Lucas Cranach starszy: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne redakcyjne |
CommonsDelinker zamienia link do pliku z Lucas_Cranach_the_Elder_-_The_Crucifixion_-_Google_Art_Project_(679844).jpg na [[Image:Lucas_Cr |
||
(Nie pokazano 29 wersji utworzonych przez 21 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Artysta infobox |
{{Artysta infobox |
||
| |
|imię i nazwisko = Lucas Cranach starszy |
||
|imię i nazwisko org = |
|||
⚫ | |||
|pseudonim = |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|Pełne imię i nazwisko = <!-- pełne lub prawdziwe --> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|pełne imię i nazwisko = |
|||
⚫ | |||
|data urodzenia = [[1472]] |
|||
|Narodowość = niemiecka |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|data śmierci = [[16 października]] [[1553]] |
|||
|Styl = renesans |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|narodowość = niemiecka |
|||
⚫ | |||
|język = |
|||
⚫ | |||
|Alma Mater = |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|source = |
|||
|epoka = renesans |
|||
|quote = |
|||
⚫ | |||
|e-teatr_id = <!-- dla aktorów teatralnych --> |
|||
⚫ | |||
|www = <!-- z http:// --> |
|||
|faksymile = |
|||
|opis faksymile = |
|||
⚫ | |||
|nagrody = |
|||
⚫ | |||
|wikiźródła = |
|||
|wikicytaty = |
|||
|www = |
|||
}} |
}} |
||
[[Plik:Lucas Cranach d. Ältere Cuspinian.jpg|thumb |
[[Plik:Lucas Cranach d. Ältere Cuspinian.jpg|thumb|[[Portret Johannesa i Anny Cuspinianów]], około 1502–1503 roku, [[Winterthur]], [[Museum Oskar Reinhart am Römerholz|Am Römerholz]]]] |
||
[[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Verdammnis und Erlösung (Schloss Friedenstein).jpg|thumb |
[[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Verdammnis und Erlösung (Schloss Friedenstein).jpg|thumb|''Prawo i łaska'', 1529 rok, [[Gotha]], [[Zamek Friedenstein]]]] |
||
[[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 018.jpg|thumb |
[[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 018.jpg|thumb|''Polowanie koło zamku w Torgau'', 1544 rok, [[Madryt]], [[Prado]]]] |
||
'''Lucas Cranach''' '' |
'''Lucas Cranach''' ''starszy'' (ur. [[1472]] w [[Kronach (Bawaria)|Kronach]], zm. [[16 października]] [[1553]] w [[Weimar]]ze) – [[Niemcy|niemiecki]] [[malarstwo|malarz]] i grafik epoki [[renesans]]u, ojciec malarzy [[Lucas Cranach młodszy|Lucasa Cranacha młodszego]] i [[Hans Cranach|Hansa]]. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
=== Wczesne lata i pobyt w Wiedniu === |
=== Wczesne lata i pobyt w Wiedniu === |
||
Lucas Cranach uczył się rysować od swojego ojca jeszcze jako dziecko. Jego nazwisko brzmiało Suender, Sunder, Sonder lub Müller |
Lucas Cranach uczył się rysować od swojego ojca jeszcze jako dziecko. Jego nazwisko brzmiało Suender, Sunder, Sonder lub Müller{{odn|Hütt|1985|s=231}}. Później przyjął nazwisko od miejsca swych urodzin. Przed 1500 rokiem udał się w podróż przez południowe Niemcy w górę [[Dunaj]]u, aż dotarł do [[Wiedeń|Wiednia]]<ref name="DB" />, gdzie przebywał w latach 1501–1504. Gościł w kręgach [[humanizm renesansowy|humanistycznych]]. W tym czasie jego styl był zbliżony do malarstwa [[Albrecht Dürer|Albrechta Dürera]] i mistrzów tworzących tzw. [[szkoła naddunajska|szkołę naddunajską]], której cechy szybko pojawiły się we wczesnych obrazach Cranacha takich jak ''[[Ucieczka do Egiptu (obraz Cranacha)|Odpoczynek w drodze do Egiptu]]'', dwóch wersjach Ukrzyżowania (w zbiorach monachijskiej Starej Pinakoteki i wiedeńskiego [[Kunsthistorishes Museum]]) oraz portretach Johannesa i Anny Cuspinianów. Równorzędnym elementem kompozycji, wraz z określonym przedstawieniem, był malowniczy i rozległy krajobraz oparty na wnikliwych obserwacjach natury. |
||
=== Pobyt w Wittenberdze i lata świetności === |
=== Pobyt w Wittenberdze i lata świetności === |
||
W roku 1505 zamieszkał w [[Wittenberga|Wittenberdze]] i został nadwornym malarzem księcia-elektora [[Fryderyk III Mądry|Fryderyka Mądrego]]. W 1508 roku książę nadal Cranachowi herb ze skrzydlatym wężem. W tym samym roku na zlecenie tegoż księcia artysta wyjechał do Niderlandów. W następnym roku Cranach otrzymał z rąk elektora tytuł szlachecki. Tym samym artysta stał się nadwornym portrecistą wielu saskich notabli, a także przedstawicieli lokalnego Kościoła, z arcybiskupem Moguncji i Halle [[Albrecht Brandenburski|Albrechtem Brandenburskim]] na czele. W roku 1510 Cranach ożenił się z Barbara Brengebier, córką burmistrza [[Gotha| |
W roku 1505 zamieszkał w [[Wittenberga|Wittenberdze]] i został nadwornym malarzem księcia-elektora [[Fryderyk III Mądry|Fryderyka Mądrego]]. W 1508 roku książę nadal Cranachowi herb ze skrzydlatym wężem. W tym samym roku na zlecenie tegoż księcia artysta wyjechał do Niderlandów. W następnym roku Cranach otrzymał z rąk elektora tytuł szlachecki. Tym samym artysta stał się nadwornym portrecistą wielu saskich notabli, a także przedstawicieli lokalnego Kościoła, z arcybiskupem Moguncji i Halle [[Albrecht Brandenburski|Albrechtem Brandenburskim]] na czele. W roku 1510 Cranach ożenił się z Barbara Brengebier, córką burmistrza [[Gotha|Goty]]. Przy Schloßstraße 1 w Wittenberdze wybudował swój dom, gdzie założył duży warsztat i pracownię artystyczną. Następne stał się ojcem Hansa i Lucasa (urodzili się w 1513? i w roku 1515) oraz Ursuli i Barbary (1517 i 1519). Obydwaj synowie zostali malarzami. W roku 1520 Cranach uzyskał przywilej aptekarski. W tym samym roku urodziła się jego córka Anna, jej ojcem chrzestnym został [[Marcin Luter]], z którym artysta od dłuższego czasu utrzymywał przyjacielskie relacje, co poświadczają liczne portrety Lutra jeszcze jako katolickiego augustianina, a następnie jako reformatora. Od 1523 roku przez krótki czas Cranach prowadził drukarnie, później księgarnię. Na ślubie Marcina Lutra z [[Katarzyna von Bora|Kathariną von Bora]] Cranach wraz z żona byli ich świadkami. Cranach był również ojcem chrzestnym pierwszego syna Lutra – Johannesa. Ponadto artysta zaprzyjaźnił się z innymi uczonymi przedstawicielami reformacji, wśród nich był [[Filip Melanchton|Philipp Melanchton]], który częstokroć był portretowany przez artystę, który przeszedł na [[luteranizm]] i poznawszy nowe doktryny artystyczne tworzył liczne obrazy, wprowadzając schematy ikonograficzne, oparte głównie na [[Biblia|Piśmie Świętym]]. Dla katolickich zleceniodawców wykonywał wciąż obrazy oparte na dawnej tradycji ikonograficznej (m.in. wizerunki Marii i świętych), przy czym w jego malarstwie religijnym prym wiodły tematy biblijne. Od około roku 1525 zaczął częściej malować wspólnie z synami: [[Lucas Cranach młodszy|Lucasem]] (m.in. współpraca przy malowidłach ołtarza głównego w kościele NMP) i [[Hans Cranach|Hansem]], który za życia ojca zmarł w 1537 roku, w Bolonii. Trzy lata później zmarła jego żona Barbara. Cranach uchodził za jednego z najbardziej poważanych i najbogatszych mieszkańców Wittenbergi. Był wieloletnim członkiem Rady Miejskiej i trzykrotnie piastował urząd burmistrza. Wówczas służył takim elektorom jak Jan, Konstanty i Jan Fryderyk I Saksoński. |
||
=== Pobyt w Weimarze i ostatnie lata życia === |
=== Pobyt w Weimarze i ostatnie lata życia === |
||
Linia 34: | Linia 42: | ||
== Twórczość i charakterystyka stylu artysty == |
== Twórczość i charakterystyka stylu artysty == |
||
Lucas Cranach |
Lucas Cranach starszy należy do głównych przedstawicieli niemieckiego Odrodzenia, jednakże często zmieniał swój styl w malarstwie, balansując między późnym gotykiem, renesansem a manieryzmem. Podczas pobytu w Bawarii i Austrii w swoim malarstwie preferował tradycję późnogotycką, przede wszystkim w malarstwie religijnym, natomiast portrety nacechowane są italianizującym realizmem, wszakże nieobce późnemu gotykowi, lecz poświadczające silny wpływ renesansu. Wówczas namalował takie obrazy jak: ''Święty Hieronim'' (1502), ''Ukrzyżowanie'' (1503), ''Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu'' (1504) oraz w liczne portrety tym podwójny ''Portret Johannesa i Anny Cuspinianów'', nieznanego ''Uczonego'' oraz innych profesorów uniwersyteckich i wiedeńskich humanistów. Wykonany przez Albrechta Dürera rysunkowy portret Cranacha poświadcza znajomość obu artystów, Cranach pod wpływem Norymberczyka rozwinął swój styl malarski, a ponadto zaczął preferować grafikę, czego przykładem są drzeworyty przedstawiające Ukrzyżowanie. |
||
W trwającym kilka dekad okresie wittenberskim Lucas Cranach |
W trwającym kilka dekad okresie wittenberskim Lucas Cranach starszy przeżywał swoją świetność pod każdym względem. Stworzył wielką pracownię, gdzie przy pomocy licznych współpracowników, a następnie swoich dwóch synów przyczynił się do obfitej produkcji malarskiej i graficznej. Znacznie poszerzył swoje horyzonty zarówno na polu treściowym i tematycznym, jak formalnym i stylistycznym, w wyniku czego styl Cranacha zawiera w sobie nie tylko inspiracje z gotyckiej spuścizny, lecz przede wszystkim ukształtował swego rodzaju odmianę renesansu w Rzeszy, ponadto wzbogacił styl przez inspiracje manieryzmem, głównie północnym. Uznanie wśród elit Saksonii i liczne zamówienia znanych osobistości uczyniły Cranacha czołowym portrecistą renesansu, z drugiej strony zaś nadmiar zamówień przyczynił się do niestabilności poziomu artystycznego, sporo dzieł ma charakter warsztatowy i odbiega od wysokiej jakości dzieł wykonanych przez samego mistrza. W portretach często balansował między studium postaci a szczegółowymi analizami materii, co poświadczają „jubilersko” malowane kostiumy portretowanych postaci, niekiedy szczegóły kostiumologiczne kontrastują z ogólnie zarysowaną fizjonomią postaci. Wpływ renesansu widoczny jest przez wzbogacenie w twórczości Cranacha zakresu tematycznego o wątki mitologiczne i alegoryczne. Postawa artysty wobec dziedzictwa antycznego była relatywna, ze względu na wybieranie określanych tematów, które były powielane w mniej, lub bardziej różnorodnych wariantach. Wybór tematu był częstokroć podyktowany preferencjami artysty, częstokroć malował akty kobiece, stąd głównymi mitologicznymi tematami i bohaterami w twórczości Cranacha były [[sąd Parysa]] oraz Nimfa przy fontannie, Lukrecja, Apollo i Diana, Wenus i Kupidyn kradnący miód. Niektóre z tematów m.in. wersje Lukrecji, Herkules i Omfale stanowiły dla Cranacha okazję do analizy kostiumologicznej. Specyficzny charakter mają wielopostaciowe obrazy o tematyce alegorycznej, m.in. ''Złoty-'' i ''Srebrny Wiek'', ''Ogród Młodości'' które obrazują swego rodzaju wizję idealnego świata. Kilkakrotnie Cranach malował ''Melancholię'', w której na wzór Dürera przedstawiał istotę melancholijną, której temperament zdominowany jest przez „czarną energię” bądź czarny „humor”, stan przejmującej goryczy, którą zawiaduje Saturn, władca ciemności i zimna. Podobnie jak u Norymberczyka melancholia nie jest bynajmniej złym stanem psychicznym, lecz myśleniem o rozterce i nierozstrzygniętym problemem. |
||
Dziedzictwo artystyczne Lucasa Cranacha |
Dziedzictwo artystyczne Lucasa Cranacha starszego i jego rodu odzwierciedla ówczesne ideały panujące w Saksonii oraz tamtejsze prądy i tendencje artystyczne, kulturalne, społeczne i religijne. |
||
Jedno z jego słynnych dzieł „Madonna z dzieciątkiem” zwana Głogowską zostało zrabowane przez rosyjską armię czerwoną i jest przechowywane w Muzeum Puszkina w Moskwie<ref>{{Cytuj |autor = Kacper Chudzik |tytuł = Madonna z dzieciątkiem wraca do głogowskiej kolegiaty. Zobaczysz ją już w te święta |data = 2020-12-21 |data dostępu = 2021-02-07 |opublikowany = Głogów Nasze Miasto |url = https://glogow.naszemiasto.pl/madonna-z-dzieciatkiem-wraca-do-glogowskiej-kolegiaty/ar/c1-8056429 |język = pl}}</ref>. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
| align=center| ''[[Ukrzyżowanie (obraz Lucasa Cranacha |
| align=center| ''[[Ukrzyżowanie (obraz Lucasa Cranacha starszego, 1501)|Ukrzyżowanie]]'' |
||
| align=center| |
| align=center| 1501 |
||
| align=center|olej na desce |
| align=center| olej na desce |
||
| align=center|58,5 |
| align=center| 58,5 × 45 cm |
||
| align=center|[[Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu]], [[Wiedeń]]<ref>[http://www.khm.at/objektdb/detail/525/?offset=12&lv=list&cHash=8c8ae5caffbd03dac46b1d07c2cbd819 Obraz w Muzeum Historii Sztuki]</ref> |
| align=center| [[Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu]], [[Wiedeń]]<ref>[http://www.khm.at/objektdb/detail/525/?offset=12&lv=list&cHash=8c8ae5caffbd03dac46b1d07c2cbd819 Obraz w Muzeum Historii Sztuki].</ref> |
||
| [[Plik:Lucas Cranach |
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. - Kreuzigung Christi - GG 6905 - Kunsthistorisches Museum.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Święty Hieronim |
| ''[[Święty Hieronim (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Święty Hieronim]]'' |
||
| |
| 1502 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 55,5 |
| 55,5 × 41,5 cm |
||
| [[Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu]]<ref>[http://lucascranach.org/AT_KHM_GG6739 Cranach Digital Archive:]</ref> |
| [[Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu]]<ref>[http://lucascranach.org/AT_KHM_GG6739 Cranach Digital Archive:].</ref> |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Büßender Hl. Hieronymus (1502, KHM Vienna).jpg|80px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Büßender Hl. Hieronymus (1502, KHM Vienna).jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Portret Johannesa i Anny Cuspinianów]]'' |
| ''[[Portret Johannesa i Anny Cuspinianów]]'' |
||
| |
| 1502 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 60,3 |
| 60,3 × 45,5 cm x 2 |
||
| [[Oskar Reinhart Collection]] |
| [[Museum Oskar Reinhart am Römerholz|Oskar Reinhart Collection]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Johannes und Anna Cuspinian (Sammlung Oskar Reinhart).jpg|120px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Johannes und Anna Cuspinian (Sammlung Oskar Reinhart).jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Portret Johanna Stephana Reussa i jego małżonki]]'' |
| ''[[Portret Johanna Stephana Reussa i jego małżonki]]'' |
||
| |
| 1503 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 54 |
| 54 × 39 cm i 52,6 × 36,7 |
||
| Portret Johanna w [[Germanisches Nationalmuseum]],<br> |
| Portret Johanna w [[Germanisches Nationalmuseum]],<br>Portret małżonki Reussa w [[Gemäldegalerie]] |
||
| [[Plik:Cranach Reuss.jpg|120px]] |
| [[Plik:Cranach Reuss.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Ukrzyżowanie (obraz Lucasa Cranacha |
| ''[[Ukrzyżowanie (obraz Lucasa Cranacha starszego, 1503)|Ukrzyżowanie]]'' |
||
| |
| 1503 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 138 × 99 cm |
| 138 × 99 cm |
||
| [[Stara Pinakoteka]]<ref>[https://www.pinakothek.de/kunst/lucas-cranach-d-ae/klage-unter-dem-kreuz Obraz w Pinakotece]</ref> |
| [[Stara Pinakoteka]]<ref>[https://www.pinakothek.de/kunst/lucas-cranach-d-ae/klage-unter-dem-kreuz Obraz w Pinakotece].</ref> |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. - The Lamentation of Christ - The Schleißheim Crucifixion - Alte Pinakothek.jpg|120px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. - The Lamentation of Christ - The Schleißheim Crucifixion - Alte Pinakothek.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Ucieczka do Egiptu |
| ''[[Ucieczka do Egiptu (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Ucieczka do Egiptu]]'' |
||
| |
| 1504 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 70.9 |
| 70.9 × 53 cm |
||
| [[Gemäldegalerie]] [[Berlin]] |
| [[Gemäldegalerie]] [[Berlin]] |
||
| [[Plik:CranachtheElderRestontheFlighttoEgypt.jpg|120px]] |
| [[Plik:CranachtheElderRestontheFlighttoEgypt.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Ołtarz św. Katarzyny]]'' (awers) |
| ''[[Ołtarz św. Katarzyny]]'' (awers) |
||
| |
| 1506 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 124 × 67 cm,< |
| 124 × 67 cm,<br>126 × 141 cm.<br>124 × 67 cm |
||
| [[Galeria |
| [[Galeria Drezdeńska|Galeria Obrazów Starych Mistrzów]], [[Drezno]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Katharinenaltar (Staatliche Kunstsammlungen Dresden).jpg|160px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Katharinenaltar (Staatliche Kunstsammlungen Dresden).jpg|160px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Ołtarz św. Katarzyny]]'' (rewers) |
| ''[[Ołtarz św. Katarzyny]]'' (rewers) |
||
| |
| 1506 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 123 × 67 cm |
| 123 × 67 cm |
||
Linia 107: | Linia 117: | ||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Reverses of Shutters of the St Catherine Altarpiece in Dresden.jpg|120px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Reverses of Shutters of the St Catherine Altarpiece in Dresden.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Portret oblubienicy]]'' |
| ''[[Portret oblubienicy]]'' |
||
| ok. 1500 |
| ok. 1500 – 1506 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 41.9 |
| 41.9 × 33.5 cm |
||
| [[Germanisches Nationalmuseum]] |
| [[Germanisches Nationalmuseum]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach (I) - Bildnis einer Braut (Germanisches Nationalmuseum).jpg|120px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach (I) - Bildnis einer Braut (Germanisches Nationalmuseum).jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Ołtarz Rodziny Marii'' |
| ''Ołtarz Rodziny Marii'' |
||
| |
| 1509 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 120 × 188 cm |
| 120 × 188 cm |
||
Linia 122: | Linia 132: | ||
|- |
|- |
||
| ''Lukrecja'' |
| ''Lukrecja'' |
||
| 1509–1510 |
|||
| [[1509]]-[[1510]] |
|||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 60,3 × 48,9 cm |
| 60,3 × 48,9 cm |
||
Linia 129: | Linia 139: | ||
|- |
|- |
||
| ''[[Madonna pod jodłami]]'' |
| ''[[Madonna pod jodłami]]'' |
||
| |
| 1510 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 71 × 57 cm |
| 71 × 57 cm |
||
Linia 135: | Linia 145: | ||
| [[Plik:Cranach Madonna under the fir tree.jpg|120px]] |
| [[Plik:Cranach Madonna under the fir tree.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha |
| ''[[Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)|Adam i Ewa]]'' |
||
| około |
| około 1510 |
||
| olej i tempera na desce |
| olej i tempera na desce |
||
| 59 × 44 cm |
| 59 × 44 cm |
||
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowe]], [[Warszawa]] |
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowe]], [[Warszawa]] |
||
| [[Plik: |
| [[Plik:Cranach the Elder Adam and Eve.jpg|120px]] |
||
⚫ | |||
|} |
|} |
||
==== Lata |
==== Lata 1511–1520 ==== |
||
{| |
{| class="wikitable sortable" text-align:center;" |
||
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
| ''Madonna z Dzieciątkiem i Jan Chrzciciel'' |
| ''Madonna z Dzieciątkiem i Jan Chrzciciel'' |
||
| około |
| około 1512–1514 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 36,5 × 27,5 cm |
| 36,5 × 27,5 cm |
||
Linia 162: | Linia 171: | ||
|- |
|- |
||
| ''Henryk Pobożny i Katarzyna Meklemburska'' |
| ''Henryk Pobożny i Katarzyna Meklemburska'' |
||
| |
| 1514 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 184,5 |
| 184,5 × 82,5 cm |
||
| [[Galeria |
| [[Galeria Drezdeńska|Galeria Obrazów Starych Mistrzów]], [[Drezno]] |
||
| [[Plik:Cranach, Lucas d. Ä. - Doppelbildnis Herzog Heinrichs des Frommen und Gemahlin Herzogin Katharina von Mecklenburg - 1514.jpg|120px]] |
| [[Plik:Cranach, Lucas d. Ä. - Doppelbildnis Herzog Heinrichs des Frommen und Gemahlin Herzogin Katharina von Mecklenburg - 1514.jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Rzeź niewiniątek'' |
| ''Rzeź niewiniątek'' |
||
| ok. |
| ok. 1515 <small>Warsztat</small> |
||
| olej i tempera na desce |
| olej i tempera na desce |
||
| 122,5 |
| 122,5 × 85 cm |
||
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie]] |
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie]] |
||
| [[Plik:Cranach Massacre of the Innocents.JPG|120px]] |
| [[Plik:Cranach Massacre of the Innocents.JPG|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Tablica Dziesięciorga Przykazań'' |
| ''Tablica Dziesięciorga Przykazań'' |
||
| |
| 1516 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 182: | Linia 191: | ||
| [[Plik:10 Gebote (Lucas Cranach d A).jpg|120px]] |
| [[Plik:10 Gebote (Lucas Cranach d A).jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny (obraz Lucasa Cranacha |
| ''[[Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny]]'' |
||
| ok. |
| ok. 1516 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 67,5 × 47,3 cm |
| 67,5 × 47,3 cm |
||
Linia 189: | Linia 198: | ||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Die mystische Vermählung der heiligen Katharina (Budapest).jpg|120px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Die mystische Vermählung der heiligen Katharina (Budapest).jpg|120px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Madonna z Dzieciątkiem i święta Katarzyna Aleksandryjska (obraz |
| ''[[Madonna z Dzieciątkiem i święta Katarzyna Aleksandryjska (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Madonna z Dzieciątkiem i święta Katarzyna]]'' |
||
| 1518–1520 |
|||
| [[1518]]-[[1520]] |
|||
| tempera i olej na desce |
| tempera i olej na desce |
||
| 63 × 43 cm |
| 63 × 43 cm |
||
Linia 197: | Linia 206: | ||
|- |
|- |
||
| ''Joachim II Hektora jako książę elektor'' |
| ''Joachim II Hektora jako książę elektor'' |
||
| |
| 1520 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 61,5 × 42 cm |
| 61,5 × 42 cm |
||
Linia 204: | Linia 213: | ||
|- |
|- |
||
| ''Chrystus i jawnogrzesznica'' |
| ''Chrystus i jawnogrzesznica'' |
||
| około |
| około 1520 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 80,6 × 108,2 |
| 80,6 × 108,2 |
||
Linia 211: | Linia 220: | ||
|- |
|- |
||
|''Grupa Ukrzyżowania'' |
|''Grupa Ukrzyżowania'' |
||
| około |
| około 1520 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 67 × 46,5 cm |
| 67 × 46,5 cm |
||
| [[Statens Museum for Kunst]], [[Kopenhaga]] |
| [[Statens Museum for Kunst]], [[Kopenhaga]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Kreuzigung (Statens Museum for Kunst).jpg|80px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Kreuzigung (Statens Museum for Kunst).jpg|80px]] |
||
⚫ | |||
|} |
|} |
||
==== Lata |
==== Lata 1521–1530 ==== |
||
{| |
{| class="wikitable sortable" text-align:center;" |
||
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
|''[[Matka Boska Wspomożenia Wiernych]]'' |
|''[[Matka Boska Wspomożenia Wiernych]]'' |
||
| po |
| po 1523 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 237: | Linia 245: | ||
|- |
|- |
||
| ''Melancholia'' |
| ''Melancholia'' |
||
| |
| 1525 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 51 × 97 cm |
| 51 × 97 cm |
||
Linia 244: | Linia 252: | ||
|- |
|- |
||
| ''Kardynał Albrecht Brandenburski jako święty Hieronim'' |
| ''Kardynał Albrecht Brandenburski jako święty Hieronim'' |
||
| |
| 1525 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 116,5 × 77,5 cm |
| 116,5 × 77,5 cm |
||
Linia 251: | Linia 259: | ||
|- |
|- |
||
| ''[[Dziewczyna z niezapominajkami]]'' |
| ''[[Dziewczyna z niezapominajkami]]'' |
||
| |
| 1526 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 34,9 × 23,8 cm |
| 34,9 × 23,8 cm |
||
| Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie |
|||
⚫ | |||
| [[Plik:Cranach the Elder Girl with forget-me-nots.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach the Elder Girl with forget-me-nots.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Hans i Magrethe Luter'' |
| ''Hans i Magrethe Luter'' |
||
| przed |
| przed 1527 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 265: | Linia 273: | ||
|- |
|- |
||
|''Niedobrana para'' |
|''Niedobrana para'' |
||
| |
| 1528 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 271: | Linia 279: | ||
|[[Plik:Lucas Cranach - Der verliebte Alte1.jpg|80px]] |
|[[Plik:Lucas Cranach - Der verliebte Alte1.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Sąd Parysa (obrazy Lucasa Cranacha |
| ''[[Sąd Parysa (obrazy Lucasa Cranacha starszego)|Sąd Parysa]]'' |
||
| |
| 1528 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 101,9 × 71,1 cm |
| 101,9 × 71,1 cm |
||
| [[Metropolitan Museum of Art]] |
| [[Metropolitan Museum of Art]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d. |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Das Urteil des Paris.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Adam i Ewa'' |
| ''Adam i Ewa'' |
||
| |
| 1528 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 172 × 63 cm |
| 172 × 63 cm |
||
Linia 285: | Linia 293: | ||
| [[Plik:Cranach, adamo ed eva, uffizi.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach, adamo ed eva, uffizi.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Adam i Ewa'' |
|||
⚫ | |||
| 1528 <small>Warsztat</small> |
|||
⚫ | |||
| olej i tempera na płycie lipowej |
|||
| 17 × 27 cm |
|||
⚫ | |||
| [[Plik:Cranach Adam and Eve.jpg|80px]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 35 × 24 cm |
| 35 × 24 cm |
||
Linia 293: | Linia 308: | ||
|- |
|- |
||
| ''Judyta z głową Holofernesa'' |
| ''Judyta z głową Holofernesa'' |
||
| ok. |
| ok. 1530 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 89,5 × 61,9 cm |
| 89,5 × 61,9 cm |
||
Linia 300: | Linia 315: | ||
|- |
|- |
||
| ''[[Madonna z Dzieciątkiem (obraz w klasztorze Kanoników Laterańskich w Krakowie)|Madonna z Dzieciątkiem]]'' |
| ''[[Madonna z Dzieciątkiem (obraz w klasztorze Kanoników Laterańskich w Krakowie)|Madonna z Dzieciątkiem]]'' |
||
| około |
| około 1530 |
||
| tempera na desce |
| tempera na desce |
||
| 79,5 × 63 cm |
| 79,5 × 63 cm |
||
Linia 307: | Linia 322: | ||
|- |
|- |
||
| ''Złoty wiek'' |
| ''Złoty wiek'' |
||
| około |
| około 1530 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
| [[Stara Pinakoteka]], [[Monachium]] |
| [[Stara Pinakoteka]], [[Monachium]] |
||
| [[Plik:Goldenes-Zeitalter-1530-2.jpg|80px]] |
| [[Plik:Goldenes-Zeitalter-1530-2.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Święta Dorota'' |
| ''Święta Dorota'' |
||
| około |
| około 1530 |
||
| tempera na desce |
| tempera na desce |
||
| 77 × 59 cm |
| 77 × 59 cm |
||
| [[Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu|Akademia Sztuk Pięknych]], [[Wiedeń]] |
| [[Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu|Akademia Sztuk Pięknych]], [[Wiedeń]] |
||
| [[Plik:Cranach, Lucas, d.Ä. - Die Heilige Dorothea - c. 1530.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach, Lucas, d.Ä. - Die Heilige Dorothea - c. 1530.jpg|80px]] |
||
|- |
|||
|} |
|} |
||
==== Lata |
==== Lata 1531–1540 ==== |
||
{| |
{| class="wikitable sortable" text-align:center;" |
||
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
| ''Ewa'' |
| ''Ewa'' |
||
| około |
| około 1531 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 52 |
| 52 × 44,4 cm |
||
| [[Muzeum Narodowe we Wrocławiu]] |
| [[Muzeum Narodowe we Wrocławiu]] |
||
| [[Plik:Cranach Eve.jpg|Cranach Eve |
| [[Plik:Cranach Eve.jpg|80px|Cranach Eve]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Matka Boska z Dzieciątkiem'' |
| ''Matka Boska z Dzieciątkiem'' |
||
| |
| 1531/1532 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 347: | Linia 361: | ||
|- |
|- |
||
| ''Święte Katarzyna i Barbara'' |
| ''Święte Katarzyna i Barbara'' |
||
| |
| 1532 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 61 × 20 cm (każde skrzydło) |
| 61 × 20 cm (każde skrzydło) |
||
Linia 354: | Linia 368: | ||
|- |
|- |
||
| ''Melancholia'' |
| ''Melancholia'' |
||
| |
| 1532 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 76,5 × 56 cm |
| 76,5 × 56 cm |
||
Linia 361: | Linia 375: | ||
|- |
|- |
||
| ''Chrystus i jawnogrzesznica'' |
| ''Chrystus i jawnogrzesznica'' |
||
| |
| 1535 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 82,5 × 121 cm |
| 82,5 × 121 cm |
||
Linia 368: | Linia 382: | ||
|- |
|- |
||
| ''Trzy Gracje'' |
| ''Trzy Gracje'' |
||
| |
| 1535 |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
Linia 375: | Linia 389: | ||
|- |
|- |
||
| ''Portret Marcina Lutra'' |
| ''Portret Marcina Lutra'' |
||
| |
| 1535 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 382: | Linia 396: | ||
|- |
|- |
||
| ''Sybilla, Emilia i Sydonia Saska'' |
| ''Sybilla, Emilia i Sydonia Saska'' |
||
| |
| 1535 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 62 × 89 cm |
| 62 × 89 cm |
||
Linia 388: | Linia 402: | ||
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 039.jpg|80px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 039.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Herkules i Omfale]]'' |
| ''[[Herkules i Omfale (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Herkules i Omfale]]'' |
||
| |
| 1537 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
| [[ |
| [[Muzeum Narodowe w Poznaniu (gmach główny)|Galeria Malarstwa i Rzeźby]] [[Muzeum Narodowe w Poznaniu|Muzeum Narodowego w Poznaniu]] |
||
| [[Plik:Cranach the Elder Hercules and Omphale.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach the Elder Hercules and Omphale.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Chrystus błogosławiący dzieci]]'' |
| ''[[Chrystus błogosławiący dzieci]]'' |
||
| |
| 1537 |
||
| tempera na desce |
| tempera na desce |
||
| 77,5 × 122 |
| 77,5 × 122 |
||
| [[Zamek Królewski na Wawelu]] [[Zamek Królewski na Wawelu |
| [[Zamek Królewski na Wawelu]] [[Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki|Państwowe Zbiory Sztuki]], [[Kraków]] |
||
| [[Plik:Cranach the Elder Christ blessing the children.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach the Elder Christ blessing the children.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Wenus i Amor kradnący miód'' |
| ''Wenus i Amor kradnący miód'' |
||
| |
| 1537 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 174,5 × 65,5 cm |
| 174,5 × 65,5 cm |
||
Linia 409: | Linia 423: | ||
| [[Plik:Cranach, Lucas d. Ä. - Venus und Amor als Honigdieb (Gemäldegalerie Berlin).jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach, Lucas d. Ä. - Venus und Amor als Honigdieb (Gemäldegalerie Berlin).jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Herkules i Omfale]]'' |
| ''[[Herkules i Omfale (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Herkules i Omfale]]'' |
||
| |
| 1537 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 82 × 119 cm |
| 82 × 119 cm |
||
Linia 416: | Linia 430: | ||
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Herkules bei Omphale (Herzog Anton Ulrich-Museum).jpg|80px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d.Ä. - Herkules bei Omphale (Herzog Anton Ulrich-Museum).jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Diana i Akteon (obraz Lucasa Cranacha |
| ''[[Diana i Akteon (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Diana i Akteon]]'' |
||
| |
| 1540 |
||
| deska |
| deska |
||
| 50 × 73 cm |
| 50 × 73 cm |
||
| [[Wadsworth Atheneum]], [[Hartford]] |
| [[Wadsworth Atheneum]], [[Hartford]] |
||
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 012.jpg|80px]] |
| [[Plik:Lucas Cranach d. Ä. 012.jpg|80px]] |
||
⚫ | |||
|} |
|} |
||
==== Lata |
==== Lata 1541–1550 ==== |
||
{| |
{| class="wikitable sortable" text-align:center;" |
||
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
|- style="background-color: #efefef; font-size: 70%" |
||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
| ''[[Chrzest Chrystusa (obraz Lucasa Cranacha starszego)|Chrzest Chrystusa]]'' |
|||
⚫ | |||
| ok. 1546 |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
| |
|||
| [[Cleveland Museum of Art]], [[Cleveland]] |
|||
| [[Plik:Lucas Cranach (II) - Taufe Christi (Cleveland Museum of Art).jpg|80px]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
| |
| |
||
| |
| |
||
| [[Kościół Najświętszej Marii Panny w Wittenberdze|Kościół NMP]], [[Wittenberga]] |
| [[Kościół Najświętszej Marii Panny w Wittenberdze|Kościół NMP]], [[Wittenberga]] |
||
| [[Plik:Abendmahl-1547-LC.jpg|80px]] |
| [[Plik:Abendmahl-1547-LC.jpg|80px]] |
||
⚫ | |||
|} |
|} |
||
==== Lata |
==== Lata 1551–1560 ==== |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
! Tytuł obrazu |
! Tytuł obrazu |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Rok powstania |
! width=100 align=center rowspan="2"| Rok powstania |
||
! width=100 align=center rowspan="2"|Technika |
! width=100 align=center rowspan="2"| Technika |
||
! width=200 align=center rowspan="2"|Wielkość |
! width=200 align=center rowspan="2"| Wielkość |
||
! width=300 align=center rowspan="2"|Miejsce przechowywania |
! width=300 align=center rowspan="2"| Miejsce przechowywania |
||
! Grafika |
! Grafika |
||
|- |
|- |
||
| ''Niedobrana para'' |
| ''Niedobrana para'' |
||
| |
| 1550 <small>Warsztat</small> |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| 74,5 |
| 74,5 × 48,5 cm |
||
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie]] |
| [[Muzeum Narodowe w Warszawie]] |
||
| [[Plik:Cranach Ill-matched couple.jpg|80px]] |
| [[Plik:Cranach Ill-matched couple.jpg|80px]] |
||
|- |
|- |
||
| ''Ołtarz Ukrzyżowania'' |
| ''Ołtarz Ukrzyżowania'' |
||
| |
| 1555 |
||
| olej na desce |
| olej na desce |
||
| |
| |
||
Linia 470: | Linia 488: | ||
|} |
|} |
||
== Przypisy == |
|||
{{przypisy}} |
|||
<references> |
|||
<ref name="DB">{{Cytuj |autor = Theo Ludwig Girshausen |tytuł = Cranach, Lucas der Ältere |url = https://www.deutsche-biographie.de/118522582.html |opublikowany = Deutsche Biographie |data dostępu = 2023-12-03 |język = de}}</ref> |
|||
</references> |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{cytuj książkę | |
* {{cytuj książkę |nazwisko = Terzi |imię = Enzo |tytuł = Najwybitniejsi malarze |inni = Agnieszka Kosińska (tłum.) |wydawca = PWH „ARTI” SJ |rok = 2010 |strony = 25 |isbn = 978-83-61704-43-0 |język = pl}} |
||
* {{cytuj książkę | |
* {{cytuj książkę |nazwisko = Hütt |imię = Wolfgang |tytuł = Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu |wydawca = PWN |miejsce = Warszawa |rok = 1985 |strony = |isbn = 83-01-04621-X |odn = tak}} |
||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* [http://www.lucascranach.org Cranach Digital Archive (cda)] |
* [http://www.lucascranach.org Cranach Digital Archive (cda)] |
||
* [http://www.abcgallery.com/C/cranach/cranach.html Galeria obrazów] |
* [http://www.abcgallery.com/C/cranach/cranach.html Galeria obrazów] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Kategoria:Artyści związani z Gotą]] |
|||
⚫ | |||
[[Kategoria:Niemieccy malarze renesansowi]] |
[[Kategoria:Niemieccy malarze renesansowi]] |
||
[[Kategoria:Niemieccy malarze nadworni]] |
[[Kategoria:Niemieccy malarze nadworni]] |
Aktualna wersja na dzień 08:05, 7 lip 2024
Autoportret, 1550 | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
niemiecka |
Dziedzina sztuki |
malarstwo |
Epoka |
renesans |
Lucas Cranach starszy (ur. 1472 w Kronach, zm. 16 października 1553 w Weimarze) – niemiecki malarz i grafik epoki renesansu, ojciec malarzy Lucasa Cranacha młodszego i Hansa.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata i pobyt w Wiedniu
[edytuj | edytuj kod]Lucas Cranach uczył się rysować od swojego ojca jeszcze jako dziecko. Jego nazwisko brzmiało Suender, Sunder, Sonder lub Müller[1]. Później przyjął nazwisko od miejsca swych urodzin. Przed 1500 rokiem udał się w podróż przez południowe Niemcy w górę Dunaju, aż dotarł do Wiednia[2], gdzie przebywał w latach 1501–1504. Gościł w kręgach humanistycznych. W tym czasie jego styl był zbliżony do malarstwa Albrechta Dürera i mistrzów tworzących tzw. szkołę naddunajską, której cechy szybko pojawiły się we wczesnych obrazach Cranacha takich jak Odpoczynek w drodze do Egiptu, dwóch wersjach Ukrzyżowania (w zbiorach monachijskiej Starej Pinakoteki i wiedeńskiego Kunsthistorishes Museum) oraz portretach Johannesa i Anny Cuspinianów. Równorzędnym elementem kompozycji, wraz z określonym przedstawieniem, był malowniczy i rozległy krajobraz oparty na wnikliwych obserwacjach natury.
Pobyt w Wittenberdze i lata świetności
[edytuj | edytuj kod]W roku 1505 zamieszkał w Wittenberdze i został nadwornym malarzem księcia-elektora Fryderyka Mądrego. W 1508 roku książę nadal Cranachowi herb ze skrzydlatym wężem. W tym samym roku na zlecenie tegoż księcia artysta wyjechał do Niderlandów. W następnym roku Cranach otrzymał z rąk elektora tytuł szlachecki. Tym samym artysta stał się nadwornym portrecistą wielu saskich notabli, a także przedstawicieli lokalnego Kościoła, z arcybiskupem Moguncji i Halle Albrechtem Brandenburskim na czele. W roku 1510 Cranach ożenił się z Barbara Brengebier, córką burmistrza Goty. Przy Schloßstraße 1 w Wittenberdze wybudował swój dom, gdzie założył duży warsztat i pracownię artystyczną. Następne stał się ojcem Hansa i Lucasa (urodzili się w 1513? i w roku 1515) oraz Ursuli i Barbary (1517 i 1519). Obydwaj synowie zostali malarzami. W roku 1520 Cranach uzyskał przywilej aptekarski. W tym samym roku urodziła się jego córka Anna, jej ojcem chrzestnym został Marcin Luter, z którym artysta od dłuższego czasu utrzymywał przyjacielskie relacje, co poświadczają liczne portrety Lutra jeszcze jako katolickiego augustianina, a następnie jako reformatora. Od 1523 roku przez krótki czas Cranach prowadził drukarnie, później księgarnię. Na ślubie Marcina Lutra z Kathariną von Bora Cranach wraz z żona byli ich świadkami. Cranach był również ojcem chrzestnym pierwszego syna Lutra – Johannesa. Ponadto artysta zaprzyjaźnił się z innymi uczonymi przedstawicielami reformacji, wśród nich był Philipp Melanchton, który częstokroć był portretowany przez artystę, który przeszedł na luteranizm i poznawszy nowe doktryny artystyczne tworzył liczne obrazy, wprowadzając schematy ikonograficzne, oparte głównie na Piśmie Świętym. Dla katolickich zleceniodawców wykonywał wciąż obrazy oparte na dawnej tradycji ikonograficznej (m.in. wizerunki Marii i świętych), przy czym w jego malarstwie religijnym prym wiodły tematy biblijne. Od około roku 1525 zaczął częściej malować wspólnie z synami: Lucasem (m.in. współpraca przy malowidłach ołtarza głównego w kościele NMP) i Hansem, który za życia ojca zmarł w 1537 roku, w Bolonii. Trzy lata później zmarła jego żona Barbara. Cranach uchodził za jednego z najbardziej poważanych i najbogatszych mieszkańców Wittenbergi. Był wieloletnim członkiem Rady Miejskiej i trzykrotnie piastował urząd burmistrza. Wówczas służył takim elektorom jak Jan, Konstanty i Jan Fryderyk I Saksoński.
Pobyt w Weimarze i ostatnie lata życia
[edytuj | edytuj kod]W 1547 roku u cesarza Karola V Cranach prosił o łaskę dla wziętego do niewoli elektora Jana Fryderyka. Z tego powodu odwiedził m.in. Innsbruck i Augsburg, gdzie miał się zetknąć z Tycjanem. W 1550 roku Cranach pojechał z księciem elektorem do Weimaru. Tam w roku 1553 zmarł w wieku 81 lat, jako autor ponad 400 dzieł. Po śmierci artysty, jego syn Lucas przejął pracownię i kontynuował twórczość ojca.
Twórczość i charakterystyka stylu artysty
[edytuj | edytuj kod]Lucas Cranach starszy należy do głównych przedstawicieli niemieckiego Odrodzenia, jednakże często zmieniał swój styl w malarstwie, balansując między późnym gotykiem, renesansem a manieryzmem. Podczas pobytu w Bawarii i Austrii w swoim malarstwie preferował tradycję późnogotycką, przede wszystkim w malarstwie religijnym, natomiast portrety nacechowane są italianizującym realizmem, wszakże nieobce późnemu gotykowi, lecz poświadczające silny wpływ renesansu. Wówczas namalował takie obrazy jak: Święty Hieronim (1502), Ukrzyżowanie (1503), Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu (1504) oraz w liczne portrety tym podwójny Portret Johannesa i Anny Cuspinianów, nieznanego Uczonego oraz innych profesorów uniwersyteckich i wiedeńskich humanistów. Wykonany przez Albrechta Dürera rysunkowy portret Cranacha poświadcza znajomość obu artystów, Cranach pod wpływem Norymberczyka rozwinął swój styl malarski, a ponadto zaczął preferować grafikę, czego przykładem są drzeworyty przedstawiające Ukrzyżowanie.
W trwającym kilka dekad okresie wittenberskim Lucas Cranach starszy przeżywał swoją świetność pod każdym względem. Stworzył wielką pracownię, gdzie przy pomocy licznych współpracowników, a następnie swoich dwóch synów przyczynił się do obfitej produkcji malarskiej i graficznej. Znacznie poszerzył swoje horyzonty zarówno na polu treściowym i tematycznym, jak formalnym i stylistycznym, w wyniku czego styl Cranacha zawiera w sobie nie tylko inspiracje z gotyckiej spuścizny, lecz przede wszystkim ukształtował swego rodzaju odmianę renesansu w Rzeszy, ponadto wzbogacił styl przez inspiracje manieryzmem, głównie północnym. Uznanie wśród elit Saksonii i liczne zamówienia znanych osobistości uczyniły Cranacha czołowym portrecistą renesansu, z drugiej strony zaś nadmiar zamówień przyczynił się do niestabilności poziomu artystycznego, sporo dzieł ma charakter warsztatowy i odbiega od wysokiej jakości dzieł wykonanych przez samego mistrza. W portretach często balansował między studium postaci a szczegółowymi analizami materii, co poświadczają „jubilersko” malowane kostiumy portretowanych postaci, niekiedy szczegóły kostiumologiczne kontrastują z ogólnie zarysowaną fizjonomią postaci. Wpływ renesansu widoczny jest przez wzbogacenie w twórczości Cranacha zakresu tematycznego o wątki mitologiczne i alegoryczne. Postawa artysty wobec dziedzictwa antycznego była relatywna, ze względu na wybieranie określanych tematów, które były powielane w mniej, lub bardziej różnorodnych wariantach. Wybór tematu był częstokroć podyktowany preferencjami artysty, częstokroć malował akty kobiece, stąd głównymi mitologicznymi tematami i bohaterami w twórczości Cranacha były sąd Parysa oraz Nimfa przy fontannie, Lukrecja, Apollo i Diana, Wenus i Kupidyn kradnący miód. Niektóre z tematów m.in. wersje Lukrecji, Herkules i Omfale stanowiły dla Cranacha okazję do analizy kostiumologicznej. Specyficzny charakter mają wielopostaciowe obrazy o tematyce alegorycznej, m.in. Złoty- i Srebrny Wiek, Ogród Młodości które obrazują swego rodzaju wizję idealnego świata. Kilkakrotnie Cranach malował Melancholię, w której na wzór Dürera przedstawiał istotę melancholijną, której temperament zdominowany jest przez „czarną energię” bądź czarny „humor”, stan przejmującej goryczy, którą zawiaduje Saturn, władca ciemności i zimna. Podobnie jak u Norymberczyka melancholia nie jest bynajmniej złym stanem psychicznym, lecz myśleniem o rozterce i nierozstrzygniętym problemem.
Dziedzictwo artystyczne Lucasa Cranacha starszego i jego rodu odzwierciedla ówczesne ideały panujące w Saksonii oraz tamtejsze prądy i tendencje artystyczne, kulturalne, społeczne i religijne.
Jedno z jego słynnych dzieł „Madonna z dzieciątkiem” zwana Głogowską zostało zrabowane przez rosyjską armię czerwoną i jest przechowywane w Muzeum Puszkina w Moskwie[3].
Dzieła artysty
[edytuj | edytuj kod]Lata 1500–1510
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Ukrzyżowanie | 1501 | olej na desce | 58,5 × 45 cm | Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Wiedeń[4] | |
Święty Hieronim | 1502 | olej na desce | 55,5 × 41,5 cm | Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu[5] | |
Portret Johannesa i Anny Cuspinianów | 1502 | olej na desce | 60,3 × 45,5 cm x 2 | Oskar Reinhart Collection | |
Portret Johanna Stephana Reussa i jego małżonki | 1503 | olej na desce | 54 × 39 cm i 52,6 × 36,7 | Portret Johanna w Germanisches Nationalmuseum, Portret małżonki Reussa w Gemäldegalerie |
|
Ukrzyżowanie | 1503 | olej na desce | 138 × 99 cm | Stara Pinakoteka[6] | |
Ucieczka do Egiptu | 1504 | olej na desce | 70.9 × 53 cm | Gemäldegalerie Berlin | |
Ołtarz św. Katarzyny (awers) | 1506 | olej na desce | 124 × 67 cm, 126 × 141 cm. 124 × 67 cm |
Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno | |
Ołtarz św. Katarzyny (rewers) | 1506 | olej na desce | 123 × 67 cm | National Gallery, Londyn | |
Portret oblubienicy | ok. 1500 – 1506 | olej na desce | 41.9 × 33.5 cm | Germanisches Nationalmuseum | |
Ołtarz Rodziny Marii | 1509 | olej na desce | 120 × 188 cm | Städel, Frankfurt nad Menem | |
Lukrecja | 1509–1510 | olej na desce | 60,3 × 48,9 cm | własność prywatna | |
Madonna pod jodłami | 1510 | olej na desce | 71 × 57 cm | Muzeum Archidiecezjalne, Wrocław | |
Adam i Ewa | około 1510 | olej i tempera na desce | 59 × 44 cm | Muzeum Narodowe, Warszawa |
Lata 1511–1520
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Madonna z Dzieciątkiem i Jan Chrzciciel | około 1512–1514 | olej na desce | 36,5 × 27,5 cm | Statens Museum for Kunst, Kopenhaga | |
Henryk Pobożny i Katarzyna Meklemburska | 1514 | olej na desce | 184,5 × 82,5 cm | Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno | |
Rzeź niewiniątek | ok. 1515 Warsztat | olej i tempera na desce | 122,5 × 85 cm | Muzeum Narodowe w Warszawie | |
Tablica Dziesięciorga Przykazań | 1516 | olej na desce | Collegium Augusteum, Wittenberga | ||
Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny | ok. 1516 | olej na desce | 67,5 × 47,3 cm | Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie | |
Madonna z Dzieciątkiem i święta Katarzyna | 1518–1520 | tempera i olej na desce | 63 × 43 cm | Muzeum Diecezjalne, Sandomierz | |
Joachim II Hektora jako książę elektor | 1520 | olej na desce | 61,5 × 42 cm | Zamek myśliwski Grunevald, Berlin | |
Chrystus i jawnogrzesznica | około 1520 | olej na desce | 80,6 × 108,2 | Fränkische Galerie, Kronach (depozyt Państwowych Bawarskich Zbiorów Malarstwa w Monachium) | |
Grupa Ukrzyżowania | około 1520 | olej na desce | 67 × 46,5 cm | Statens Museum for Kunst, Kopenhaga |
Lata 1521–1530
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Matka Boska Wspomożenia Wiernych | po 1523 | olej na desce | Innsbruck | ||
Melancholia | 1525 | olej na desce | 51 × 97 cm | Statens Museum for Art, Kopenhaga | |
Kardynał Albrecht Brandenburski jako święty Hieronim | 1525 | olej na desce | 116,5 × 77,5 cm | Hessisches Landesmuseum, Darmstadt | |
Dziewczyna z niezapominajkami | 1526 | olej na desce | 34,9 × 23,8 cm | Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie | |
Hans i Magrethe Luter | przed 1527 | olej na desce | Wartburg koło Eisenach | ||
Niedobrana para | 1528 | olej na desce | Stara Pinakoteka, Monachium | ||
Sąd Parysa | 1528 | olej na desce | 101,9 × 71,1 cm | Metropolitan Museum of Art | |
Adam i Ewa | 1528 | olej na desce | 172 × 63 cm | Galeria Uffizi, Florencja | |
Adam i Ewa | 1528 Warsztat | olej i tempera na płycie lipowej | 17 × 27 cm | Zamek Królewski, Warszawa | |
Sąd Parysa | 1530 | olej na desce | 35 × 24 cm | Staatliche Kunsthalle, Karlsruhe | |
Judyta z głową Holofernesa | ok. 1530 | olej na desce | 89,5 × 61,9 cm | Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork | |
Madonna z Dzieciątkiem | około 1530 | tempera na desce | 79,5 × 63 cm | Klasztor Kanoników Regularnych Laterańskich przy kościele Bożego Ciała, Kraków | |
Złoty wiek | około 1530 | olej na desce | Stara Pinakoteka, Monachium | ||
Święta Dorota | około 1530 | tempera na desce | 77 × 59 cm | Akademia Sztuk Pięknych, Wiedeń |
Lata 1531–1540
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Ewa | około 1531 | olej na desce | 52 × 44,4 cm | Muzeum Narodowe we Wrocławiu | |
Matka Boska z Dzieciątkiem | 1531/1532 | olej na desce | Kościół Świętego Wolfganga, Schneeberg | ||
Święte Katarzyna i Barbara | 1532 | olej na desce | 61 × 20 cm (każde skrzydło) | Museum Mayer van den Bergh, Antwerpia | |
Melancholia | 1532 | olej na desce | 76,5 × 56 cm | Musée d'Unterlinden, Colmar | |
Chrystus i jawnogrzesznica | 1535 | olej na desce | 82,5 × 121 cm | Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt | |
Trzy Gracje | 1535 | Nelson-Atkins Museum of Art, Kansas City | |||
Portret Marcina Lutra | 1535 | olej na desce | Uffizi, Florencja | ||
Sybilla, Emilia i Sydonia Saska | 1535 | olej na desce | 62 × 89 cm | Kunsthistorishes Museum, Wiedeń | |
Herkules i Omfale | 1537 | olej na desce | Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu | ||
Chrystus błogosławiący dzieci | 1537 | tempera na desce | 77,5 × 122 | Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki, Kraków | |
Wenus i Amor kradnący miód | 1537 | olej na desce | 174,5 × 65,5 cm | Gemäldegalerie, Berlin | |
Herkules i Omfale | 1537 | olej na desce | 82 × 119 cm | Herzog Anton Ulrich-Museum, Brunszwik | |
Diana i Akteon | 1540 | deska | 50 × 73 cm | Wadsworth Atheneum, Hartford |
Lata 1541–1550
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Chrzest Chrystusa | ok. 1546 | Cleveland Museum of Art, Cleveland | |||
Ołtarz Ostatniej wieczerzy | 1547 Lucas Cranach namalował ten obraz wspólnie ze swoim synem | Kościół NMP, Wittenberga |
Lata 1551–1560
[edytuj | edytuj kod]Tytuł obrazu | Rok powstania | Technika | Wielkość | Miejsce przechowywania | Grafika |
---|---|---|---|---|---|
Niedobrana para | 1550 Warsztat | olej na desce | 74,5 × 48,5 cm | Muzeum Narodowe w Warszawie | |
Ołtarz Ukrzyżowania | 1555 | olej na desce | Kościół Świętych Piotra i Pawła, Weimar |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hütt 1985 ↓, s. 231.
- ↑ Theo Ludwig Girshausen , Cranach, Lucas der Ältere [online], Deutsche Biographie [dostęp 2023-12-03] (niem.).
- ↑ Kacper Chudzik , Madonna z dzieciątkiem wraca do głogowskiej kolegiaty. Zobaczysz ją już w te święta [online], Głogów Nasze Miasto, 21 grudnia 2020 [dostęp 2021-02-07] (pol.).
- ↑ Obraz w Muzeum Historii Sztuki.
- ↑ Cranach Digital Archive:.
- ↑ Obraz w Pinakotece.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Enzo Terzi: Najwybitniejsi malarze. Agnieszka Kosińska (tłum.). PWH „ARTI” SJ, 2010, s. 25. ISBN 978-83-61704-43-0. (pol.).
- Wolfgang Hütt: Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-04621-X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- ISNI: 0000000121319721
- VIAF: 49268177, 898159234695903372386
- ULAN: 500115364
- LCCN: n50020861
- GND: 118522582
- NDL: 00436834
- LIBRIS: 64jllgdq03qhmsn
- BnF: 12176451h
- SUDOC: 028710010
- SBN: RAVV025607
- NLA: 35031951
- NKC: jn20000700335
- DBNL: cran001
- BNE: XX907273, XX1307311
- NTA: 068435312
- BIBSYS: 90263624
- CiNii: DA04095166, DA06745750
- Open Library: OL349915A
- PLWABN: 9810538082305606
- NUKAT: n97083131
- J9U: 987007260082605171
- PTBNP: 1853138
- CANTIC: a10853637
- LNB: 000002573
- BNA: 000030201
- CONOR: 10037859
- ΕΒΕ: 253377
- KRNLK: KAC201523250
- LIH: LNB:V*3807;=BE
- RISM: people/1599786