Протестант урсгал: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added

Inline

04:35, 15 Наймдугаар сар 2024-ий байдлаарх одоогийн засвар

Протестант (Англи: Protestantism) урсгал нь Католик шашин дотроос гарч ирсэн урсгал юм. 17-18-р зууны үед баруун Европын орнуудад шинэчлэлтийн хөдөлгөөн гарсан. Энэ үеийг түүхэнд Шашны шинэтгэлийн үе гэдэг. Нийгэм, улс төрийн амьдралд шинэчлэлтүүд гарсан бөгөөд Католик сүмийн гэгээнтэнүүд шашны хүрээнээс халин улс төрийн хүрээнд очсон нь Европчуудын дургүйцлийг хүргэж байлаа.

Түүх

Шашны шинэтгэл нь 16-р зуунаас эхэлсэн бөгөөд энэ нь Папын засаглалыг эсэргүүцсэн. Учир нь Папын засаг захиргаа нь Библийн үнэнээс гажиж эхэлсэн хэмээн шинэчлэгчид үзсэн байна. Шашны шинэтгэлийн хувьд хүмүүс гурван аргаар тэмцэж байсан ба энэ зэвсэгт тэмцэл, зөвхөн Библийн сургаал номлолыг дагах байдлаар, люуны дэвшлийн хүрээнд зэрэг байлаа. 16-р зууны үед Мартин Лютер, дараа нь Жон Калвин гэдэг санваартнуудын удирдлага дор Реформацийн хөдөлгөөн буюу Шашны шинэтгэл гүнзгийрсэн. Мартин Лютерийг Протестант урсгалыг хамгийн анх үүсгэн байгуулагч гэж үздэг. Хамгийн чухал шинэчлэлүүдийг тэрээр хийсэн бөгөөд хүмүүс латин хэлээрх Библи буюу Вулгат талаар Ромын Католикчууд юу яриад байгааг нь ойлгохгүй байсан тул санваартнууд дураараа хууль дүрэм гаргадаг байдлыг Мартин Лютер Библийг Герман хэл рүү хөрвүүлснээр илчилсэн байна. Тэрээр Брандбургийн их сургуулийн профессор байсан ба мөн католик шашны санваартан хүн байсан. Тэр 1517 оны 5 сард Брандбург сүмийн хаалган дээр 95 сэдэвтэй тунхаглал Брандбургийн Альбертэд хандаж гаргасан. Энэ тунхаглалд:

Христийн чуулганууд Ромын Папын захиргаанаас гарах.
Хүн гагцхүү итгэлээр Тэнгэрбурханы нигүүлслээр аврагдана.
Европын соёлт орнууд Ариун Библийг үндэстнийхээ хэлээр орчуулж өөрийнхөө хэлээр сурах ёстой зэрэг байлаа.

Уг шашны шинэтгэл хийгчдийг тухай үед "Тэрс үзэлтнүүд" гэж нэрлэж байсан бөгөөд энэ нь латин хэлээр Протестант гэсэн үг юм. Реформацийн хөдөлгөөн улам ширүүссээр 1525 онд Тариачны бослого, түүнчлэн Гэгээн Сиэгэ гэгч Ромын Папын туслах, удирдагч зэрэг олон хүмүүсийн дэмжлэгээр Лютерийн тунхаглалууд тархсаар байлаа. Энэ бүхэн оргилдоо хүрэхэд Протестант гэх шинэ Христ Итгэлийн урсгал бий болжээ.

Урсгал

Протестант урсгал нь итгэл бишрэлийн хувьд олон янз байдаг. Дотроо маш олон урсгал болоод хуваагддаг болохоор их ярвигтай. Протестант нь дотроо хэдэн урсгалд хуваагддаг эсэх нь эргэлзээтэй боловч хамрах хүрээний хувьд том гэдэг утгаар нь хувааж болно. Энэ нь:

Пресбитериан (Presbyterian)
Баптист (Baptist)
Лютеран (Lutheran)
Методист (Methodist)
Пентекост (Pentecost)
Харисматик (Charismatic)
Адвентисти
Эвангелион

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
-[[Файл:Christian cross.svg|thumb|Христ Итгэлт урсгалуудын билэг тэмдэг "Загалмай"]]
+[[Файл:Latin cross (bold).svg|thumb|upright|Христ Итгэлт урсгалуудын таних тэмдэг "Загалмай"]]
-'''Протестант''' ({{lang-en|Protestantism}}) урсгал нь [[Католик урсгал]] дотроос гарч ирсэн урсгал бөгөөд Христ Итгэлийн 3 том урсгалын нэг юм (нөгөө хоёр нь [[Католик урсгал|Католик]], [[Ортодокс]]). 17-18-р зууны үед баруун [[Европ]]ын орнуудад шинэчлэлтийн хөдөлгөөн гарсан. Энэ үеийг түүхэнд [[Шашны шинэтгэл|реформацийн үе]] гэдэг. Нийгэм, улс төрийн амьдралд шинэчлэлтүүд гарсан бөгөөд Католик сүмийн зэрэгтнүүд шашны хүрээнээс халин улс төрийн хүрээнд очсон нь Европчуудын дургүйцлийг хүргэж байлаа.
+'''Протестант''' ({{lang-en|Protestantism}}) урсгал нь [[Католик шашин]] дотроос гарч ирсэн урсгал юм. 17-18-р зууны үед баруун [[Европ]]ын орнуудад шинэчлэлтийн хөдөлгөөн гарсан. Энэ үеийг түүхэнд [[Шашны шинэтгэл|Шашны шинэтгэлийн үе]] гэдэг. Нийгэм, улс төрийн амьдралд шинэчлэлтүүд гарсан бөгөөд Католик сүмийн гэгээнтэнүүд шашны хүрээнээс халин улс төрийн хүрээнд очсон нь Европчуудын дургүйцлийг хүргэж байлаа.
 == Түүх ==
-Шашны шинэтгэл нь 16-р зуунаас эхэлсэн бөгөөд энэ нь Папын засаглалыг эсэргүүцсэн. Учир нь Папын засаг захиргаа нь [[Библи]]йн үнэнээс гажиж эхэлсэнд оршино. Шашны шинэтгэлийн хувьд хүмүүс гурван аргаар тэмцэж байсан ба энэ Зэвсэгт тэмцэл, Библийн дагуу, Оюуны дэвшлийн хүрээнд зэрэг байлаа.
+Шашны шинэтгэл нь 16-р зуунаас эхэлсэн бөгөөд энэ нь Папын засаглалыг эсэргүүцсэн. Учир нь Папын засаг захиргаа нь [[Библи]]йн үнэнээс гажиж эхэлсэн хэмээн шинэчлэгчид үзсэн байна. Шашны шинэтгэлийн хувьд хүмүүс гурван аргаар тэмцэж байсан ба энэ зэвсэгт тэмцэл, зөвхөн Библийн сургаал номлолыг дагах байдлаар, люуны дэвшлийн хүрээнд зэрэг байлаа.
--р зууны үед [[Мартин Лютер]], дараа нь [[Жон Кальвин]] гэдэг эрдэмтний удирдлага дор реформацийн хөдөлгөөн буюу Шашны шинэтгэл гүнзгийрсэн. Мартин Лютерийг Протестант урсгалыг хамгийн анх үүсгэн байгуулагч гэж үздэг. Хамгийн чухал шинэчлэлүүдийг тэрээр хийсэн бөгөөд хүмүүс [[латин хэл]]ээр Библийн талаар Ромын Католикчууд юу яриад байгааг нь ойлгохгүй байсан тул санваартнууд дураараа хууль дүрэм гаргадаг булхайг нь Мартин Лютер Библийг [[Герман хэл]]энд хөрвүүлснээр илчилсэн юм. Тэрээр [[Брандбург]]ийн их сургуулийн [[профессор]] байсан ба мөн [[Католик сүм]]ийн санваартан хүн байсан. Тэр 1517 оны 5 сард Брандбург сүмийн хаалган дээр 95 сэдэвтэй тунхаглал Брандбургийн Альбертэд хандаж гаргасан. Энэ тунхаглалд:
+-р зууны үед [[Мартин Лютер]], дараа нь [[Жон Калвин]] гэдэг санваартнуудын удирдлага дор Реформацийн хөдөлгөөн буюу Шашны шинэтгэл гүнзгийрсэн. Мартин Лютерийг Протестант урсгалыг хамгийн анх үүсгэн байгуулагч гэж үздэг. Хамгийн чухал шинэчлэлүүдийг тэрээр хийсэн бөгөөд хүмүүс [[латин хэл|латин хэлээрх]] Библи буюу [[Вулгат]] талаар Ромын Католикчууд юу яриад байгааг нь ойлгохгүй байсан тул санваартнууд дураараа хууль дүрэм гаргадаг байдлыг Мартин Лютер Библийг [[Герман хэл]] рүү хөрвүүлснээр илчилсэн байна. Тэрээр [[Брандбург]]ийн их сургуулийн [[профессор]] байсан ба мөн [[Католик шашин|католик шашны]] санваартан хүн байсан. Тэр 1517 оны 5 сард Брандбург сүмийн хаалган дээр 95 сэдэвтэй тунхаглал Брандбургийн Альбертэд хандаж гаргасан. Энэ тунхаглалд:
-* [[Есүс Христ|Христ]]ийн сүм чуулганууд Папын захиргаанаас гарах.
+* [[Есүс Христ|Христийн]] чуулганууд Ромын Папын захиргаанаас гарах.
-* Хүн гагцхүү итгэлээр Бурханы нигүүлслээр аврагдана.
+* Хүн гагцхүү итгэлээр Тэнгэрбурханы нигүүлслээр аврагдана.
-* Бүх хүмүүс шашин шүтлэг гэхгүйгээр Бурханы өмнө тэгш эрхтэй байна.
+* Европын соёлт орнууд [[Библи|Ариун Библийг]] үндэстнийхээ хэлээр орчуулж өөрийнхөө хэлээр сурах ёстой зэрэг байлаа.
-* Европ дахины орнуудын ард түмнээс уламжилж ирсэн шашны хуучин заншлыг [[Есүс Христ|Христос]]ын зан үйлтэй холбох ёстой.
-* Европын соёлт орнууд [[Библи|Ариун Библи]]йг үндэстнийхээ хэлээр орчуулж өөрийнхөө хэллэг дээрээ сурах ёстой зэрэг байлаа.
-Уг шашны шинэтгэл хийгчдийг тухай үед "Тэрс үзэлтнүүд" гэж нэрлэж байсан бөгөөд энэ нь [[латин хэл]]ээр Протестант гэсэн үг юм. Реформацийн хөдөлгөөн улам ширүүссээр 1525 онд Тариачны бослого, түүнчлэн Гэгээн Сиэгэ гэгч Папын туслах, удирдагч зэрэг олон хүмүүсийн дэмжлэгээр Лютерийн тунхаглалууд тархсаар байлаа. Энэ бүхэн оргилдоо хүрэхэд Протестант гэх шинэ Христ Итгэлийн урсгал бий болсон юм.
+Уг шашны шинэтгэл хийгчдийг тухай үед "Тэрс үзэлтнүүд" гэж нэрлэж байсан бөгөөд энэ нь [[латин хэл]]ээр Протестант гэсэн үг юм. Реформацийн хөдөлгөөн улам ширүүссээр 1525 онд Тариачны бослого, түүнчлэн Гэгээн Сиэгэ гэгч Ромын Папын туслах, удирдагч зэрэг олон хүмүүсийн дэмжлэгээр Лютерийн тунхаглалууд тархсаар байлаа. Энэ бүхэн оргилдоо хүрэхэд Протестант гэх шинэ Христ Итгэлийн урсгал бий болжээ.
 == Урсгал ==
@@ Мөр 22: / Мөр 22: @@
 * [[Пентекост]] (Pentecost)
 * Харисматик (Charismatic)
+* Адвентисти
-* Адвентист
 * Эвангелион
 [[Ангилал:Христийн шашны урсгалууд]]
+[[Ангилал:Протестант урсгал| ]]
-[[af:Protestantisme]]
-[[als:Protestantismus]]
-[[an:Protestantismo]]
-[[ar:بروتستانتية]]
-[[arz:بروتيستانتيه]]
-[[ast:Protestantismu]]
-[[az:Protestantlıq]]
-[[bat-smg:Pruotestantėzmos]]
-[[be:Пратэстанцтва]]
-[[be-x-old:Пратэстанцтва]]
-[[bg:Протестантство]]
-[[bn:প্রোটেস্ট্যান্ট মতবাদ]]
-[[br:Protestantiezh]]
-[[bs:Protestantizam]]
-[[ca:Protestantisme]]
-[[ceb:Protestantismo]]
-[[ckb:پڕۆتێستانت]]
-[[crh:Protestantlıq]]
-[[cs:Protestantismus]]
-[[cy:Protestaniaeth]]
-[[da:Protestantisme]]
-[[de:Protestantismus]]
-[[el:Προτεσταντισμός]]
-[[en:Protestantism]]
-[[eo:Protestantismo]]
-[[es:Protestantismo]]
-[[et:Protestantism]]
-[[eu:Protestantismo]]
-[[fa:پروتستانتیسم]]
-[[fi:Protestantismi]]
-[[fo:Protestantisma]]
-[[fr:Protestantisme]]
-[[frp:Protèstantismo]]
-[[fur:Protestantesim]]
-[[fy:Protestantisme]]
-[[ga:An Protastúnachas]]
-[[gd:Pròsdanachas]]
-[[gl:Protestantismo]]
-[[hak:Sîn-kau]]
-[[he:נצרות פרוטסטנטית]]
-[[hi:प्रोटेस्टैंट]]
-[[hr:Protestantizam]]
-[[hu:Protestantizmus]]
-[[hy:Բողոքականություն]]
-[[ia:Protestantismo]]
-[[id:Protestanisme]]
-[[io:Protestanteso]]
-[[is:Mótmælendatrú]]
-[[it:Protestantesimo]]
-[[ja:プロテスタント]]
-[[jv:Protèstan]]
-[[ka:პროტესტანტიზმი]]
-[[ko:개신교]]
-[[ku:Protestanî]]
-[[la:Protestantes]]
-[[lb:Protestantismus]]
-[[li:Protestantisme]]
-[[lmo:Prutestantesim]]
-[[ln:Misíoni]]
-[[lt:Protestantizmas]]
-[[lv:Protestantisms]]
-[[map-bms:Protestan]]
-[[mg:Fiangonana ohatra]]
-[[mk:Протестантство]]
-[[ms:Protestan]]
-[[mwl:Portestantismo]]
-[[nah:Protestantismo]]
-[[nds:Protestantismus]]
-[[nds-nl:Protestantisme]]
-[[nl:Protestantisme]]
-[[nn:Protestantisme]]
-[[no:Protestantisme]]
-[[nrm:Récriauntisme]]
-[[nso:Seporotestante]]
-[[oc:Protestantisme]]
-[[pap:Protestantismo]]
-[[pdc:Brodeschdant]]
-[[pl:Protestantyzm]]
-[[pt:Protestantismo]]
-[[qu:Protestantismu]]
-[[rm:Protestantissem]]
-[[ro:Protestantism]]
-[[ru:Протестантизм]]
-[[scn:Chiesi Prutistanti]]
-[[sco:Protestantism]]
-[[sh:Protestantizam]]
-[[simple:Protestantism]]
-[[sk:Protestantizmus]]
-[[sl:Protestantizem]]
-[[sq:Protestantët e lirë]]
-[[sr:Протестантизам]]
-[[sv:Protestantism]]
-[[sw:Uprotestanti]]
-[[szl:Protestantyzm]]
-[[ta:சீர்திருத்தத் திருச்சபை]]
-[[te:ప్రొటెస్టంటు]]
-[[th:โปรเตสแตนต์]]
-[[tl:Protestantismo]]
-[[tpi:Protestan]]
-[[tr:Protestanlık]]
-[[ug:پروتېستانت دىنى]]
-[[uk:Протестантизм]]
-[[vi:Tin Lành]]
-[[zh:新教]]
-[[zh-min-nan:Sin-kàu]]