Mastrycht

szósty i ostatni wiek późnej kredy
System Oddział Piętro Wiek (mln lat)
Paleogen Paleocen Dan młodsze
Kreda Górna Mastrycht 66,0–72,1
Kampan 72,1–83,6
Santon 83,6–86,3
Koniak 86,3–89,8
Turon 89,8–93,9
Cenoman 93,9–100,5
Dolna Alb 100,5–113,0
Apt 113,0–125,0
Barrem 125,0–129,4
Hoteryw 129,4–132,9
Walanżyn 132,9–139,8
Berrias 139,8–145,0
Jura Górna Tyton starsze
Podział według IUGS, luty 2017

Mastrycht (ang. Maastrichtian)

Stratotyp dolnej granicy mastrychtu znajduje się w Tercis les Bains nad rzeką Adour (Landes, Francja). Granica opiera się na pierwszym wystąpieniu amonita Pachydiscus neubergicus (Hauer, 1858).

Nazwa pochodzi od miasta Maastricht w Limburgii (Holandia).

Był to ostatni okres, w którym żyły nieptasie dinozaury, pterozaury, plezjozaury i mozazaury.

Fauna kręgowa

edytuj
Ssaki mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Montana Jeden z największych mezozoicznych ssaków.
 
Zalambdalestes
Montana Uważany za najwcześniejszego przedstawiciela naczelnych lub Primatomorpha
Mongolia
Ptaki mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Rodzaj ptaków spokrewnionych ze współczesnymi kaczkami i gęsiami. Znaleziony w formacji Hornerstone w New Jersey. Starszy z dwóch znanych gatunków Anatalavis. Młodszy, z wczesnego eocenu Londynu, nosi nazwę A. oxfordi.
 
Enantiornis
 
Hesperornis
Rodzaj drapieżnego ptaka. Obejmuje dwa gatunki, oba występujące w mastrychcie. Gatunek typowy, Avisaurus archibaldi, został odkryty w formacji Hell Creek w stanie Montana.
Monotypowy rodzaj nielotnego uzębionego morskiego ptaka, spokrewniony z hesperornisem. Był to duży ptak (ponad 1,5 m długości) żyjący w płytkich wodach na terenach dzisiejszej północnej Kanady.
Przedstawiciel siewkowych z formacji Lance Creek. Jego relacje ewolucyjne są niejasne. Znany jedynie z niekompletnej kości kruczej C. major jest jedynym znanym gatunkiem z rodzaju Ceramornis.
Rodzaj siewkowatych z formacji Lance Creek w stanie Wyoming.
Rodzaj ptaka drapieżnego odkryty w Argentynie. Prawdopodobnie spokrewniony z Avisaurus. Metrowej długości przypominający orła drapieżca, jedyny znany gatunek rodzaju to Enantiornis leali.
Rodzaj dużych nielotów podobnych do bezgrzebieniowych. Jaja przypisywane wcześniej tytanozaurom mogą w rzeczywistości należeć do przedstawicieli Gargantuavis. Znany z terenów dzisiejszej Francji Gargantuavis philoinos jest jedynym znanym gatunkiem rodzaju.
Duży wodny nurkujący ptak z zębami, szczątkowymi skrzydłami i płatowatymi palcami. Odkryty w Kansas przez Marsha podczas wojny o kości.
Stosunkowo prymitywny rodzaj spokrewniony z hesperornisem. Ten uzębiony nielotny ptak żył w wodach słodkich, w przeciwieństwie do swych krewnych. Jedyny znany gatunek rodzaju to Judinornis nogontsavensis. Żył w estuariach i rzekach gór formacji Nemegt w Mongolii.
Rodzaj ptaka brodzącego o niepewnej pozycji systematycznej, przypominał wielkością i budową nóg współczesnego kulika. Jedyny znany gatunek, żył w Argentynie
Ptak morski z Chile. Miał śródstopie ptaka nurkującego z pomocą nóg, ale jego pokrewieństwo jest nieznane. Jedyny znany gatunek żył na granicy kampanu i mastrychtu.
Rodzaj ptaków z formacji Lance Creek spokrewniony z hesperornisem.

Typowy (i jedyny znany gatunek) otrzymał epitet na cześć doktora Alexandra F. Skutcha. Odkryte szczątki obejmują tylko prawą kość kwadratową i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego.

Krewny współczesnych kaczek i gęsi.

Jedyny znany gatunek rodzaju, Vegavis iaai, jest znany ze skamieniałości jednego osobnika odkrytych na Antarktydzie.

Teropody (nie-ptasie)

edytuj
Nie-ptasie teropody mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
  1. Abelisaurus comahuensis
Formacja Allen?, Formacja Anacleto?, Argentyna Dwunożny drapieżnik osiągający prawdopodobnie 7–9 m długości; znany jedynie z jednej niekompletnej czaszki
 
Abelisaurus
 
Albertosaurus
 
Alioramus
 
Carnotaurus
 
Chirostenotes
 
Deinocheirus
 
Dromiceiomimus
 
Gallimimus
 
Majungasaurus
 
Ornithomimus
 
Pyroraptor
 
Saurornitholestes
 
Struthiomimus
 
Tarbosaurus
 
Theriznosaurus
 
Tyrannosaurus rex
 
Variraptor
  1. Adasaurus mongoliensis
Formacja Nemegt, Mongolia Dromeozauryd, osiągający prawdopodobnie około 2,5 m długości, wyróżniający się stosunkowo małymi pazurami na drugich palcach stóp.
  1. Albertosaurus sarcophagus
  1. Alioramus remotus
  1. Anserimimus planinychus
  1. Atrociraptor marshalli
  1. Bagaraatan ostromi
  1. Bahariasaurus ingens
Słabo poznany rodzaj mierzącego około 1,8 m drapieżnika z rodziny troodontów. Jego szczątki odnaleziono w Mongolii. Zawdzięcza swą nazwę „borogom” (ang. „borogoves”) z wiersza Jabberwocky Lewisa Carrolla. Znany jedynie z niekompletnych kończyn przednich.
  1. Bradycneme draculae
Dawniej uważany za wielką sowę. Jego nazwa znaczy „zły wolnostop”. Znaleziony w Transylwanii, aluzja do hrabiego Drakuli może być zamierzona.
  1. Carnotaurus sastrei
Duży, mierzący około 10 m długości drapieżnik, żyjący na terenie dzisiejszej Argentyny. Carnotaurus cechował się krótkim pyskiem, niewielkimi różkami nad oczami i bardzo krótkimi kończynami przednimi. Znany z jednego kompletnego szkieletu oraz odcisków skóry dowodzących, że nie był opierzony.
  1. Deinocheirus mirificus
  1. Dromiceiomimus brevitertius
  1. Dryptosaurus aquilunguis
  1. Elmisaurus rarus
  1. Elopteryx nopcsai
  1. Erliansaurus bellamanus
  1. Euronychodon portucalensis
  1. Gallimimus bullatus
  1. Heptasteornis andrewsi
  1. Laevisuchus indicus
  1. Majungasaurus crenatissimus
  1. Masiakasaurus knopfleri
  1. Nanotyrannus lancensis
Może być młodym osobnikiem Tyrannosaurus lub innego rodzaju Tyrannosauridae[1].
  1. Noasaurus leali
  1. Nomingia gobiensis
  1. Paronychodon lacustris
  1. Pyroraptor olympius
Formacja Nanxiong, Chiny
  1. Struthiomimus altus
  1. Tarbosaurus bataar
  1. Therizinosaurus cheloniformis
  1. Tochisaurus nemegtensis
  1. Troodon formosus
  1. Tyrannosaurus rex
  1. Variraptor mechinorum
Zauropody mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Alamosaurus
 
Wielkość antarktozaura w porównaniu z człowiekiem
 
Saltasaurus
Bruhathkayosaurus mógł być największym dinozaurem.
Grès à Reptiles, Francja; Hiszpania
Indie
Ceratopsy mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Anchiceratops
 
Arrhinoceratops
 
Nedoceratops
 
Eotriceratops
 
Leptoceratops
 
Montanoceratops
 
Pachyrhinosaurus
 
Pentaceratops
 
Triceratops
  • Triceratops
    1. Triceratops horridus
    2. Triceratops prorsus
USA
Pachycefalozaury mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Pachycephalosaurus
 
Prenocephale
 
Sphaerotholus
  • Prenocephale
    1. Prenocephale prenes
    2. Prenocephale brevis
    3. Prenocephale edmontonensis
    4. Prenocephale goodwini
Ornitopody mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Amurosaurus
 
Charonosaurus
 
Edmontosaurus
 
Hypacrosaurus
 
Olorotitan
 
Parksosaurus
 
Rhabdodon
 
Saurolophus
 
Shantungosaurus
 
Telmatosaurus
 
Thescelosaurus
 
Zalmoxes
  1. Charonosaurus jiayinensis
  • Edmontosaurus
    1. Edmontosaurus regalis
    2. Edmontosaurus annectens
    3. Edmontosaurus sakatchewansis
  • Rhabdodon
    1. Rhabdodon priscus
    2. Rhabdodon septimanicus
  1. Zalmoxes robustus
  2. Zalmoxes shqiperorum
Ankylozaury mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Potwierdzone Największy ankylozaur
 
Ankylosaurus
 
Edmontonia
 
Euoplocephalus
Kampan do mastrychtu Formacja Horseshoe Canyon, Alberta, Kanada Masywny nodozaur mierzący około 6,6 m długości i 2 m wysokości. Miał małe, nierówne kostne płytki na grzbiecie i głowie oraz ostre kolce na grzbiecie i ogonie. Cztery największe kolce wyrastały z ramion po każdej stronie, dwa z nich dzieliły się u niektórych gatunków na części. Widziana z góry czaszka miała kształt gruszki.
Pterozaury mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Formacja Densus-Ciula, Rumunia, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 12 m)
 
Hatzegopteryx
 
Nyctosaurus
 
Quetzalcoatlus
Ameryka Północna
Ameryka Północna, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 10 m)
Krokodyle mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Dyrosaurus
Plezjozaury mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Nowa Zelandia Formacja Conway elasmosaur
 
Elasmosaurus
Angola Formacja Mocuio
Łuskonośne mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Mozazaur
 
Globidens
 
Goronyosaurus
 
Hainosaurus
 
Mosasaurus
 
Platecarpus
 
Plotosaurus
 
Prognathodon
 
Taniwhasaurus
 
Tylosaurus
Mozazaur
Mozazaur
  • Hainosaurus
    1. Hainosaurus bernardi
    2. Hainosaurus gaudryi
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
  • Mosasaurus
    1. Mosasaurus dekayi
    2. Mosasaurus hoffmanni
    3. Mosasaurus mokoroa
Mozazaur
Wąż
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Mozazaur
Żółwie mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Gatunek żółwia morskiego z Kansas uznany mylnie za hadrozaura przez E. D. Cope'a. Jedyny znany obecnie gatunek Pneumatoarthrus.
Płazy mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Beelzebufo
 
Albanerpeton
Ryby kostnoszkieletowe mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
Ryby chrzęstnoszkieletowe mastrychtu
Takson Występowanie Miejsce Opis Grafika
 
Raja nabijana jest współczesnym gatunkiem z rodzaju Raja

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Henderson (2005). „Nano No More: The death of the pygmy tyrant.” In „The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae”, a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.

Bibliografia

edytuj