Wikipedysta:Drewitz/brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 19:38, 12 gru 2012

Henryk von Gera, także Henricus de Gera (urodz. ?, zm. po 1328) – komtur nieszawski w roku 1298, komtur elbląski w latach 1304-1312, komtur ziemi chełmińskiej w latach 1315-1319, komtur pokrzywieński w roku 1326, wielki komtur w latach 1312-1314

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+'''Henryk von Gera''', także '''Henricus de Gera''' (urodz. ?, zm. po [[1328]]) –  [[Komturzy nieszawscy|komtur nieszawski]] w roku [[1298]], [[Komturzy elbląscy|komtur elbląski]] w latach [[1304]]-[[1312]], [[Komturzy ziemi chełmińskiej|komtur ziemi chełmińskiej]] w latach [[1315]]-[[1319]], [[Komturzy pokrzywieńscy|komtur pokrzywieński]] w roku [[1326]],  [[wielki komtur]] w latach [[1312]]-[[1314]]
-'''Rejzy husyckie''' – zbrojne wyprawy na tereny krajów sąsiadujących z [[Czechy|Czechami]], organizowane i przeprowadzane przez wyznawców nauki [[Jan Hus|Jana Husa]] w okresie [[wojny husyckie|wojen husyckich]].
-Po odparciu [[I krucjata antyhusycka|I krucjatay]] i [[II krucjata antyhusycka|II krucjatay anyhusyckiej]] i okrzepnięciu politycznym oraz militarnym ruchu husyckiego w Czechach, dowódcy husyccy rozpoczęli zaczepne akcje zbrojne. Atakowane były najczęściej: [[Morawy]], będące w granicach [[Królestwo Czech|królestwa czeskiego]] jednak pozostające w władaniu [[Albrecht II Habsburg|Albrechta Habsburga]], [[Śląsk]], [[Łużyce]], [[Austria]], [[Bawaria]], [[Saksonia]], północne [[Węgry]], [[Słowacja]] a także [[Nowa Marchia]] i [[Pomorze Gdańskie]].  Organizowano je najczęściej z trzech powodów:
-* politycznych – związane były z rozprzestrzenianiem idei husyckich oraz wzmacnianiem istniejących już ośrodków husyckich poza granicami Czech
-* militarnych – wielkie znaczenie miało przeniesienie za pomocą rejz ciężaru działań wojennych na tereny państw ościennych oraz zagospodarowanie nadmiernej ilości wojska. Wyprawy te miały również często charakter ekspedycji karnych i odwetowych.
-* finansowych - rejzy były wyprawami łupieżczymi nastawionymi na zdobycie jak największych łupów.
-Porażka militarna i polityczna IV krucjatay antyhusyckiej pchnęła husytów do zdecydowanych działań zaczepnych na terenach państw sąsiadujących z Czechami i biorących czynny udział w krucjatach. Rejzy husyckie w okresie pomiędzy IV a [[V krucjata antyhusycka|V krucjatą antyhusycką ]] określane są jako ''Spanile jizdy'' ([[język polski|pol.]] ''wspaniałe jazdy'').
-== Ujęcie chronologiczne ==
-=== 1423 ===
-*  wrzesień – po przekazaniu Moraw Albrechtowi Habsburskiemu przez [[Zygmunt Luksemburski|Zygmunta Luksemburskiego]], siły husyckie pod dowództwem  [[Jan Žižka|Jana Žižki]] wkroczyły na teren Moraw.  Husyci podjęli wówczas nieudane próby zdobycia [[Igława|Jihlawy]], [[Moravský Krumlov|Morawskiego Krumlowa]] oraz [[Ivančice|Ivančic]], a idące z odsieczą siły katolickie rozbiły oddziały dowodzone przez  [[Jan Hvězda z Vicemilic|Jana Hvězdę]] [[Bitwa pod Horni Dubenką| pod Horni Dubenką]].
-=== 1424 ===
-*  jesień – po podpisaniu [[14 września]] ugody na Szpitalnym Polu pomiędzy [[Utrakwiści|utrakwistami]] a Janem Žižką stojącym na czele oddziałów oblegających [[Praga|Pragę]], zjednoczone siły husyckie podjęły wspólną wyprawę na Morawy. Celem rejzy był zamek w miejscowości [[Přibyslav]], który zdobyto i spalono. Podczas tej wyprawy [[11 października]] zmarł Jan Žižka, przywódca i strateg [[taboryci|taborytów]] w czasie wojen husyckich.
-=== 1425 ===
-*  listopad – oddziały husyckie uderzyły na Morawy oraz po raz pierwszy przekroczyły granice Królestwa Czeskiego atakując Austrię. Podczas udanego oblężenia miasta [[Retz]] poległ [[Bogusław ze Švamberka]], jeden głównych dowódców husyckich po śmierci Jana Žižki.
-*  grudzień – taboryci zorganizowali wyprawę na Śląsk, gdzie ich łupem padło [[Bardo (województwo dolnośląskie)|Bardo]]
-=== 1426 ===
-*  marzec – wiosną tego roku miały miejsce dwie wyprawy husyckie. Pierwsza na teren Bawarii, gdzie bezskutecznie próbowano opanować miasto [[Geissmünchen]]. Druga na Morawy, gdzie siły husyckie zdobyły [[Podivín]], [[Mikulov]] oraz [[Valtice]].
-=== 1427 ===
-* zima i wiosna – na przełomie 1426 i 1427 roku husyci zorganizowali zbrojną wyprawę na teren Austrii, za cel obierając sobie [[Zwettl]] w [[Dolna Austria|Dolnej Austrii]]. W marcu do oblegających miasto husytów dołączył z oddziałami taborytów [[Prokop Wielki]]. Miasto oblężenie wytrzymało, natomiast pomiędzy husytami a siłami austriackimi doszło do [[Bitwa pod Zwettlem| starcia]], które z wielkimi problemami wygrali Czesi.
-*  maj – w przeddzień IV krucjaty antyhusyckiej połączone oddziały taborytów i [[sierotki|sierotek]] wdarły się na Śląsk i Łużyce zdobywając [[Lubań (województwo dolnośląskie)|Lubań]] oraz [[Złotoryja|Złotoryję]]. Rejza ta spowodowała, że wśród zgromadzonej armii antyhusyckiej zabrakło oddziałów z atakowanych prowincji.
-=== 1428 ===
-* styczeń i luty – miała miejsce wyprawa Prokopa Wielkiego na teren Moraw.
-*  wiosna – siły husyckie pod dowództwem  Prokopa Wielkiego wkroczyły na Śląsk. [[Bitwa pod Nysą|Pod Nysą]] doszło do starcia pomiędzy husytami a wojskami śląskimi dowodzonymi przez [[biskupi wrocławscy|biskupa wrocławskiego]] [[Konrad IV Starszy|Konrada]]. Husyci opanowali wówczas między innymi: [[Brzeg (miasto)|Brzeg]], [[Ząbkowice]] i [[Środa Śląska|Środę Śląską]]. W wyprawie tej czynny udział brali [[Dobiesław Puchała]], oraz książę [[Fedor Ostrogski]], a [[książęta opolscy|książę opolski]] [[Bolko V Husyta|Bolko]] opowiedział się jawnie po stronie haustów.
-* maj i czerwiec – taboryci wraz z oddziałami praskimi najechali [[Górny Palatynat]] pustosząc rejon miast [[Bärnau]], [[Tirschenreuth]] i [[Falkenberg (powiat Tirschenreuth)|Falkenberg]]. W tym samym czasie oddziały taboryckie zaatakowały również  [[Austria|Austrię]] docierając w rejon [[Wiedeń|Wiednia]].
-=== 1429 ===
-* czerwiec – oddziały  sierotek zaatakowały Łużyce i sąsiadujące z nimi [[księstwo żagańskie]] niszcząc [[Frydland]]
-* jesień -  siły husyckie najechały Śląsk. Podczas tego najazdu łupem Czechów padła [[Niemcza]], [[Henryków (województwo dolnośląskie)|Henryków]] oraz [[Ziębice]]. Jesienią 1429 roku husyci zdołali jeszcze przeprowadzić dwie rejzy. Pierwsza skierowana była do Austrii, druga po raz kolejny tego roku na  Łużyce. Podczas tej drugiej wyprawy husyci podjęli  nieudaną próbę opanowania [[Budziszyn]]a oraz zdobyli i złupili [[Komenz]] a także [[Gubin]].
-* grudzień – zimą 1429 roku celem husytów została Saksonia i [[Frankonia]]. Siłami husyckimi, podzielonymi na kilka kolumn, dowodzili: Prokop Wielki, [[Jakub Kromešin]] oraz [[Ondřej z Rimivlic]]. Oddziały kierujące się na miasto [[Grimma]], zostały podczas [[Bitwa nad Muldą|przeprawy przez Muldę]], zaatakowane Sasów, którzy po zaciętej walce wycofali się do [[Turyngia|Turyngii]]. Podczas wyprawy opanowane zostało [[Plauen]] i [[Kulmbach]]. Zniszczenia uniknął [[Bamber]], płacąc napastnikom okup oraz [[Lipsk]], który Czesi bezskutecznie oblegali.
-=== 1430 ===
-* marzec – husyci pod wodzą  Jakuba Kromešina uderzył na Ślask zdobywając kolejno [[Strzelin]], Brzeg i Niemczę oraz [[Gliwice]], [[Bytom]] i  [[Kluczbork]] na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]. Podczas tej wyprawy aktywny udział brali polscy husyci: [[Zygmunt Korybutowicz]], Dobiesław Puchała oraz  książę opolski Bolko V. Z opanowanych Gliwic Korybtowicz uczynił swoją siedzibę, natomiast w Kluczborku rezydował Dobko Puchała.
-* kwiecień – wiosną 1430 roku husyci po raz pierwszy przekroczyli granice [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]] dokonując grabieżczego ataku na [[Jasna Góra|klasztor jasnogórski]]. W ataku na klasztor brali między innymi polscy husyci w osobach księcia Fedora Ostrogskiego, [[Jan Kuropatwa|Jana Kuropatwy z Łańcuchowa]], czy [[Jakub Nadobny |Jakuba Nadobnego z Rogowa]]. W tym samym  kwietniu sierotki pod przywództwem [[Velek z Březnic|Velka z Březnic]] dokonały nieudanego wypadu na teren zachodniej Słowacji. Podczas starć z siłami katolickimi zginął dowódca wyprawy a sierotkom z trudem i wielkimi stratami udało się wrócić do Czech.
-=== 1431 ===
-* styczeń – jeszcze w grudniu 1430 roku siły husyckie rozpoczęły rejzę skierowaną na teren Śląska, Górnych Łużyc oraz Saksonii. Po rozbiciu  [[Bitwa pod Horką|pod Horką]] oddziałów śląskich, siły prowadzone przez Prokopa Wielkiego rozpoczęły systematyczne łupienie okolic Budziszyna.
-* wrzesień – taboryci wtargnęli na teren Śląska. Celem ich wyprawy była udana odsiecz obleganej przez [[ Książęta opawsko-raciborscy|księcia opawskiego]] [[Przemek I Opawski|Przemka]]  Niemczy.
-* jesień – taboryci wraz z oddziałami sierotek uderzyli zbrojnie na teren Moraw oraz Słowacji docierając w rejon [[Nitra (miasto)|Nitry]]
-=== 1432 ===
-* marzec i kwiecień – wiosną tego roku miała miejsce wspólna akcja taborytów i sierotek. Celem ataku były Łużyce oraz [[Marchia Brandenburska]], gdzie oddziały czeskie podjęły nieudaną próbę opanowania [[Bernau bei Berlin|Brenau]]
-* maj – oddziały husyckie opanowały na Morawach [[Klasztor Hradisko]] koło [[Ołomuniec|Ołomuńca]].
-* czerwiec – siły husyckie zdobyły [[Strzelno]] oraz splądrowany rejon [[Wrocław|Wrocławia]] i położone na prawym brzegu  [[Odra|Odry]] tereny Śląska
-=== 1433 ===
-* marzec – siły husyckie kontynuowały ofensywę na Śląsku tocząc walki między innymi z [[Bernard niemodliński|Bernardem niemodlińskim]]
-* kwiecień  – oddziały taboryckie przechodząc przez teren [[Polska|Polski]] zaatakowały Słowację zdobywając [[Kieżmark]].
-* lato – oddziały sierotek pod wodzą [[Jan Čapek z Sán|Jana Čapka]] poprzez [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] dotarły na ziemie Nowej Marchii i Pomorze Gdańskie docierając do [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]].
-{{main|Wojna polsko-krzyżacka w latach 1431-1435}}
-* wrzesień – podczas oblężenia [[Pilzno|Pilzna]] oddział husytów pod dowództwem [[Jan Řitka|Jana Řitka]] w celach aprowizacyjnych wszedł na teren Górnego Palatynatu. Rabujące przygraniczny teren siły husyckie zostały zaatakowane przez wojska cesarskie i rozbite  [[Bitwa pod Hiltersried|pod  Hiltersried]]
-== Bibliografia ==
-* Piotr Marczak, ''Wojny husyckie'', Agencja Wyd. „Egros”, I wydanie, str. 98-102.
-* Robert Primke, Maciej Szczerepa, Wojciech Szczerepa "Wojny Husyckie na Śląsku, Łużycach i Pomorzu", wyd. TECHNOL, 2007, strony 87-89.