Leukocyty, krwinki białeelementy morfotyczne krwi. Są niemal bezbarwne i mniej liczne od erytrocytów, posiadają zdolność ruchu. Żyją od kilku dni (granulocyty) nawet do 20 lat (limfocyty B pamięci immunologicznej). Ich zadaniem jest ochrona organizmu przed patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Wszystkie leukocyty wykazują ekspresję cząsteczki CD45[1].

Leukocyty
white blood cells
leukocytes
Ilustracja
Przykład leukocytu – neutrofil otoczony przez erytrocyty. Preparat barwiony. Obraz spod mikroskopu.

Podstawowe cechy leukocytów

edytuj
  • ich liczba waha się od 4×109 do 10×109 w litrze krwi (podając inaczej: 4–10 tys./mm³ lub 4–10 G/L)
  • są większe od krwinek czerwonych
  • w ich komórkach występuje jądro (mają swój własny metabolizm i możliwość podziału)
  • u dużej części krwinek białych (granulocyty) w cytoplazmie występuje charakterystyczna ziarnistość (są to np. lizosomy, które zawierają enzymy)

Leukocyty są podstawowym elementem układu odpornościowego. Ich funkcja odpornościowa jest realizowana przez:

  • fagocytozę (pochłanianie, trawienie komórek drobnoustrojów oraz martwych krwinek czerwonych przez część krwinek białych)
  • odporność swoistą (produkcja przeciwciał oraz reakcja limfocytów T)
  • degranulację i produkcję rodników

Leukocyty dzielą się na:

Typ Zdjęcia Schemat Udział % we wszystkich leukocytach[2] Opis
Neutrofil     54–62% Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) zapewniają ochronę przed drobnoustrojami na drodze fagocytozy, są wytwarzane intensywnie podczas stanów zapalnych. Posiadają jądra podzielone na segmenty (2-5). Poruszają się ruchem pełzakowatym. Są odpowiedzialne za wytwarzanie ropy. Żyją 2–4 dni, umierają od zatrucia bakteriami.
Eozynofil     1–6% Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) są odpowiedzialne za niszczenie obcych białek np. alergenów. Są intensywnie wytwarzane podczas zarażenia pasożytem. Poruszają się ruchem pełzakowatym i fagocytują. Są odpowiedzialne za niszczenie larw i jaj pasożytów. Mają jądro okularowe. Eozynofile regulują procesy alergiczne – powodują, że alergia jest łagodniejsza.
Bazofil     <1% Bazofile (granulocyty zasadochłonne) posiadają zdolności do fagocytozy (mniejszą niż neutrofile)[3]. Nie poruszają się ruchem pełzakowatym. Produkują interleukinę 4, która pobudza limfocyty B oraz heparynę i serotoninę.
Limfocyt     25–33% Limfocyty należą do agranulocytów. Mają kuliste jądra i okrągły kształt. Dzielą się na:
Monocyt     2–10% Monocyty są największymi z leukocytów. Posiadają duże jądro oraz wytwarzają interferon. Monocyty mają dużą zdolność do fagocytozy. Gdy dojrzeją przekształcają się w makrofagi.
Makrofag     Są to dojrzałe monocyty, które przedostały się poza światło naczynia.

Różnice w budowie i funkcjach pomiędzy agranulocytami a granulocytami

edytuj

Granulocyty posiadają między innymi swoiste ziarnistości w cytoplazmie oraz płatowate jądro. Dzielą się na trzy podgrupy:

  • neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) – do 63,3% wszystkich krwinek białych
  • bazofile (granulocyty zasadochłonne) ok. 0,5% wszystkich krwinek białych
  • eozynofile (granulocyty kwasochłonne) do 3% wszystkich krwinek białych

Agranulocyty cechuje natomiast brak ziarnistości w cytoplazmie, pojedyncze, zwykle kuliste albo nerkowate jądro oraz lekko zasadochłonna cytoplazma. W tej grupie krwinek wyróżnia się:

  • limfocyty 23-30% wszystkich krwinek białych
  • monocyty do 6% wszystkich krwinek białych

Krwinki białe różnią się wyglądem i pełnioną funkcją. Granulocyty biorą udział w reakcjach alergicznych i wspomagają limfocyty w niszczeniu ciał obcych. Jest ich najwięcej, stanowią ok. 70% wszystkich leukocytów. Monocyty niszczą bakterie przez fagocytozę. Gdy monocyty są umiejscowione w tkankach, nazywane są makrofagami. Nadawane są im specyficzne nazwy ze względu na umiejscowienie, np. w węzłach chłonnych tworzą, tzw. komórki wyściełające zatoki. Stanowią najmniejszą grupę leukocytów. Limfocyty występują w dwóch postaciach, jako limfocyty B (funkcjonują w ramach odpowiedzi humoralnej) i limfocyty T (funkcjonują w ramach odpowiedzi komórkowej) i mają za zadanie wytwarzać przeciwciała (immunoglobuliny), które są obronną reakcją organizmu na obecność obcych antygenów, przy czym komórki B w reakcjach immunologicznych potrzebują pomocy specyficznych limfocytów (komórek) T – Th (od T helper), tzw. limfocytów pomocniczych. Istnieją także inne limfocyty, których działanie polega na regulacji pracy komórek B. Komórki NK (natural killers – naturalni zabójcy) to specyficzne limfocyty, których nazwa pochodzi od pełnionej funkcji, tj. niszczenia komórek nowotworowych i ciał wirusów. Ich działanie polega na niszczeniu błony komórkowej i uwalnianiu jej treści, która później jest fagocytowana. Krwinki białe produkowane są w szpiku kostnym, węzłach chłonnych, grasicy i śledzionie.

Liczba leukocytów we krwi krążącej (do badania pobiera się krew żylną) jest zmienna w szerokich granicach i zależy od bardzo wielu czynników zarówno fizjologicznych jak i chorobowych. Normy liczby leukocytów we krwi dorosłego człowieka: 4000-10000 leukocytów/mm³.

Zmniejszona liczba leukocytów we krwi określana jest terminem leukopenia, natomiast zwiększona hiperleukocytoza lub potocznie leukocytoza.

Przypisy

edytuj
  1. MH. Dahlke, SR. Larsen, JE. Rasko, HJ. Schlitt. The biology of CD45 and its use as a therapeutic target.. „Leuk Lymphoma”. 45 (2), s. 229-36, Feb 2004. PMID: 15101706. 
  2. Paul R. Wheater, H. George Burkitt, Victor G. Daniels: Functional histology: a text and colour atlas. Edinburgh: Churchill Livingstone, 1979. ISBN 0-443-01657-7.
  3. Wojciech Sawicki: Histologia: podręcznik dla studentów. Wyd. V (dodruk). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 215. ISBN 978-83-200-4103-3.