Przejdź do zawartości

Piława Dolna: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
MastiBot (dyskusja | edycje)
Boty
3 467 317 edycji
m Bot dodaje archiwum do linku
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
405 525 edycji
m Poprawa linków do ujednoznacznień
 
(Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 26: Linia 26:
'''Piława Dolna''' ([[Język staropolski|staropol.]] ''Pilawa'', [[łacina|łac.]] ''Pilavia'', [[język niemiecki|niem.]] ''Peilau'') – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat dzierżoniowski|powiecie dzierżoniowskim]], w [[Dzierżoniów (gmina wiejska)|gminie Dzierżoniów]].
'''Piława Dolna''' ([[Język staropolski|staropol.]] ''Pilawa'', [[łacina|łac.]] ''Pilavia'', [[język niemiecki|niem.]] ''Peilau'') – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat dzierżoniowski|powiecie dzierżoniowskim]], w [[Dzierżoniów (gmina wiejska)|gminie Dzierżoniów]].


⚫
Wieś leży u podnóży [[Góry Sowie|Gór Sowich]]. Ma charakter osiowy leży wzdłuż rzeki [[Piława (dopływ Bystrzycy)|Piławę]].
== Podział administracyjny ==
⚫
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]].


⚫
W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady [[Piława Dolna (gromada)|Piława Dolna]], po jej zniesieniu w gromadzie [[Dzierżoniów (gromada)|Dzierżoniów]]. [[podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]].
== Położenie ==
⚫
Wieś leży u podnóży [[Góry Sowie|Gór Sowich]]. Ma charakter osiowy (jest wąska i długa) ze względu na rzekę [[Piława (dopływ Bystrzycy)|Piławę]], przy której powstała.


== Nazwa ==
== Nazwa ==
[[Heinrich Adamy]] swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w roku 1888 we [[Wrocław]]iu jako najstarszą nazwę wsi wymienia nazwę ''Pilawa'' podając jej znaczenie ''"An der Peile"'' czyli ''"nad [[Piława (dopływ Bystrzycy)|Piławą]]"''{{r|Adamy}} W [[Język staropolski|języku staropolskim]] nazwa ''piława'' oznaczała [[strzała|strzałę]] i nazwę tą nosił np. w [[Pilawa (herb szlachecki)|herb Piława]]. W dokumencie z 1219 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej, [[język staropolski|staropolskiej]] formie ''„Pilavia”''{{odn|Grünhagen|1866|s=105}}. [[Germanizacja|Zgermanizowana]] nazwa pierwotnej słowiańskiej nazwy to Peilau.
[[Heinrich Adamy]] w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w roku 1888 we [[Wrocław]]iu jako najstarszą nazwę wsi wymienia nazwę ''Pilawa'' podając jej znaczenie ''"An der Peile"'' czyli ''"nad [[Piława (dopływ Bystrzycy)|Piławą]]"''{{r|Adamy}} W [[Język staropolski|języku staropolskim]] nazwa ''piława'' oznaczała [[strzała|strzałę]] i nazwę tę nosił np. w [[Pilawa (herb szlachecki)|herb Piława]]. W dokumencie z 1219 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej, [[język staropolski|staropolskiej]] formie ''„Pilavia”''{{odn|Grünhagen|1866|s=105}}. [[Germanizacja|Zgermanizowana]] nazwa pierwotnej słowiańskiej nazwy to Peilau.


== Kultura ==
== Kultura ==
W Piławie Dolnej po [[II wojna światowa|wojnie]] osiedlili się Polacy emigrujący z [[Rumunia|Rumunii]], głównie z miejscowości [[Pojana Mikuli]]. W celu kultywowania dawnych tradycji powstał Zespół Pieśni i Tańca ''Pojana''.
W Piławie Dolnej po [[II wojna światowa|wojnie]] osiedlili się Polacy emigrujący z [[Rumunia|Rumunii]], głównie z miejscowości [[Pojana Mikuli]]. W celu kultywowania dawnych tradycji powstał Zespół Pieśni i Tańca ''Pojana''.


Od 1994 miejscowość jest siedzibą Związku Harcerstwa Wiejskiego, organizacji młodzieżowej skupiającej dzieci w wieku 7-24 lat mieszkające na wsi. Naczelnikiem jest Zofia Jurków, przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich w Piławie Dolnej<ref>[https://www.facebook.com/ZwiazekHarcerstwaWiejskiego Związek Harcerstwa Wiejskiego]</ref>.
Od 1994 miejscowość jest siedzibą stowarzyszenia ''Związek Harcerstwa Wiejskiego'', organizacji młodzieżowej skupiającej dzieci w wieku 7-24 lat, mieszkających na wsi<ref>[https://www.facebook.com/ZwiazekHarcerstwaWiejskiego Związek Harcerstwa Wiejskiego]</ref>.


== Zabytki ==
== Zabytki ==
Do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wpisane są następujące obiekty z terenu wsi:
Do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wpisane są następujące obiekty z terenu wsi:
* [[kościół parafialny]] pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zwany "białym", wzniesiony w [[XVI wiek|XVI w.]] w stylu [[architektura gotycka|gotyckim]]; we wnętrzu znajdują się m.in.: XVI-wieczna [[chrzcielnica]] (1620), [[ambona (architektura)|ambona]] z 1606 i [[XVII wiek|XVII-wieczna]] rzeźba przedstawiająca [[Katarzyna Aleksandryjska|św. Katarzynę]]; barokowy ołtarz główny z ok. 1700, manierystyczny ołtarz boczny z 1620-1630, renesansowy obraz ''Chrystus na Sądzie Ostatecznym'' (1516), późnogotycka rzeźba Madonny z ok. 1710-1720, gotycka płaskorzeźba ''Zwiastowanie'' (ok. 1500) w oprawie manierystycznej z ok. 1630. Renesansowe nagrobki w prezbiterium i dawnej kaplicy grobowej<ref name="dolnyslask">{{Cytuj|autor = Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas |tytuł = Dolny Śląsk - przewodnik |data = 1977 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wyd. Sport i Turystyka |s = 379 }}</ref>, na kościelnej [[wieża|wieży]] znajduje się [[Dzwon (instrument)|dzwon]] z XVI w.<ref name="sds" />;
* [[kościół parafialny]] pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zwany "białym", wzniesiony w [[XVI wiek|XVI w.]] w stylu [[architektura gotycka|gotyckim]]; we wnętrzu znajdują się m.in.: XVI-wieczna [[chrzcielnica]] (1620), [[ambona (architektura)|ambona]] z 1606 i [[XVII wiek|XVII-wieczna]] rzeźba przedstawiająca [[Katarzyna Aleksandryjska|św. Katarzynę]]; barokowy ołtarz główny z ok. 1700, manierystyczny ołtarz boczny z 1620–1630, renesansowy obraz ''Chrystus na Sądzie Ostatecznym'' (1516), późnogotycka rzeźba Madonny z ok. 1710-1720, gotycka płaskorzeźba ''Zwiastowanie'' (ok. 1500) w oprawie manierystycznej z ok. 1630. Renesansowe nagrobki w prezbiterium i dawnej kaplicy grobowej<ref name="dolnyslask">{{Cytuj|autor = Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas |tytuł = Dolny Śląsk - przewodnik |data = 1977 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wyd. Sport i Turystyka |s = 379 }}</ref>, na kościelnej [[wieża|wieży]] znajduje się [[Dzwon (instrument)|dzwon]] z XVI w.<ref name="sds" />;
* zespół pałacowy, z XVII-XIX w.:
* zespół pałacowy, z XVII-XIX w.:
** [[architektura baroku|barokowy]] [[Pałac w Piławie Dolnej|pałac]] z [[XVIII wiek|XVIII w.]],
** [[architektura baroku|barokowy]] [[Pałac w Piławie Dolnej|pałac]] z [[XVIII wiek|XVIII w.]],
Linia 53: Linia 51:
{{szlak|żółty}} droga [[Szklary (województwo opolskie)|Szklary]]-[[Samborowice (województwo dolnośląskie)|Samborowice]] – [[Jagielno (województwo dolnośląskie)|Jagielno]] – [[Przeworno]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Biały Kościół (województwo dolnośląskie)|Biały Kościół]] – [[Nieszkowice (powiat strzeliński)|Nieszkowice]] – [[Żelowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Niemcza]] – [[Tatarski Okop]] – [[Gilów (województwo dolnośląskie)|Gilów]] – [[Marianówek (województwo dolnośląskie)|Marianówek]] – '''Piława Dolna''' – [[Owiesno]] – [[Myśliszów]] – [[Panek (Wzgórza Bielawskie)|Góra Parkowa]] – [[Bielawa]] – [[Kalenica (góra)|Kalenica]] – [[Nowa Ruda]] – [[Tłumaczów]] – [[Radków]] – [[Pasterka (wieś)|Pasterka]] – [[Karłów]] – [[Skalne Grzyby]] – [[Batorów]] – [[Duszniki-Zdrój]] – [[Szczytna]] – [[Zamek Leśna]] – [[Polanica-Zdrój]] – [[Bystrzyca Kłodzka]] – [[Igliczna (Masyw Śnieżnika)|Igliczna]] – [[Międzygórze (województwo dolnośląskie)|Międzygórze]] – [[Przełęcz Puchacza]]
{{szlak|żółty}} droga [[Szklary (województwo opolskie)|Szklary]]-[[Samborowice (województwo dolnośląskie)|Samborowice]] – [[Jagielno (województwo dolnośląskie)|Jagielno]] – [[Przeworno]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Biały Kościół (województwo dolnośląskie)|Biały Kościół]] – [[Nieszkowice (powiat strzeliński)|Nieszkowice]] – [[Żelowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Niemcza]] – [[Tatarski Okop]] – [[Gilów (województwo dolnośląskie)|Gilów]] – [[Marianówek (województwo dolnośląskie)|Marianówek]] – '''Piława Dolna''' – [[Owiesno]] – [[Myśliszów]] – [[Panek (Wzgórza Bielawskie)|Góra Parkowa]] – [[Bielawa]] – [[Kalenica (góra)|Kalenica]] – [[Nowa Ruda]] – [[Tłumaczów]] – [[Radków]] – [[Pasterka (wieś)|Pasterka]] – [[Karłów]] – [[Skalne Grzyby]] – [[Batorów]] – [[Duszniki-Zdrój]] – [[Szczytna]] – [[Zamek Leśna]] – [[Polanica-Zdrój]] – [[Bystrzyca Kłodzka]] – [[Igliczna (Masyw Śnieżnika)|Igliczna]] – [[Międzygórze (województwo dolnośląskie)|Międzygórze]] – [[Przełęcz Puchacza]]


{{szlak|czarny}} [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Jasłówek]] – [[Krzelków]] – [[Zameczny Potok]] – [[Ciepłowody]] – [[Kawia Góra|Kawia Góra (Łysica)]] – [[Ruszkowice (województwo dolnośląskie)|Ruszkowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Podlesie (województwo dolnośląskie)|Podlesie]] – [[Przerzeczyn-Zdrój]] – [[Grzybowiec (Wzgórza Gumińskie)|Grzybowiec]] – [[Piława Górna]] – '''Piława Dolna'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 3.08.2015]</ref>
{{szlak|czarny}} [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Jasłówek]] – [[Krzelków]] – [[Zameczny Potok]] – [[Ciepłowody]] – [[Kawia Góra|Kawia Góra (Łysica)]] – [[Ruszkowice (województwo dolnośląskie)|Ruszkowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Przerzeczyn-Zdrój]] – [[Grzybowiec (Wzgórza Gumińskie)|Grzybowiec]] – [[Piława Górna]] – '''Piława Dolna'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 3.08.2015]</ref>


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Aktualna wersja na dzień 01:11, 16 wrz 2024

Ten artykuł dotyczy miasta na Dolnym Śląsku. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.
Piława Dolna
wieś
Ilustracja
Kościół św. Katarzyny (2014 r.)
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

dzierżoniowski

Gmina

Dzierżoniów

Wysokość

255-285 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

1577[2]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-241[3]

Tablice rejestracyjne

DDZ

SIMC

0852306

Położenie na mapie gminy wiejskiej Dzierżoniów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Dzierżoniów, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Dolna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Dolna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Dolna”
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego
Mapa konturowa powiatu dzierżoniowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Piława Dolna”
Ziemia50°41′50″N 16°41′39″E/50,697222 16,694167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Zrujnowany pałac z XVIII wieku

Piława Dolna (staropol. Pilawa, łac. Pilavia, niem. Peilau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, w gminie Dzierżoniów.

Wieś leży u podnóży Gór Sowich. Ma charakter osiowy leży wzdłuż rzeki Piławę.

W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady Piława Dolna, po jej zniesieniu w gromadzie Dzierżoniów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w roku 1888 we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wsi wymienia nazwę Pilawa podając jej znaczenie "An der Peile" czyli "nad Piławą"[4] W języku staropolskim nazwa piława oznaczała strzałę i nazwę tę nosił np. w herb Piława. W dokumencie z 1219 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Pilavia”[5]. Zgermanizowana nazwa pierwotnej słowiańskiej nazwy to Peilau.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

W Piławie Dolnej po wojnie osiedlili się Polacy emigrujący z Rumunii, głównie z miejscowości Pojana Mikuli. W celu kultywowania dawnych tradycji powstał Zespół Pieśni i Tańca Pojana.

Od 1994 miejscowość jest siedzibą stowarzyszenia Związek Harcerstwa Wiejskiego, organizacji młodzieżowej skupiającej dzieci w wieku 7-24 lat, mieszkających na wsi[6].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty z terenu wsi:

  • kościół parafialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zwany "białym", wzniesiony w XVI w. w stylu gotyckim; we wnętrzu znajdują się m.in.: XVI-wieczna chrzcielnica (1620), ambona z 1606 i XVII-wieczna rzeźba przedstawiająca św. Katarzynę; barokowy ołtarz główny z ok. 1700, manierystyczny ołtarz boczny z 1620–1630, renesansowy obraz Chrystus na Sądzie Ostatecznym (1516), późnogotycka rzeźba Madonny z ok. 1710-1720, gotycka płaskorzeźba Zwiastowanie (ok. 1500) w oprawie manierystycznej z ok. 1630. Renesansowe nagrobki w prezbiterium i dawnej kaplicy grobowej[7], na kościelnej wieży znajduje się dzwon z XVI w.[8];
  • zespół pałacowy, z XVII-XIX w.:

inne zabytki:

  • poprotestancki, jednonawowy kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, zwany "czerwonym", zbudowany w roku 1882; od 1947 – rzymskokatolicki; jest kościołem pomocniczym parafii św. Katarzyny[8];
  • kamienny krzyż z rytem topora; wiek i pochodzenie krzyża są nieznane a przypisywany mu pokutny charakter jest hipotezą opartą na błędnym założeniu, że wszystkie stare kamienne krzyże zapomnianego pochodzenia, są krzyżami pokutnymi[10][11]; w miejscowości istniały niegdyś jeszcze dwa inne kamienne krzyże (przy mostku na rzeczce Piławie oraz przy kościele katolickim), które zaginęły[11]

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny żółty droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Nieszkowice – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Tatarski Okop – Gilów – Marianówek – Piława Dolna – Owiesno – Myśliszów – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Tłumaczów – Radków – Pasterka – Karłów – Skalne Grzyby – Batorów – Duszniki-Zdrój – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Bystrzyca Kłodzka – Igliczna – Międzygórze – Przełęcz Puchacza

szlak turystyczny czarny Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna[12]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101258
  2. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 940 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8, OCLC 456751858 (niem.).
  5. ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 105.
  6. ↑ Związek Harcerstwa Wiejskiego
  7. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 379.
  8. ↑ a b Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.
  9. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 10. [dostęp 2012-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  10. ↑ Arkadiusz Dobrzyniecki: Dlaczego nie - pokutne? Problem funkcji kamiennych krzyży na Ziemi Świdnickiej.. Świdnica: Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, 2010, s. 8-21, seria: Rocznik Świdnicki 2009.
  11. ↑ a b Daniel Wojtucki, Stanisław Zobniów: Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej. Wrocław: ATUT, 2017, s. 113-155, 205, 211-212.
  12. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 3.08.2015

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Dzierżoniów
Wsie
Kolonie
Osady
Przysiółek wsi
Zniesione
przysiółki wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piława_Dolna&oldid=74772031”