Beginselprogramma

Een beginselprogramma is een manifest waarin een politieke partij de grondbeginselen van haar politiek uiteen zet. Beginselprogramma's geven de idealen van de partij aan, terwijl de verkiezingsprogramma's de concrete politiek, die de partij op een bepaald moment voorstaat, omschrijven. Een beginselverklaring daarentegen betreft een algemenere vorm van een beginselprogramma, dat eerder betrekking heeft op verenigingen met al dan geen politiek karakter.

Men zou verkiezingsprogramma's kunnen beschouwen als een verzameling praktische implementaties van een beginselprogramma op een bepaald moment in een bepaalde situatie. Van beginselprogramma's wordt verwacht dat zij enkele decennia mee gaan, en verandering van het beginselprogramma is vaak een teken van een belangrijke ideologische verandering van een partij.

Niet iedere partij hoeft een beginselprogramma te hebben. De LPF heeft bijvoorbeeld geen beginselprogramma. D66 had jarenlang geen beginselprogramma, en ook de PPR had geen beginselprogramma. Een argument hiervoor kan zijn dan men zich pragmatisch wil opstellen. In sommige landen hebben partijen geen beginselprogramma: zo hebben in de Verenigde Staten noch de Democraten noch de Republikeinen een beginselprogramma. Sommige partijen hebben documenten die lijken op beginselprogramma´s naast een beginselprogramma. De VVD heeft een praktischer liberaal manifest, de SP heeft een internationaal gericht programma `Heel de Wereld´ en de ChristenUnie heeft een korte unieverklaring.

De PvdA is in de loop der jaren herhaaldelijk van beginselprogramma veranderd: na het Beginselprogramma van 1946 en 1947 kwamen die van 1959 en 1977 en vervolgens het Beginselmanifest van 2005.

Partijen die niet in de eerste plaats streven naar een meerderheid van de kiezers, maar vooral streven naar het uiten of belijden van haar beginselen, worden getuigenispartij genoemd.

Lijst van Nederlandse beginselprogramma´s

Partij	Naam	Aangenomen	Hoofdauteur(s)	Eerdere versies	Andere documenten	Bron
CDA	Program van Uitgangspunten van het CDA	1993	Piet Steenkamp	1980
ChristenUnie	Kernprogram van de ChristenUnie	2000	Kars Veling en Egbert Schuurman		unieverklaring (2000)
D66	De uitgangspunten van Democraten 66	2000	W. Derksen
GroenLinks	GroenLinks, Partij van de Toekomst	2008	Bram van Ojik en Henk Nijhoff	1991, 1992
PvdA	Beginselmanifest Partij van de Arbeid	2005	Ruud Koole en Wouter Bos	1946, 1947, 1959 en 1977
PvdD	Beginselverklaring van de Partij voor de Dieren	2005	onbekend
PVV	Onafhankelijksheidsverklaring	2005	Geert Wilders
SGP	Program van beginselen van de Staatkundig Gereformeerde Partij	2000	Ds D.J. Budding	1965, 1972 en 1989
SP	Kernvisie van de SP	1999	Tiny Kox	1974, 1987 en 1991
VVD	Beginselverklaring van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie	2008	Mark Rutte	1980, 1948 en 1966	Liberaal Manifest (1981 en 2005)