «Մեծ դիրիժորները» գրքում Հարոլդ Ք. Շոնբերգը գրել է Մոնտյոյի Մոնտհյոյի կրքի և խարիզմայի մասին[157][158]: Երբ ռադիոհարցազրույցում նրան խնդրել են մեկ բառով նկարագրել իրեն (որպես դիրիժոր), Մոնտյոն պատասխանել է՝ «անիծյալ մասնագետ»[159]:

Ձայնագրություններ

Դուք կարող եք կատարել շարժման հիանալի խաղ, իսկական զգացողություն, բայց քանի որ ինժեները գոհ չէ, քանի որ մի կետում ինչ-որ խշշոց կա, այնպես որ դուք նորից եք անում, և այս անգամ ինչ-որ այլ բան սխալ է տեղի ունենում: Մինչ դուք ստանում եք ձայնագրության «կատարյալ» պատկերը, խաղացողները ձանձրանում են, դիրիժորը ձանձրանում է, իսկ կատարումը դառնում է անկենդան և ձանձրալի: ... Ես ատում եմ իմ բոլոր ռեկորդները:

Մոնթեն արտահայտում է իր հակակրանքը ստուդիայի ձայնագրման նիստերի նկատմամբ, «The Times», մարտ 1959 թվական[133]

Մոնտյոյի ձայնագրություններից շատերը տասնամյակներ շարունակ մնացել են կատալոգներում, հատկապես նրա RCA Victor ձայնագրությունները Բոստոնի սիմֆոնիկ և Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբերի հետ. Decca ձայնագրություններ Վիեննայի ֆիլհարմոնիկի հետ և Decca-ի և Philips-ի ձայնագրությունները Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ[160]:

Մոնտյոյի տեսագրություններն ավելի քիչ են: Նա խմբավարել է Բեռլիոզի հռոմեական կառնավալային նախերգանքը և Բեթհովենի 8-րդ սիմֆոնիան Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ[161] և Դուկասի L'Apprenti sorcier Լոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ «անցուցադրելի, խորապես բավարարող մարդասիրական ձևով»[162]:

Նշումներ

  1. ↑ Մոնտյոն չէր հավանում Բենջամին անունը և 1942 թվականին Ամերիկայի քաղաքացիություն ստանալուց հետո պաշտոնապես հրաժարվեց այդ անվանումից[5]:
  2. ↑ Այս պարտիտուրները նացիստները գողացել են նրա փարիզյան բնակարանից Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում և կորցրել[21]:
  3. ↑ «Դիեպում» ղեկավարած Մոնտյոյի օպերաները ներառում էին Աիդա (օպերա), Բոհեմ, Կարմեն, Գեղջկական ասպետություն, Ֆաուստ, Մանոն Լեսկո, Պայացներ, Ռիգոլետտո (օպերա), Սամսոն և Դալիլա, Թայիս, Տոսկա and Տրավիատա[28]:
  4. ↑ Կանարինան նշում է, որ Մոնտեի ժամանակակիցներից Ֆրից Ռայները և Ադրիան Բուլտը նույնպես խորապես ազդվել են Նիկիշից, և, ինչպես Մոնտյոն, հայտնի են եղել իրենց աննկարագրելի կերպարներով[28]: Մոնտյոյիի նվագախմբի հետ աշխատելու ժամանակ «Կոլեննի» համերգասրահի մյուս հրավիրյալ դիրիժորների թվում էին Գուստավ Մալերը, Հանս Ռիխտերը, Ռիխարդ Շտրաուսը և Ֆելիքս ֆոն Վայնգարտները[29]:
  5. ↑ Բիչեմը երկու օրվա ընթացքում սովորել է պարտիտուրան, բայց հաջողվել է լավ ելույթ ունենալ իր երաժիշտների օգնությամբ, ինչից էլ առաջացել է Նիժինսկու միակ հայտնի կատակը. «որքան լավ է նվագախումբը ղեկավարում պարոն Բիչեմը այս երեկո[46]:
  6. ↑ Կանարինան ենթադրում է, որ Դյագիլևի ջանքերին կարող է նպաստել այն փաստը, որ Մոնտյոյի վաղեմի ընկեր Կորտոն եղել է կառավարության մշակույթի նախարարը[61]:
  7. ↑ Մինչ հրաժարագիրը 96 երաժիշտ էր. Մոնտյոյի առաջին շրջանի վերջում նրանց թիվը 61 երաժիշտից հասել է 88-ի[76]:
  8. ↑ Դորիս Հոջկինսը (1894–1984) սովորել է Նոր Անգլիայի կոնսերվատորիայում և ծանոթացել է Մոնտյոյի հետ, երբ երգել է (ալտ ձայն) Բոստոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ երգչախմբում[82]:
  9. ↑ Երաժշտական բառարան «Գրաուվան» սխալ է նշում, որ Մոնտյոն 1929 թվականին հիմնադրել է Փարիզի սիմֆոնիկ նվագախումբը[11]:
  10. ↑ Մոնտյոն պարբերաբար հրավիրում էր Ստրավինսկուն՝ խմբավարելու Սան Ֆրանցիսկոյի սիմֆոնիկ նվագախումբը՝ նրան տալով առատաձեռն վճարներ և մեծ փորձերի ժամանակ[107]:
  11. ↑ Կոլոդենը նշում է, որ այս քաղաքականությունը չի տարածվում երգիչների վրա. ոչ մի ֆրանսիացի երգիչ չի եղել Մոնտյոյի «Ֆաուստ»-ում, չնայած որ «Մոնտյոն ստիպել է նվագախմբին խոսել ֆրանսերեն այնպես, որ առաջ բերի երաժշտության հատուկ հնչյունների մեծ մասը»[123]:
  12. ↑ Ըստ Ստրավինսկու ընկերոջ Իսայա Բեռլին, կոմպոզիտորը սկզբում դժկամությամբ էր մասնակցել այս միջոցառմանը, և երեկոյի համար այլ պայմանավորվածություններ էր արել: Նրան վերջապես համոզել են, որ պետք է գնա. տարբեր հաշիվներ հայտնում են նրա ժամանումը ներկայացման կեսին կամ ավարտին[141]:
  13. ↑ Պրոմի երկու ծրագրված համերգները կազմակերպվել են որպես հարգանքի տուրք Մոնտեին Ռուդոլֆ Կեմպեի կողմից[148] 90 ամյակի ծրագրված համերգը դարձավ հիշատակի համերգ, որը վարում էր Մոնտյոյի իրավահաջորդը՝ որպես Լոնդոնյան սիմֆոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր: Այն ներառում էր Բախի, Բրամսի, և Բեթհովենի ստեղծագործությունները[147]:

,

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Монтё Пьер // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  5. ↑ Monteux (1964), p. 26
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Canarina, p. 20
  7. ↑ Canarina, p. 19
  8. ↑ Monteux (1965), pp 18–19
  9. ↑ Canarina, pp. 20 (Paul) and 148 (Henri)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Canarina, p. 21
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 Cooper, Martin, José A Bowen and Charles Barber "Monteux, Pierre", Grove Music Online, Oxford Music Online, accessed 16 March 2012 (subscription required)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Canarina, John. "Peerless Pierre". Classic Record Collector, Autumn 2003, Number 34, pp. 9–15
  13. ↑ Swain, Jonathan. "Pierre Monteux Edition", Gramophone, September 1994, p. 131
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Canarina, p. 22
  15. ↑ Canarina, p. 24
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Swain, Jonathan. "Reputations – Pierre Monteux", Gramophone, January 1998, p. 35
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Smith (2005), pp. 36–38
  18. ↑ Scheijen, p. 238
  19. ↑ Canarina, p. 23 & 25
  20. ↑ Monteux (1965), p. 49
  21. ↑ Monteux (1965), p. 50
  22. ↑ 22,0 22,1 "Obituary – M. Pierre Monteux", The Times, 2 July 1964, p. 14
  23. ↑ Monteux (1965), p. 45
  24. ↑ Monteux (1965), p. 63
  25. ↑ Canarina, pp. 20 and 26
  26. ↑ "Unquenchable Mr. Monteux", The Times, 4 May 1961, p. 16
  27. ↑ D'Udine, Jean. Paraphrases musicales sur les grand concerts du dimanche Colonne et Lamoureux 1900–1903. A Joanin et Cie, Paris, 1904, p. 68 (in French)
  28. ↑ 28,0 28,1 Canarina, p. 29
  29. ↑ Caullier, Joëlle. "Les chefs d'orchestre allemands à Paris entre 1894 et 1914", Revue de Musicologie, T. 67, No. 2 (1981), pp. 191–210 (subscription required) (in French)
  30. ↑ Canarina, p. 26
  31. ↑ 31,0 31,1 Canarina, pp. 30–31
  32. ↑ Canarina, p. 31
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Canarina, p. 32
  34. ↑ Scheijen, p. 228
  35. ↑ Scheijen, pp. 236–239
  36. ↑ "Music in London – Mme. Pavlova at Covent Garden", The Manchester Guardian, 31 October 1911, p. 7
  37. ↑ "The Russian Ballet", The Times, 17 October 1911, p. 6
  38. ↑ Scheijen, pp. 238–239
  39. ↑ Scheijen, p. 266; and Monteux, p. 85
  40. ↑ Nijinska, pp. 455–456
  41. ↑ 41,0 41,1 Canarina, p. 33
  42. ↑ Canarina, p. 34
  43. ↑ Scheijen, p. 240
  44. ↑ Scheijen, p. 244
  45. ↑ Nichols (1992), p. 186
  46. ↑ Reid (1961), p. 140
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 Monteux (1965), p. 91
  48. ↑ Scheijen, p. 269
  49. ↑ Mousnier, p. 23; and Canarina, pp. 40–41
  50. ↑ Reid (1961), p. 145
  51. ↑ Monteux (1965), p. 93
  52. ↑ 52,0 52,1 Canarina, p. 43
  53. ↑ Buckle, p. 254
  54. ↑ Canarina, p. 44
  55. ↑ "The Fusion of Music and Dancing", The Times, 26 July 1913, p. 8
  56. ↑ Buckle, p. 258
  57. ↑ Noble, Jeremy. "Stravinsky – Le Sacre du Printemps", The Gramophone, April 1961, p. 45
  58. ↑ 58,0 58,1 Canarina, p. 47
  59. ↑ Ravel, p. 576
  60. ↑ Stravinsky, p. 61
  61. ↑ 61,0 61,1 Canarina, p. 48
  62. ↑ Buckle, p. 316
  63. ↑ Canarina, p. 51
  64. ↑ Canarina, p. 54
  65. ↑ "'Faust' Revival is Welcomed at Opera", The New York Times, 18 November 1917
  66. ↑ "Fantastic 'Coq d'Or' a Hit at Premiere", The New York Times, 7 March 1918
  67. ↑ "'Marouf,' Opera of the Orient, Sung; American Premiere of Rabaud's Fairy Comedy of "Arabian Nights'", The New York Times, 20 December 1917
  68. ↑ Hunker, James Gibbons "Opera; 'Traviata' and 'Petrushka'", The New York Times, 7 February 1919
  69. ↑ Monteux (1965), pp 53–54
  70. ↑ Canarina, p. 65
  71. ↑ Jacobs, p. 159
  72. ↑ Jacobs, pp. 159–160
  73. ↑ Canarina, pp. 61–62
  74. ↑ 74,0 74,1 Canarina, pp. 66–69
  75. ↑ "Maj. H.L. Higginson, Boston Banker, Dies; Founder of Symphony Orchestra", The New York Times, 16 November 1919
  76. ↑ Canarina, p. 69
  77. ↑ 77,0 77,1 Cardus, Neville, "Pierre Monteux: Appreciation", The Guardian 2 July 1964, p. 6
  78. ↑ Canarina, pp. 70–71
  79. ↑ Monteux (1965), p. 113
  80. ↑ 80,0 80,1 Canarina, pp. 76–81
  81. ↑ Canarina, p. 100
  82. ↑ Obituary: Դորիս Հոջկինս Մոնտյո, 89 տարեկան, երգչուհի և երաժշտության հուշագիր: Նյու Յորք Թայմս, մարտի 23, 1984 թվական
  83. ↑ Shore, p. 119
  84. ↑ Canarina, p. 85
  85. ↑ Pitou, p. 289
  86. ↑ Canarina, pp. 90–91
  87. ↑ Canarina, pp. 92–93
  88. ↑ Boult, Adrian C. "The Orchestral Problem of the Future", Proceedings of the Musical Association, 49th Session, (1922–1923), pp. 39–57 (subscription required)
  89. ↑ 89,0 89,1 89,2 Canarina, p. 105
  90. ↑ Mousnier, p. 77
  91. ↑ 91,0 91,1 Nichols (2002), p. 53
  92. ↑ Canarina, p. 106
  93. ↑ Culshaw, p. 181
  94. ↑ Monteux (1965), p. 158
  95. ↑ Mousnier, p. 76
  96. ↑ Monteux (1965), p. 160
  97. ↑ Canarina, p. 270 (Monteux); Reid (1968), p. 181 (Schnabel); Jacobs, p. 82 (Wood); and Judkins, Jennifer. "Review: Music as Thought – Listening to the Symphony in the Age of Beethoven by Mark Evan Bonds", The Journal of Aesthetics and Art Criticism Vol. 65, No. 4 (Autumn, 2007), pp. 428–430 (subscription required) (Stokowski)
  98. ↑ Canarina, pp. 111–112
  99. ↑ Canarina, p. 114
  100. ↑ Canarina, pp. 121–122
  101. ↑ Canarina, pp. 120 and 122–123
  102. ↑ Canarina, p. 124
  103. ↑ Canarina, p. 132
  104. ↑ Downes, Olin. "Radio Orchestra Makes Debut Here – NBC's New Symphonic Group, Led by Monteux, is Heard at Radio City", The New York Times, 14 November 1937, quoted in Canarina, p. 132
  105. ↑ Canarina p. 264
  106. ↑ Canarina, pp. 146–147
  107. ↑ Stravinsky, p. 49
  108. ↑ Canarina, pp. 127 (Klemperer), 129 (Gershwin), 130 (Stern), 135 (Heifetz and Rubinstein), 136 (Schnabel), 137 (Stokowski), 141 (Barbirolli, Beecham, Flagstad and Rachmaninoff), 143 (Stravinsky), 144 (Kipnis) and 154 (Menuhin)
  109. ↑ Canarina, John. "CD review: Pierre Monteux in France (Music and Arts 8CDs 1182)", Classic Record Collector, Spring 2007, Number 48, pp. 73–74
  110. ↑ Morgan K., Review of Cascavelle CD set 2372444302, Classic Record Collector, Spring 2003, Number 32, pp. 78–80
  111. ↑ 111,0 111,1 111,2 "Monteux Years", Pierre Monteux School, accessed 23 March 2012
  112. ↑ Drew, David and Noël Goodwin. "Markevitch, Igor", Grove Music Online, Oxford Music Online, accessed 23 March 2012 (subscription required)
  113. ↑ Previn, p. 11, Bowen, José A. "Ozawa, Seiji", Salgado, Susana. "Serebrier, José", and Steinberg, Michael and Dennis K. McIntire. "Shaw, Robert", all at Grove Music Online, Oxford Music Online, accessed 23 March 2012 (subscription required)
  114. ↑ 114,0 114,1 Previn, p. 11
  115. ↑ "Alumni", Pierre Monteux School, accessed 23 March 2012
  116. ↑ Schneider, p. 116
  117. ↑ Quoted from Time 28 November 1955 in 'Pierre Monteux in his own words', Classic Record Collector, Autumn 2003, Number 34, p. 18
  118. ↑ Canarina, p. 211
  119. ↑ Holoman, p. 35
  120. ↑ Canarina, p. 213
  121. ↑ Canarina, p. 208
  122. ↑ Canarina, p. 215
  123. ↑ 123,0 123,1 Kolodin, p. 536
  124. ↑ Canarina, pp. 244–245
  125. ↑ Kolodin, pp. 540 (Pelléas et Mélisande and Carmen), 555 (Manon), 556 (Orfeo ed Euridice), 560 (The Tales of Hoffmann) and 572 (Samson et Dalila)
  126. ↑ Canarina, p. 247
  127. ↑ "B.B.C. Orchestral Concert", The Times, 11 December 1924, p. 12
  128. ↑ 128,0 128,1 128,2 128,3 Tolansky, John. "Monteux in London", Classic Record Collector, Autumn 2003, Number 34, pp. 16, 17 and 19
  129. ↑ "Royal Philharmonic Society – Arthur Bliss's New Work", The Times, 28 January 1927, p. 12; and "French Music", The Times, 16 March 1934, p. 12
  130. ↑ "The 75th Season of the Hallé Concerts", The Manchester Guardian, 15 October 1932, p. 1
  131. ↑ "Royal Festival Hall", The Times, 7 February 1951, p. 10
  132. ↑ Canarina, p. 282
  133. ↑ 133,0 133,1 «102 նվագախմբերի դիրիժոր», «The Times», 31 մարտի 1959, էջ. 11
  134. ↑ 134,0 134,1 Morrison, p. 135
  135. ↑ Cardus, Neville. "'Enigma' Variations Played as Conceived by Elgar Himself: Pierre Monteux conducts the L.S.O.", The Manchester Guardian, 16 June 1958, p. 5
  136. ↑ 136,0 136,1 136,2 Mapplebeck, John. "The Gentle Conductor", The Guardian, 17 November 1960, p. 9
  137. ↑ Tracey, Edmund. "Seven Lively Sins", The Observer 17 April 1960, p. 22
  138. ↑ Morrison, p. 136
  139. ↑ "Success After Squalls", The Times, 11 December 1961, p. 5 (Mozart, Schoenberg and Strauss); "London Orchestra's Concert Series", The Times, 14 September 1961, p. 16 (Beethoven); "Divergent Views of Brahms", The Times, 8 May 1963, p. 5 (Brahms); "Monteux and the L.S.O.", The Times, 11 December 1961, p. 5 (Wagner); " Miss de los Angeles Charms Audience with Berlioz", The Times, 8 December 1962, p. 4 (Granados); "How Russian Composers Find our Music", The Times, 22 May 1961, p. 11 (Scriabin); "Russian Music by the L.S.O.", The Times, 19 May 1962, p. 8 (Shostakovich); "High Quality in Beethoven", The Times, 26 November 1962, p. 14 (Sibelius); "L.S.O. Jubilee Season Opens", The Times, 25 September 1963, p. 13 (Vaughan Williams)
  140. ↑ Morrison, p. 137
  141. ↑ Hill, p. 102
  142. ↑ "M. Monteux Continues after Collapse on Rostrum", The Times, 14 December 1962, p. 15
  143. ↑ Boult (1973), p. 169
  144. ↑ "Monteux Pupil Unperturbed", The Times, 22 April 1964, p. 10; and "Mr. Maazel instead of M. Monteux", The Times, 27 April 1964, p. 6
  145. ↑ Canarina, p. 311
  146. ↑ "Proms to Get a Larger Audience", The Times, 11 June 1964, p. 17
  147. ↑ 147,0 147,1 "Musical Tribute to Monteux", The Times, 5 April 1965, p. 6
  148. ↑ : «Rudolf Kempe at the Proms», «The Times», 15 սեպտեմբերի 1964, էջ. 14
  149. ↑ Canarina, p. 313
  150. ↑ Canarina, pp. 239–240
  151. ↑ Canarina, p. 71
  152. ↑ Monteux (1962), pp. 13–15
  153. ↑ Culshaw, p. 144
  154. ↑ Canarina, p. 83
  155. ↑ Smith (1957), p. 98
  156. ↑ Haggin, p. 127
  157. ↑ Schonberg (1967), p. 328
  158. ↑ Schonberg (1981), p. 59
  159. ↑ Monteux (1962), p. 63
  160. ↑ Canarina, pp. 321–340
  161. ↑ Potter, Tully. "Review of VAI and EMI DVDs", Classic Record Collector, Autumn 2003, Number 34, pp. 61–62
  162. ↑ Ivry B. Review of EMI/IMG Classic Archive DVD. Classic Record Collector, Winter 2004, Number 39, p. 64

Գրականություն

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Բենժամին Մոնտյո» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "n", but no corresponding <references group="n"/> tag was found

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պիեռ_Բենժամին_Մոնտյո&oldid=10088078» էջից