Gubernia łomżyńska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m commons |
m m |
||
| (Nie pokazano 22 wersji utworzonych przez 13 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Jednostka administracyjna infobox |
{{Jednostka administracyjna infobox |
||
|nazwa = łomżyńska |
|nazwa = Gubernia łomżyńska |
||
|nazwa oryginalna = Ломжинская губерния |
|nazwa oryginalna = {{k|ru|Ломжинская губерния}} |
||
|lata istnienia = 1867–1915 |
|||
|dopełniacz nazwy = guberni łomżyńskiej |
|dopełniacz nazwy = guberni łomżyńskiej |
||
|jednostka = gubernia |
|jednostka = [[gubernia]] |
||
|zdjęcie = |
|zdjęcie = Pałac Gubernatora w Łomży (2).jpg |
||
|opis zdjęcia = |
|opis zdjęcia = [[Wyższe Seminarium Duchowne w Łomży|Gmach Rządu Gubernialnego w Łomży]] |
||
|alt zdjęcia = |
|||
|herb = Coat of Arms of Łomża gubernia (Russian empire).png |
|herb = Coat of Arms of Łomża gubernia (Russian empire).png |
||
|flaga = |
|flaga = |
||
|hymn = |
|hymn = |
||
|dewiza = |
|dewiza = |
||
|państwo = |
|państwo = POL |
||
|wariant flagi = |
|wariant flagi = 1815 |
||
|siedziba = [[Łomża]] |
|siedziba = [[Łomża]] |
||
|ISO 3166-2 = |
|ISO 3166-2 = |
||
|powierzchnia = 12 086,9 |
|powierzchnia = 12 086,9 km² |
||
| ⚫ | |||
|rok = 1910 |
|rok = 1910 |
||
| ⚫ | |||
|gęstość zaludnienia = 64 |
|||
| |
|gęstość zaludnienia = 64 os./km² |
||
| |
|numer kierunkowy = |
||
| |
|kod pocztowy = |
||
| |
|tablice rejestracyjne = |
||
| |
|adres urzędu = |
||
|plan = Карта волостей Ломжинской губернии.jpg |
|||
|nazwa 1. podziału = [[Powiat (Polska)| |
|nazwa 1. podziału = [[Powiat (Polska)|powiatów]] |
||
|1. podział = 7 |
|1. podział = 7 |
||
|mapa = KP gubernia łomżyńska 1910.svg |
|mapa = KP gubernia łomżyńska 1910.svg |
||
|nazwa mapy = Królestwa Polskiego |
|nazwa mapy = Królestwa Polskiego |
||
|współrzędne = |
|współrzędne = |
||
|commons = Category:Lomzha Governorate |
|commons = Category:Lomzha Governorate |
||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
'''Gubernia łomżyńska''' ([[język rosyjski|ros]] |
'''Gubernia łomżyńska''' ([[język rosyjski|ros.]] Ломжинская губерния) – jednostka administracji [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Kongresowego]]. |
||
W 1867 roku z obszaru guberni [[Gubernia augustowska|augustowskiej]] oraz [[Gubernia płocka|płockiej]] utworzono nowe gubernie: płocką – mniejszą niż poprzednio, [[Gubernia suwalska|suwalską]] – głównie z obszarów byłej gub. augustowskiej oraz odnowioną łomżyńską, nawiązującą do [[Departament łomżyński|departamentu łomżyńskiego]] [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]. |
W 1867 roku z obszaru guberni [[Gubernia augustowska|augustowskiej]] oraz [[Gubernia płocka|płockiej]] utworzono nowe gubernie: płocką – mniejszą niż poprzednio, [[Gubernia suwalska|suwalską]] – głównie z obszarów byłej gub. augustowskiej oraz odnowioną łomżyńską, nawiązującą do [[Departament łomżyński|departamentu łomżyńskiego]] [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]]. |
||
Powiaty guberni |
== Powiaty guberni == |
||
* [[ |
* [[powiat kolneński]] (Кольненский уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat łomżyński]] (Ломжинский уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat makowski]] (Маковский уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat wysokomazowiecki|powiat mazowiecki]] (Мазовецкий уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat ostrołęcki]] (Остроленский уезд) |
||
* [[Powiat ostrowski (województwo mazowieckie)| |
* [[Powiat ostrowski (województwo mazowieckie)|powiat ostrowski]] (Островский уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat pułtuski]] (Ломжинский уезд) |
||
* [[ |
* [[powiat szczuczyński (podlaski)|powiat szczuczyński]] (Щучинский уезд)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://rcin.org.pl/Content/41838/WA51_50581_r1956-z4_Dokumentacja-Geogr.pdf |tytuł = Wojciech Trzebiński, Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815-1918 r.: (zarys historyczny), „Dokumentacja Geograficzna” PAN Warszawa 1956 r. zeszyt 4. s. 93. |opublikowany = rcin.org.pl |data dostępu = 2019-01-05}}</ref><ref>[[:ru:s:ЕЭБЕ/Ломжинская губерния]]</ref> |
||
6 lipca 1912, w związku ze zlikwidowaniem [[Gubernia siedlecka|guberni siedleckiej]], do guberni łomżyńskiej przyłączono zeń [[powiat węgrowski]]<ref name="roztocze">{{Cytuj stronę | url = http://www.roztocze.net/tylko_dla_t/lamus/index.html | tytuł = Zamojszczyzna w guberni chełmskiej (1912-1915) | opublikowany = roztocze.net | archiwum = https://web.archive.org/web/20101009021109/http://www.roztocze.net/tylko_dla_t/lamus/index.html | zarchiwizowano = 2010-10-09}} (kopia z [[Internet Archive]]).</ref>. Podczas I wojny światowej [[Generalne Gubernatorstwo Warszawskie|okupant niemiecki]] |
|||
do terytorium przyłączył [[Goniądz|miasto Goniądz]] i [[Goniądz (gmina)|gminę Goniądz]] z [[Obwód białostocki (Rosja)|obwodu białostockiego]]. |
|||
== Gubernatorzy == |
== Gubernatorzy == |
||
| Linia 49: | Linia 54: | ||
== Wzmianka z 1883 roku == |
== Wzmianka z 1883 roku == |
||
{{Cytat |
|||
|treść = <poem>Gubernia łomżyńska leży w płn. części Królestwa Polskiego i ma obszaru 219'51 mil kw., czyli 10,621 [[Wiorsta|w.]] kw., albo 12,086'9 kil. kw. Dwa jej powiaty najdalej na płn. położone, stanowią tak zwaną „szyję”, łączącą gub. suwalską z resztą Królestwa. Granice gub. łomżyńskiej są: na płn. gub. [[Gubernia suwalska|suwalska]], na wsch. gub. [[Gubernia grodzieńska|grodzieńska]], na płd. [[Gubernia siedlecka|siedlecka]] i [[Gubernia warszawska|warszawska]], na zach. [[Gubernia płocka|płocka]], a na płn.-zach. na przestrzeni około 150 w. [[Prusy Wschodnie]], a mianowicie rejencya [[rejencja królewiecka|królewiecka]] i [[rejencja gąbińska|gumbińska]]. Naturalne granice są tylko od wsch. – rzeki: [[Biebrza]], [[Narew]], [[Liza]] i [[Nurzec (rzeka)|Nurzec]] i od płd. [[Bug]], Od strony Prus nie ma właściwej granicy etnograficznej, gdyż cały pas graniczny w Prusach wschodnich, na szerokość kilku mil, zamieszkują Mazury. Gub. łomżyńska utworzoną została dopiero w r. 1867, wskutek nowej organizacyi kraju i na utworzenie jej złożyły się 4 powiaty ([[Powiat szczuczyński (podlaski)|szczuczyński]], [[Powiat kolneński|kolneński]], [[Powiat łomżyński|łomżyński]], [[Powiat wysokomazowiecki|mazowiecki]]), oderwane od gub. [[Gubernia augustowska|augustowskiej]] i 4 ([[Powiat ostrołęcki|ostrołęcki]], [[Powiat ostrowski (województwo mazowieckie)|ostrowski]], [[Powiat pułtuski|pułtuski]] i [[Powiat makowski|makowski]]), oderwane od gub. płockiej. Ze względu na historyczny podział kraju gub. łomżyńska zajmuje całą płn.-wsch.. część [[Mazowsze|Mazowsza]] (z wyjątkiem ziemi liwskiej, wcielonej do gub. siedleckiej) i niewielką część [[Podlasie|Podlasia]], t. j. obwód tykociński należący do dawnej ziemi bielskiej, a także sam północny skrawek pow. szczuczyńskiego za rzeczką [[Jegrznia|Jegrznią]]. Pod względem układu poziomego gub. łomżyńska przedstawia wyżynę wzgórkowatą z licznemi i rozległemi zapadlinami, stanowiącemi błotniste dna przedhistorycznych jeziór. Dziś jeszcze na jeziorach [[Serafin (jezioro)|Serafin]] i Maleszewskie<ref>Pobliżu wsi [[Maliszewo-Łynki]].</ref> (pow. łomżyński) można obserwować tę przemianę wywołaną obniżaniem się poziomu wód wraz z wycięciem lasów. Wyżyna ta rozciąga się w środkowej i wschodniej części obszaru guberni i występuje naj wydatniej w północnej jej części, gdzie od [[Rajgród]]u posuwajątl się na [[Grajewo]] i [[Szczuczyn (województwo podlaskie)|Szczuczyn]], rozszerza się znacznie i od granicy Prus sięga do samej [[Biebrza|Biebrzy]] i [[Narew|Narwi]], tworząc wysokie i malownicze brzegi obu tych rzek. Na zach. od Ł. obniża się poziomo i w okolicy zamieszkałej przez kurpiów, występują drobne piaszczyste wzgórza poprzegradzane błotnemi dolinami. Na płd. wzgórza te ciągną się pod [[Ostrołęka|Ostrołękę]], idą na [[Różan]], [[Maków Mazowiecki|Maków]] i [[Sieluń]], gdzie kończą się nad [[Orzyc]]em (dopływ Narwi z prawej strony), tworząc w okolicach wsi Krzyżewa (pow. makowski)<ref>Między [[Krzyżewo Nadrzeczne]] i [[Krzyżewo-Jurki]].</ref> znaczną wyniosłość. Poza Orzycem pojedynczy tylko łańcuch wzgórz ciągnie się prawym brzegiem Narwi na [[Pułtusk]], [[Serock]], [[Zegrze]] i kończy się ostatecznie pod [[Modlin]]em. Druga połowa guberni po lewej stronie Narwi, pomiędzy Narwią i Bugiem posiada jednę tylko wyniosłość, sięgającą niemal 800 st. npm.; jest to piaskowzgórze usiane gdzieniegdzie wynoszącymi się szczytami i zajmujące wydłużony czworobok, za końcowe punkty, którego można uważać [[Nowogród]], [[Łomża|Ł.]], [[Zambrów]] i [[Szumowo (powiat zambrowski)|Szumowo]], a najwyższy jego szczyt pomiędzy [[Giełczyn (powiat łomżyński)|Giełczynem]], [[Bacze-Lipnik|Baczami]], [[Głębocz Wielki|Głęboczem]] Nazywa się [[Czerwony Bór (las)|Czerwonym Borem]] i porosły jest lasami leśnictwa Zambrów. Płaskowzgórze to zupełnie bezwodne (...)</poem> |
|||
|autor = |
|||
|źródło = [[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego|Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich]], Tom V |
|||
|styl = środek |
|||
}} |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
| Linia 59: | Linia 69: | ||
{{Podział administracyjny Królestwa Polskiego}} |
{{Podział administracyjny Królestwa Polskiego}} |
||
{{Podział administracyjny Imperium Rosyjskiego}} |
{{Podział administracyjny Imperium Rosyjskiego}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Gubernie Królestwa Polskiego|Łomżyńska]] |
[[Kategoria:Gubernie Królestwa Polskiego|Łomżyńska]] |
||
Aktualna wersja na dzień 13:10, 17 lip 2024
| gubernia | |||
| 1867–1915 | |||
.jpg) Gmach Rządu Gubernialnego w Łomży | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia |
12 086,9 km² | ||
| Populacja (1910) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
64 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
| Liczba powiatów |
7 | ||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego
| |||
.png)
Gubernia łomżyńska (ros. Ломжинская губерния) – jednostka administracji Królestwa Kongresowego.
W 1867 roku z obszaru guberni augustowskiej oraz płockiej utworzono nowe gubernie: płocką – mniejszą niż poprzednio, suwalską – głównie z obszarów byłej gub. augustowskiej oraz odnowioną łomżyńską, nawiązującą do departamentu łomżyńskiego Księstwa Warszawskiego.
Powiaty guberni
[edytuj | edytuj kod]- powiat kolneński (Кольненский уезд)
- powiat łomżyński (Ломжинский уезд)
- powiat makowski (Маковский уезд)
- powiat mazowiecki (Мазовецкий уезд)
- powiat ostrołęcki (Остроленский уезд)
- powiat ostrowski (Островский уезд)
- powiat pułtuski (Ломжинский уезд)
- powiat szczuczyński (Щучинский уезд)[2][3]
6 lipca 1912, w związku ze zlikwidowaniem guberni siedleckiej, do guberni łomżyńskiej przyłączono zeń powiat węgrowski[4]. Podczas I wojny światowej okupant niemiecki do terytorium przyłączył miasto Goniądz i gminę Goniądz z obwodu białostockiego.
Gubernatorzy
[edytuj | edytuj kod]- 1893–1895 Reinhold Roman von Essen (1836–1895)
Wzmianka z 1883 roku
[edytuj | edytuj kod]Gubernia łomżyńska leży w płn. części Królestwa Polskiego i ma obszaru 219'51 mil kw., czyli 10,621 w. kw., albo 12,086'9 kil. kw. Dwa jej powiaty najdalej na płn. położone, stanowią tak zwaną „szyję”, łączącą gub. suwalską z resztą Królestwa. Granice gub. łomżyńskiej są: na płn. gub. suwalska, na wsch. gub. grodzieńska, na płd. siedlecka i warszawska, na zach. płocka, a na płn.-zach. na przestrzeni około 150 w. Prusy Wschodnie, a mianowicie rejencya królewiecka i gumbińska. Naturalne granice są tylko od wsch. – rzeki: Biebrza, Narew, Liza i Nurzec i od płd. Bug, Od strony Prus nie ma właściwej granicy etnograficznej, gdyż cały pas graniczny w Prusach wschodnich, na szerokość kilku mil, zamieszkują Mazury. Gub. łomżyńska utworzoną została dopiero w r. 1867, wskutek nowej organizacyi kraju i na utworzenie jej złożyły się 4 powiaty (szczuczyński, kolneński, łomżyński, mazowiecki), oderwane od gub. augustowskiej i 4 (ostrołęcki, ostrowski, pułtuski i makowski), oderwane od gub. płockiej. Ze względu na historyczny podział kraju gub. łomżyńska zajmuje całą płn.-wsch.. część Mazowsza (z wyjątkiem ziemi liwskiej, wcielonej do gub. siedleckiej) i niewielką część Podlasia, t. j. obwód tykociński należący do dawnej ziemi bielskiej, a także sam północny skrawek pow. szczuczyńskiego za rzeczką Jegrznią. Pod względem układu poziomego gub. łomżyńska przedstawia wyżynę wzgórkowatą z licznemi i rozległemi zapadlinami, stanowiącemi błotniste dna przedhistorycznych jeziór. Dziś jeszcze na jeziorach Serafin i Maleszewskie[5] (pow. łomżyński) można obserwować tę przemianę wywołaną obniżaniem się poziomu wód wraz z wycięciem lasów. Wyżyna ta rozciąga się w środkowej i wschodniej części obszaru guberni i występuje naj wydatniej w północnej jej części, gdzie od Rajgródu posuwajątl się na Grajewo i Szczuczyn, rozszerza się znacznie i od granicy Prus sięga do samej Biebrzy i Narwi, tworząc wysokie i malownicze brzegi obu tych rzek. Na zach. od Ł. obniża się poziomo i w okolicy zamieszkałej przez kurpiów, występują drobne piaszczyste wzgórza poprzegradzane błotnemi dolinami. Na płd. wzgórza te ciągną się pod Ostrołękę, idą na Różan, Maków i Sieluń, gdzie kończą się nad Orzycem (dopływ Narwi z prawej strony), tworząc w okolicach wsi Krzyżewa (pow. makowski)[6] znaczną wyniosłość. Poza Orzycem pojedynczy tylko łańcuch wzgórz ciągnie się prawym brzegiem Narwi na Pułtusk, Serock, Zegrze i kończy się ostatecznie pod Modlinem. Druga połowa guberni po lewej stronie Narwi, pomiędzy Narwią i Bugiem posiada jednę tylko wyniosłość, sięgającą niemal 800 st. npm.; jest to piaskowzgórze usiane gdzieniegdzie wynoszącymi się szczytami i zajmujące wydłużony czworobok, za końcowe punkty, którego można uważać Nowogród, Ł., Zambrów i Szumowo, a najwyższy jego szczyt pomiędzy Giełczynem, Baczami, Głęboczem Nazywa się Czerwonym Borem i porosły jest lasami leśnictwa Zambrów. Płaskowzgórze to zupełnie bezwodne (...)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
- ↑ Wojciech Trzebiński, Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815-1918 r.: (zarys historyczny), „Dokumentacja Geograficzna” PAN Warszawa 1956 r. zeszyt 4. s. 93.. rcin.org.pl. [dostęp 2019-01-05].
- ↑ ru:s:ЕЭБЕ/Ломжинская губерния
- ↑ Zamojszczyzna w guberni chełmskiej (1912-1915). roztocze.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-09)]. (kopia z Internet Archive).
- ↑ Pobliżu wsi Maliszewo-Łynki.
- ↑ Między Krzyżewo Nadrzeczne i Krzyżewo-Jurki.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gubernia Łomżyńska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 706.
| Województwa (1816–1837) | |
|---|---|
| Gubernie (1837–1918) |
|
