Stanisław Gabriel Żeleński: Różnice pomiędzy wersjami

Stanisław Gabriel Żeleński
	; Fotografia z 1894
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1873 ; Warszawa
Data śmierci	28 sierpnia 1914
Zawód, zajęcie	inżynier; właściciel Pracowni Witraży i Mozaiki
Rodzice	Władysław Żeleński; Wanda Grabowska
Małżeństwo	Izabela z Madeyskich
Dzieci	Władysław Żeleński
Krewni i powinowaci	Tadeusz Boy-Żeleński; Edward Żeleński
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 10:38, 28 mar 2024

Stanisław Gabriel Żeleński (ur. 21 lutego 1873 w Warszawie, zm. 28 sierpnia 1914 pod Łukowem) – krakowski architekt, właściciel i kierownik Krakowskiego Zakładu Witrażów S.G. Żeleński (1904–1914).

Życiorys

Był bratem literata Tadeusza Kamila Marcjana „Boya” (1874–1941) i urzędnika bankowego Edwarda Narcyza (1878–1910), synem kompozytora Władysława (1837–1921) i Wandy z domu Grabowskiej (1841–1904).

Stanisław Żeleński po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej^[1] początkowo pracował na stanowisku architekta rządowego Starostwa Krakowskiego. Gdy wraz z architekturą secesyjną rozpowszechniły się witraże nie tylko w kościołach, ale i nawet w budynkach mieszkalnych, Żeleński odkupił w roku 1904^[2] założony w roku 1902 przez architekta Władysława Ekielskiego i malarza Antoniego Tucha zakład wyrobu witraży pod nazwą „Krakowskie Zakłady Witrażów, Oszkleń Artystycznych i Fabryki Mozaiki Szklanej”. Od tego czasu zakład działał pod nazwą „Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński”. W roku 1906 zakład został przeniesiony do nowego budynku, zaprojektowanego przez Stanisława Żeleńskiego oraz Ludwika Wojtyczkę przy ulicy Krasińskiego 23. W budynku tym mieści się obecnie Muzeum Witrażu w Krakowie.

Zasługą Stanisława Żeleńskiego było traktowanie firmy jako zakładu rzemiosła artystycznego. Artyści mogli współuczestniczyć w realizacji swoich projektów, dzięki czemu uzyskiwano realizacje zgodne z wymaganiami twórców.

Do roku 1912 wykonano witraże w 53 kościołach i kaplicach w Małopolsce, 27 we Lwowie, 13 w Księstwie Poznańskim i 16 w Królestwie Polskim, a także w wielu budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej.

W czasie I wojny światowej Żeleński służył w austriackiej 12 Dywizji Piechoty tzw. "krakowskiej" jako oficer ordynansowy gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego. 27 sierpnia 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Grądami. Zmarł następnego dnia w Łukowie^[3] i tam został pochowany. Okoliczności śmierci opisał gen. Rozwadowski w swych wspomnieniach^[4]. Zakład prowadziła nadal jego żona Izabela z Madeyskich. Następnie firmę przejął młodszy syn Stanisława Gabriela i Izabeli – Adam Żeleński (ur. 1 września 1905 w Krakowie, zm. 21 czerwca 1963 w Krakowie).

W okresie powojennym zakład został upaństwowiony, a następnie przekształcony w spółdzielnię. W roku 2001 został nabyty przez prywatnego właściciela Piotra Ostrowskiego, który oprócz zakładu urządził w budynku muzeum witraży. Zakład działa obecnie nadal za zgodą spadkobierców rodziny Żeleńskich pod historyczną nazwą i logiem firmy.

W zakładzie przy ul. Krasińskiego powstały witraże według kartonów Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, Kazimerza Sichulskiego, Karola Frycza i wielu innych. W późniejszych latach realizowano w nim projekty m.in. Zbigniewa Pronaszki i Wojciecha Jastrzębowskiego.

Mozaika w rogu Domu Suskiego w Krakowie nad portalem wejściowym, Kraków pl. Dominikański 6
Witraż w kamienicy przy ulicy Karmelickiej 27

Przypisy

↑ Nekrologia Czas s.3 nr 22 z 13 stycznia 1916 [online] .
↑ wg nekrologu w Czasie w 1907 roku
↑ Według nekrologu w Czasie w wagonie kolejowym w drodze do Łukowa
↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015

Bibliografia

Tadeusz Dobrowolski: Sztuka Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków, wyd. 5, 1978
Tadeusz Boy-Żeleński: Ludzie żywi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975

Internet

[1] Nekrologia Czas s.3 nr 22 z 13 stycznia 1916 [online] .

[2] wg nekrologu w Czasie w 1907 roku

[3] Według nekrologu w Czasie w wagonie kolejowym w drodze do Łukowa

[4] Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Biogram infobox
-'''Stanisław Gabriel Żeleński''' (ur. [[1873]], zm. [[1914]] pod [[Łuków|Łukowem]]) – krakowski architekt, właściciel pracowni witraży „S. G. Żeleński”.
+ |imię i nazwisko           = Stanisław Gabriel Żeleński
+ |grafika                   = Stanisław Gabriel Żeleński cropped.jpg
-Był bratem literata [[Tadeusz Boy-Żeleński|Tadeusza Kamila Marcjana „Boya”]] (ur. [[1874]], zm. [[1941]]) i urzędnika bankowego [[Edward Żeleński|Edwarda Narcyza]] (ur. [[1878]], zm. [[1910]]), synem kompozytora [[Władysław Żeleński|Władysława]] (1837-1921) i [[Wanda Żeleńska|Wandy z domu Grabowskiej]] (1841-1904).
+ |opis grafiki              = Fotografia z 1894
+ |alt grafiki               =
+ |data urodzenia            = [[21 lutego]] [[1873]]
+ |miejsce urodzenia         = [[Warszawa]]
+ |data śmierci              = [[28 sierpnia]] [[1914]]
+ |miejsce śmierci           =
+ |zawód                     = inżynier<br />właściciel [[Krakowski Zakład Witrażów S. G. Żeleński|Pracowni Witraży i Mozaiki]]
+ |rodzice                   = [[Władysław Żeleński]]<br />[[Wanda Żeleńska|Wanda Grabowska]]
+ |małżeństwo                = Izabela z Madeyskich
+ |dzieci                    = [[Władysław Żeleński (prawnik)|Władysław Żeleński]]
+ |krewni i powinowaci       = [[Tadeusz Boy-Żeleński]]<br />[[Edward Żeleński]]
+ |odznaczenia               =
+ |commons                   = Category:Stanisław Gabriel Żeleński
+}}
+[[Plik:Łuków, grób Stanisława Gabriela Żeleńskiego.jpg|thumb|200px|Grób Stanisława Gabriela Żeleńskiego na [[Cmentarz św. Rocha w Łukowie|cmentarzu św. Rocha]] w [[Łuków|Łukowie]]]]
+'''Stanisław Gabriel Żeleński''' (ur. [[21 lutego]] [[1873]] w [[Warszawa|Warszawie]], zm. [[28 sierpnia]] [[1914]] pod [[Łuków|Łukowem]]) – krakowski [[architekt]], właściciel i kierownik [[Krakowski Zakład Witrażów S. G. Żeleński|Krakowskiego Zakładu Witrażów S.G. Żeleński]] (1904–1914).
 == Życiorys ==
+Był bratem literata [[Tadeusz Boy-Żeleński|Tadeusza Kamila Marcjana „Boya”]] (1874–1941) i urzędnika bankowego [[Edward Żeleński|Edwarda Narcyza]] (1878–1910), synem kompozytora [[Władysław Żeleński|Władysława]] (1837–1921) i [[Wanda Żeleńska|Wandy z domu Grabowskiej]] (1841–1904).
-Stanisław Żeleński po ukończeniu studiów początkowo pracował na stanowisku architekta rządowego Starostwa Krakowskiego. Gdy wraz z architekturą secesyjną rozpowszechniły się witraże nie tylko w kościołach, ale i nawet w budynkach mieszkalnych, Żeleński odkupił w roku [[1904]] założony w roku 1902 przez architekta Władysława Ekielskiego i malarza Antoniego Tucha zakład wyrobu witraży pod nazwą „Krakowskie Zakłady Witrażów, Oszkleń Artystycznych i Fabryki Mozaiki Szklanej”. Od tego czasu zakład działał pod nazwą „Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński”. W roku [[1906]] zakład został przeniesiony do [[Muzeum Witrażu w Krakowie|nowego budynku]], zaprojektowanego przez Stanisława Żeleńskiego oraz Ludwika Wojtyczkę przy ulicy Krasińskiego 23. W budynku tym mieści sie obecnie [[Muzeum Witrażu w Krakowie]].
+Stanisław Żeleński po ukończeniu studiów na [[Politechnika Lwowska|Politechnice Lwowskiej]]<ref>{{Cytuj|tytuł=Nekrologia Czas s.3 nr 22 z 13 stycznia 1916|url=http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=47919&tab=3}}</ref> początkowo pracował na stanowisku architekta rządowego Starostwa Krakowskiego. Gdy wraz z architekturą secesyjną rozpowszechniły się witraże nie tylko w kościołach, ale i nawet w budynkach mieszkalnych, Żeleński odkupił w roku 1904<ref>[http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=47919&tab=3 wg nekrologu w Czasie w 1907 roku]</ref> założony w roku 1902 przez architekta [[Władysław Ekielski|Władysława Ekielskiego]] i malarza Antoniego Tucha zakład wyrobu witraży pod nazwą „Krakowskie Zakłady Witrażów, Oszkleń Artystycznych i Fabryki Mozaiki Szklanej”. Od tego czasu zakład działał pod nazwą „Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński”. W roku 1906 zakład został przeniesiony do [[Muzeum Witrażu w Krakowie|nowego budynku]], zaprojektowanego przez Stanisława Żeleńskiego oraz [[Ludwik Wojtyczko|Ludwika Wojtyczkę]] przy ulicy Krasińskiego 23. W budynku tym mieści się obecnie [[Muzeum Witrażu w Krakowie]].
 Zasługą Stanisława Żeleńskiego było traktowanie firmy jako zakładu rzemiosła artystycznego. Artyści mogli współuczestniczyć w realizacji swoich projektów, dzięki czemu uzyskiwano realizacje zgodne z wymaganiami twórców.
@@ Linia 10: / Linia 28: @@
 Do roku 1912 wykonano witraże w 53 kościołach i kaplicach w Małopolsce, 27 we Lwowie, 13 w Księstwie Poznańskim i 16 w Królestwie Polskim, a także w wielu budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej.
-Stanisław Gabriel Żeleński poległ w roku 1914 w bitwie pod Łukowem i tam został pochowany. Zakład prowadziła nadal jego żona Iza z Madejskich. Następnie firmę przejął młodszy syn Stanisława Gabriela i Izabeli – Adam Żeleński (ur. [[1 września]] [[1905]] w Krakowie, zm. [[21 czerwca]] [[1963]] w Krakowie).
+W czasie I wojny światowej Żeleński służył w austriackiej [[12 Dywizja Piechoty (austro-węgierska)|12 Dywizji Piechoty]] tzw. "krakowskiej" jako oficer ordynansowy gen. [[Tadeusz Rozwadowski|Tadeusza Jordan Rozwadowskiego]]. 27 sierpnia 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Grądami. Zmarł następnego dnia w Łukowie<ref>[http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=47919&tab=3 Według nekrologu w Czasie w wagonie kolejowym w drodze do Łukowa]</ref> i tam został pochowany. Okoliczności śmierci opisał gen. Rozwadowski w swych wspomnieniach<ref>Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015</ref>. Zakład prowadziła nadal jego żona Izabela z Madeyskich. Następnie firmę przejął młodszy syn Stanisława Gabriela i Izabeli – Adam Żeleński (ur. [[1 września]] [[1905]] w Krakowie, zm. [[21 czerwca]] [[1963]] w Krakowie).
 W okresie powojennym zakład został upaństwowiony, a następnie przekształcony w spółdzielnię. W roku 2001 został nabyty przez prywatnego właściciela Piotra Ostrowskiego, który oprócz zakładu urządził w budynku [[Muzeum Witrażu w Krakowie|muzeum witraży]]. Zakład działa obecnie nadal za zgodą spadkobierców rodziny Żeleńskich pod historyczną nazwą i logiem firmy.
-W zakładzie przy ul. Krasińskiego powstały witraże według kartonów [[Jan Matejko|Jana Matejki]], [[Stanisław Wyspiański|Wyspiańskiego]], [[Józef Mehoffer|Józefa Mehoffera]], [[Kazimierz Sichulski|Kazimerza Sichulskiego]], [[Karol Frycz|Karola Frycza]] i wielu innych. W późniejszych latach realizowano w nim projekty m.in. [[Zbigniew Pronaszko|Zbigniewa Pronaszki]] i [[Wojciech Jastrzębowski (artysta)|Wojciecha Jastrzębowskiego]].
+W zakładzie przy ul. Krasińskiego powstały witraże według kartonów [[Jan Matejko|Jana Matejki]], [[Stanisław Wyspiański|Stanisława Wyspiańskiego]], [[Józef Mehoffer|Józefa Mehoffera]], [[Kazimierz Sichulski|Kazimerza Sichulskiego]], [[Karol Frycz|Karola Frycza]] i wielu innych. W późniejszych latach realizowano w nim projekty m.in. [[Zbigniew Pronaszko|Zbigniewa Pronaszki]] i [[Wojciech Jastrzębowski (artysta)|Wojciecha Jastrzębowskiego]].
+<gallery widths=200 heights=200 perrow=4>
+Plik:DomSuskiego-MozaikaIFigurkaMatkiBożej-POL, Kraków.jpg|Mozaika w rogu [[Dom Suskiego w Krakowie|Domu Suskiego w Krakowie]] nad portalem wejściowym, Kraków pl. Dominikański 6
+Plik:Stained glass window (27 Karmelicka street), 1911 by S. G. Żeleński Krakow Stained Glass Workshop, Krakow, Poland.jpg|Witraż w kamienicy przy ulicy Karmelickiej 27
+</gallery>
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==
-* Tadeusz Dobrowolski: Sztuka Krakowa, Wydaw. Literackie, Kraków, wyd. 5, 1978
+* Tadeusz Dobrowolski: Sztuka Krakowa, [[Wydawnictwo Literackie]], Kraków, wyd. 5, 1978
-* Tadeusz Boy-Żeleński: Ludzie żywi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975
+* Tadeusz Boy-Żeleński: Ludzie żywi, [[Państwowy Instytut Wydawniczy]], Warszawa 1975
-== Internet==
+== Internet ==
 * [http://www.muzeumwitrazu.pl/ Strona internetowa Muzeum Witrażu]
+* [http://barwyszkla.pl/ostatni-rok-inzyniera-stanislawa-gabriela-zelenskiego/ Ostatni rok inżyniera Stanisława Gabriela Żeleńskiego]
+* [http://barwyszkla.pl/grob-stanislawa-gabriela-zelenskiego-jest-na-cmentarzu-w-lukowie/ Grób Stanisława Gabriela Żeleńskiego w Łukowie]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{DEFAULTSORT:Żeleński, Stanisław}}
+{{SORTUJ:Żeleński, Stanisław}}
+[[Kategoria:Absolwenci Politechniki Lwowskiej]]
+[[Kategoria:Członkowie Centralnego Związku Galicyjskiego Przemysłu Fabrycznego]]
+[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie (Królestwo Kongresowe)]]
+[[Kategoria:Ludzie związani z Krakowem]]
+[[Kategoria:Pochowani na cmentarzu św. Rocha w Łukowie]]
+[[Kategoria:Polacy – żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii polegli w I wojnie światowej]]
 [[Kategoria:Polscy architekci]]
 [[Kategoria:Polscy przedsiębiorcy XX wieku]]
 [[Kategoria:Urodzeni w 1873]]
 [[Kategoria:Zmarli w 1914]]
+[[Kategoria:Żeleńscy herbu Ciołek|Stanisław Gabriel]]