Wzgórze (anatomia)

Wzgórze (łac. thalamus) – część międzymózgowia znajdująca się pod spoidłem wielkim. Przylega do niego podwzgórze.

Animacja ilustrująca położenie wzgórza w obrębie mózgowia i czaszki człowieka
Schemat budowy wzgórza

Odpowiada za wstępną ocenę bodźców zmysłowych i przesyłanie ich do kory mózgowej (oprócz węchu). Pełni kluczową rolę w integracji informacji czuciowych i ruchowych, w procesach uwagi i kontrolowania dostępu do danych czuciowych. Stanowi największą ilość istoty szarej międzymózgowia. Wzgórze tworzą skupienia istoty szarej (jądra) pooddzielane przez pasma istoty białej. Stanowi ograniczenie komór: komory bocznej oraz komory trzeciej.

Budowa zewnętrzna

edytuj

W opisie anatomicznym wzgórza wyróżnia się dwa bieguny i cztery powierzchnie.

Budowa wewnętrzna, obszary wzgórza i funkcje

edytuj

Wzgórze jest zbudowane głównie z istoty szarej, tworzącej jądra, do której wnikają pasma istoty białej, zwanymi blaszkami rdzennymi. Wzdłuż bocznej powierzchni wzgórza przebiega blaszka rdzenna zewnętrzna, która oddziela leżące bocznie od niej jądro siatkowate wzgórza od pozostałych jąder. Blaszka rdzenna wewnętrzna przebiega strzałkowo, oddzielając jądro przyśrodkowe od jąder bocznych. Ku przodowi rozdziela się, ograniczając jądra przednie. Z tyłu blaszka zagina się, oddzielając jądro przyśrodkowe od jąder poduszki. Wewnątrz blaszki znajduje się jądro śródblaszkowe. Wyróżnia się następujące jądra wzgórza:

Nazwa jądra/grupy jąder Impulsacja aferentna Impulsacja eferentna Główna funkcja Przynależność
Jądra przednie ciała suteczkowate (pęczek suteczkowo-wzgórzowy), podwzgórze, hipokamp, kora zakrętu obręczy (pęczki korowo-wzgórzowe) zespalają czynność hipokampa, podwzgórza oraz kory zakrętu obręczy układ limbiczny
Jądro przyśrodkowe kora przedczołowa położona od przodu od kory ruchowej (piramidowej) i przedruchowej (pozapiramidowa), układ limbiczny, podwzgórze (część boczna i pole przedwzrokowe) wyrażanie afektów i emocji; czynność behawioralna układ limbiczny, układ pozapiramidowy
Jądro brzuszne przednie ciało prążkowane, twór siatkowaty, niespecyficzne jądra wzgórza, móżdżek (głównie jądro zębate), kora ruchowa i przedruchowa prążkowie, kora ruchowa i przedruchowa związek z motoryką
pośrednie móżdżek (jądro zębate), jądro czerwienne, gałka blada, jądra przedsionkowe (lemniscus vestibularis), kora ruchowa i przedruchowa kora ruchowa i przedruchowa wpływa na układ somatyczny odśrodkowy przez układ pozapiramidowy i móżdżek układ pozapiramidowy
tylno-przyśrodkowe wstęga trójdzielna, włókna smakowe z jądra pasma samotnego kora czuciowa i smakowa przekazywanie wrażeń czuciowych (bólu i temperatury oraz różnicowanie dotyku) z twarzy oraz informacji smakowych
tylno-boczne wstęga przyśrodkowa, wstęga rdzeniowa kora czuciowa przekazywanie wrażeń czuciowych (bólu i temperatury oraz różnicowanie dotyku) z tułowia i kończyn
Jądra boczne grzbietowe kora tylnej części zakrętu obręczy i płacików ciemieniowych układ limbiczny
tylne pola płata ciemieniowego ku tyłowi od kory czuciowej
Jądra poduszki (dolne, przyśrodkowe, boczne, przednie, suprageniculatus, limitans) inne jądra wzgórza kora asocjacyjna płata ciemieniowego, potylicznego i skroniowego łączy ze sobą informacje wzrokowe, słuchowe oraz czuciowe
Jądro ciała kolankowatego przyśrodkowe wzgórek dolny kora słuchowa droga słuchowa
boczne pasmo wzrokowe kora wzrokowa droga wzrokowa
Jądra pośrodkowe (nn. paraventiculares, n. parataenialis, n. reuniens) twór siatkowaty, podwzgórze, układ limbiczny, kora mózgu
Jądra śródblaszkowe (n. centromedianus thalami, n. parafascicularis) prążkowie prążkowie, kora mózgu
Jądra siatkowate kora mózgu kora mózgu, inne jądra wzgórza głównie hamująca pozostałych jąder wzgórza; decydowanie o aktywności związanej z uwagą układ rekrutujący tworu siatkowatego

Podział czynnościowy jąder wzgórza

edytuj

Pod względem czynnościowym wyróżnia się:

  • jądra specyficzne – posiadające połączenia ze ściśle określonymi polami kory
    • jądra przednie
    • jądro przyśrodkowe
    • jądra brzuszno-boczne
  • jądra niespecyficzne – posiadają połączenia z wieloma polami kory. Otrzymują impulsację z ośrodków układu limbicznego, jąder podwzgórza oraz tworu siatkowatego.
    • jądro śródblaszkowe
    • jądro siatkowate
    • jądro pośrodkowe

Bibliografia

edytuj