Przejdź do zawartości

Polacy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Palkin (dyskusja | edycje) o 11:52, 1 gru 2010. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 1 gru 2010, była oparta na tej wersji.

Szablon:Naród infobox

Alegoria Polaków z XVIII wieku

Polacy – naród[a] zamieszkujący głównie obszar Rzeczypospolitej Polskiej i będący jej głównym składnikiem ludnościowym, poza granicami Polski tworzący Polonię.

Polacy posługują się w większości językiem polskim, należącym do zachodniosłowiańskiej grupy językowej, oraz alfabetem łacińskim, który został wprowadzony w X wieku z chwilą, od której na ziemiach polskich zaczęto wprowadzać chrześcijaństwo obrządku rzymskokatolickiego. W ukształtowaniu wyznaniowym Polaków wyraźną większość stanowią katolicy obrządku łacińskiego, obecne są także inne obrządki i wyznania.

Liczbę Polaków szacuje się na ok. 53 mln, w tym 37 mln zamieszkałych w Polsce, oraz ok. 16 mln Polaków zamieszkałych poza jej granicami i osób polskiego pochodzenia[1].

Etymologia

Hipotezy pochodzenia nazwy

 Osobny artykuł: Etymologia nazwy Polska.

Nazwa "Polacy" a także Polska (domyślnie ziemia), Polanin, Polak (od XV. wieku); niem. Feldbewohner, Feldmann albo Pole; stsł. polakъ; łac. "vir agrestis" (posiadający wiele pól) – wywodzi swój źródłosłów od wczesnośredniowiecznej (prawdopodobnie praindoeuropejskiej) formy pole i jej odmian[b], które stały się bazą licznych nazw topograficznych (np. Police) i plemiennych np. Polanie. Podobnie staroniemiecki wyraz Falah stąd Feld, po szwedzku fala jest semantycznym odpowiednikiem wyrazów polan, polanin. Szczepami saskimi znanymi z okresu wojen z Karolem Wielkim są Ostfalowie oraz Westfalowie (wschodni i zachodni Polanie), 775. Słowo to, pojawiło się później niż nazwy innych plemion "Polski" wyszczególnionych przez Geografa Bawarskiego w IX. wieku, który wspomina jedynie o Lędzianach.

Polanie według tej interpretacji byliby osadźcami pól i równin nadwarciańskich. "Inter Alpes Huniae et Oceanum est Polonia, sic dicta in eorum idiomate quasi Campania" Gervassi, 1211. Taką etymologię przedstawił właśnie Jan Długosz – Polanye, id est campestres. Marcin Kromer wyjaśniał, że "imię to abo od pola, równiny, lub polowania, lub od wojowania w otwartym polu" pochodzi. Profesor Pavel Jozef Šafárik zauważył, że etnonim Lach, we wszystkich dialektach słowiańskich wywodzi się od apelatywu "pole, równina", tym samym rosyjski profesor Piotr Aleksiejewicz Ławrowskij dochodzi do ostatecznego wniosku, że we wczesnym średniowieczu słowo lach (Lyah, Lech) oznaczało właściciela dóbr ziemskich, ziemianina, szlachcica.

Łacińska nazwa Polonia pojawia się stosunkowo późno, Kroniki fosseńskie 1027. Dopiero na początku XI. wieku za czasów Bolesława Chrobrego i oznaczała całość jego księstwa (napis "Princeps Poloniae" występuje na monetach Bolesława Chrobrego), ponieważ za czasów jego ojca Mieszka, całość jego władztwa rozciągała się na Civitas Schinesghe, lub zgodnie ze źródłami skandynawskimi pierwszych władców "Polski" Mieszka i Bolesława nazywają Vindakonungr (król Winidów)[2]. W źródłach historycznych nazwa "Polski i Polan" znad Warty występująca początkowo jako Bolani, w staroniemieckiej formie z XI – XII. wieku Bolana, Bolanin, Wippo; Boloni, król Władysław w listach do papieża 1085–1086 – Bolonii; Hermanus Contractus; Boloni; (B zamiast P) Pulani, Hepidanus Pulanes, Diethmar; Polenii, Adam z Bremy Polani, źródła skandynawskie; powieść Wilkina; Pulinaland, Ademar; Poliana itd. Prawdopodobnie w nawiązaniu do formy zaczęrpniętej z dzieła Ptolomeusza wspominającym o plemieniu Bulanes z II w n.e (ta od bule, pule, pole) sąsiadujących z Gotami, zamiana o na u jak w Gottones = Guttones.

W źródłach staroruskich Nestora (1115) Polanie poświadczeni w 944, mieli być osadnikami z dorzecza Dunaju, którzy zasiedlili równiny między Pomorzem i Mazowszem[3][4].

Według innych domysłów, nazwa wywodzi się od słowa plemię – współplemiennik, człowiek związany więzami krwi, mający te same wierzenia. W połowie XIII w. Bogufał II twierdził, że nazwa Polanie pochodzi od słowa oznaczjącego północ[5] Nazwa "polska" jeszcze w XVII wieku znaczyła to samo co "polna" np. droga polna to kiedyś droga polska. Współczesny Mieszkowi I kronikarz Widukind z Korbei napisał, że Mieszko panuje nad ludem zwanym Licikawiki. W połowie X wieku, cesarz bizantyjski Konstantyn Porfirogeneta w dziele O zarządzaniu cesarstwem wspomniał pogan znad Wisły zwanych Dicyke, a raczej Licyke, byliby to Listkowice (Leszkowice), potomkowie Leszka, dziada Mieszka I. Plemię, czy związek ponadplemienny Lędziców lokalizujemy również w rejonie dorzecza Sanu, Wieprza oraz górnego Dniepru. Właśnie według Nestora – Radymicze osiadli w widłach Wisły i Sanu "mieli pochodzić od Lachów i być Lachami". Stąd litewskie Lenkas, ruskie Lach, węgierskie Lengyel.

Etymologicznie terminem zaczerpniętym od polny, pola, teren otwarty określa się region Kampania we Włoszech, Westfalia, oraz Szampania we Francji.

Onomastyka nazwy

Nazwy określające ziemie współczesnej Polski i Polaków pisane przez u są według źródeł etymologicznie najstarsze:

  • 138–161 Ptolemeusz "Mniejsze zaś narody zamieszkujące Sarmację przy Wiśle rzece pod Wenedami: Gitonowie, następnie Finnowie, następnie Boulanes, pod tymi Frugundionowie, Następnie Awareni, przy początku Wisły rzeki",
  • Pulinaland[6] 800, Pulanes 1080, Pulanis 1032,
  • Bolana, Bolonii po roku 800, Polenia, Poleni (nazwa Boloni przetrwała do dnia dzisiejszego w języku arabskim),
  • Polonia, Poleni, Boleni 1057, Bolaniarum 996 (spółgłoski B, P naprzemiennie używają Niemcy, zamieniając jedną za drugą pisząc bole, za pole; Polizlaw za Boleslaw (kronikarz Ekkehard, XII wiek).

Etnogeneza

Kazimierz Pułaski pod Częstochową (konfederacja barska),
akwarela Juliusza Kossaka
Gen. Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów Polskich we Włoszech

Nowożytna (nowoczesna) świadomość narodowa Polaków powstała na przełomie XVIII i XIX. wieku, jednak była procesem, który rozpoczął się jeszcze w czasach piastowskich. Pierwotna polska świadomość narodowa zaczęła kształtować się pod wpływem wielu czynników wywołujących poczucie wspólnej wzajemnej łączności, z których głównym było zjednoczenie w jedno państwo wszystkich plemion szczepu lechickiego przez dynastię Piastów, co w konsekwencji spowodowało późniejszą niwelację odrębności w tychże plemionach. W procesie tym, obok kasty rządzącej, istotną rolę odgrywało samo społeczeństwo poprzez instytucję ogólnopaństwową, jaką był wiec. Była to instytucja doradcza będąca także instrumentem woli samego społeczeństwa, poprzez którą wywierało ono wpływ (o różnym stopniu) na sprawy państwowe, co pogłębiało unifikację. Inne czynniki, które przyczyniły się do wytworzenia świadomości narodowej to: wojna – kształtująca poczucie odrębności od sąsiadów i ucząca walczyć o wspólne interesy ogólnopaństwowe, czy też wiara – początkowo przede wszystkim kult dwóch świętych, św. Wojciecha i św. Stanisława. Wszystko to spowodowało wytworzenie się poczucia własnej, społecznej odrębności na zewnątrz (m.in. od Prusaków, Niemców, Czechów, Rusinów czy Jadźwingów) i poczucia solidarności wewnątrz (np. kult ziemi, własnych odrębnych zalet)[7]. Prof. Kazimierz Dobrowolski stwierdzał:

Już w pierwszych wiekach naszego bytu historycznego dostrzec można pewne zjawiska, które cechują nowoczesną świadomość narodową, – jednak w znacznie węższych rozmiarach[7].

Natomiast nowożytna polska świadomość narodowa ukształtowała się głównie poprzez zrywy powstań narodowych, od insurekcji kościuszkowskiej poczynając, poprzez okres walk u boku armii napoleońskiej, na powstaniach XIX wieku (listopadowe, krakowskie, wielkopolskie, styczniowe i in.) kończąc. Po utracie bytu państwowego wskutek rozbiorów i próby "życia po śmierci politycznej"[8], istotne stało się przede wszystkim podtrzymywanie poczucia jedności narodowej Polaków. W pierwszym zrywie narodowym w czasie gdy I Rzeczpospolita chyliła się już pomału ku upadkowi – konfederacji barskiej, udział w nim wzięła w przeważającej mierze gównie szlachta, dopiero reformy (Uniwersał połaniecki) zaproponowane przez Tadeusza Kościuszkę poruszyły w kolejnym zrywie także szerokie masy chłopów. Różnice narodowościowe i językowe stały się wówczas mniej ważne, niż poczucie wspólnoty narodowej. Chociaż nie istniało wówczas państwo polskie, można uznać, że to właśnie okoliczności zagrożenia bytu narodowego spowodowały skonsolidowanie wszystkich stanów ku jednemu celowi. Dzięki temu możliwa była późniejsza odbudowa państwa polskiego w roku 1918 i powtórne scalenie części, należących przez 123 lata do różnych zaborców.

Niegdysiejsze ideologie o rodowodzie bezspornie szlacheckim, przenikają i przenikały wszelkie elementy społeczeństwa polskiego od prawicy do lewicy. Kultura uznawana obecnie za narodową była historycznym produktem szlachty.

Pochodzenie

Polacy należą historycznie do lechickiej podgrupy ludnościowej Słowian zachodnich[9][10], zamieszkujących obszar położony między Styrem na wschodzie i Odrą na zachodzie, zjednoczonych około połowy X wieku, ale i ten pogląd jest obecnie przez niektórych historyków podważany[11], w wyniku podboju (zjednoczenia) wewnętrznego[12]. W ciągu długich dziejów Polski na jej ziemi osiedlały się także inne grupy różnego pochodzenia (Niemcy; Żydzi; Holendrzy; Szkoci; Szwedzi; Fryzowie; Flamandowie; Ormianie[13] Tatarzy; Rusini), które często ulegały spolszczeniu (Głuchoniemcy). Niektóre z nich zachowywały jednak swoją odrębność kulturową, językową i wiarę (Bambrzy; Fryzowie; Żydzi; Romowie; Łemkowie; Tatarzy). W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Polska znana była w Europie jako państwo tolerancyjne, w którym dopuszczano obecność przedstawicieli różnych wyznań a także grup różnego pochodzenia.

Genetyka

Polacy należą do narodów o najwyższej w Europie częstości występowania haplogrupy R1a1[14]. Według badań DNA mieszkańców Polski, przeprowadzonych na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym w 2004 roku, nie istnieje wyraźne rozwarstwienie genetyczne między różnymi potomkami ludności Polski, a współcześni Polacy mają podobny genom, z równomierną domieszką genów wielu nacji. Poszczególne osoby narodowości polskiej są do siebie bardziej "genetycznie podobne" niż członkowie innych społeczeństw europejskich, w których występują niekiedy większe różnice między regionami[15]. Polacy zamieszkując w klinie leżącym pomiędzy ekstremalnymi strefami, czyli w strefie klimatu umiarkowanego, przeszli selekcję znacznie łagodniejszą. W Europie ten umiarkowany klin rozciąga się od Francji na zachodzie, po Rosję na wschodzie, od Morza Bałtyckiego na północy, po Półwysep Bałkański na południu. Polska leży w samym środku tego klina, dlatego mieszkańcy tych terenów równomiernie absorbowali zewnętrzne wpływy. I to nie tylko genetyczne, ale i kulturowe. Już w drugiej połowie X wieku pojawia się na naszych ziemiach spora liczba skandynawskich wojowników, m.in. Waregów. Wpływy skandynawskie w okresie początków państwowości polskiej są wyraźne i zostały udowodnione przez badaczy. Już wtedy zdecydowanie Polacy wyróżniali się od pobratymców ze wschodu[16].

Określenie Polaków jako narodu

W publicystyce politycznej i historycznej I Rzeczpospolitej sformułowanie Polak, wolny Polak oznaczało według terminów ówczesnych tylko i wyłącznie ogół szlachty[17] czyli "synów koronnych", albo „synów polskich"[18] – Patris Patriae (Ojcowie Ojczyzny). Pojęcie narodu polskiego według tych standardów było zarezerwowane jako pojęcie dla tych mieszkańców, którzy cieszyli się pełnymi prawami obywatelskimi i politycznymi czyli wyłącznie dla szlachty jako wspólnoty[19]. Pogląd ten utożsamiał naród ze szlachtą całego państwa bez względu na jej przynależność etniczną. Świadomość narodowa kształtowała się w związku z takimi zjawiskami, jak wzrost znaczenia języka polskiego i jego ujednolicenie, oraz zwiększenie się roli politycznej, gdzie cała szlachta miała prawo wyboru króla bezpośrednio, 1666 bitwa pod Mątwami[20]. Tym samym prawem Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 dawała szerokie prerogatywy stanowi szlacheckiemu pomimo, że każdy stan był w konstytucji uwzględniony, ale na miarę swojej pozycji. Konstytucja majowa w rozdziale "Szlachta, ziemianie " podkreślała zasługi i należną pozycję pierwszeństwa szlachty w społeczeństwie, formułując to słowami:

"Szanując pamięć przodków naszych jako fundatorów rządu wolnego, stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności, prerogatywy pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym najuroczyściej zapewniamy, szczególnie zaś prawa, statuty i przywileje temu stanowi od Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, Władysława Jagiełły i Witolda brata jego, wielkiego księcia litewskiego, nie mniej od Władysława i Kazimierza Jagiellończyków, od Jana Alberta, Aleksandra i Zygmunta braci, od Zygmunta Augusta, ostatniego z linii jagielońskiej, sprawiedliwie i prawnie nadane, utwierdzamy, zapewniamy i za niewzruszone uznajemy. Godność stanu szlacheckiego w Polszcze za równą wszelkim stopniom szlachectwa, gdziekolwiek używanym, przyznajemy. Wszystką szlachtę równym być między sobą uznajemy, nie tylko co do starania się o urzędy i o sprawowanie posług Ojczyźnie, honor sławę, pożytek przynoszących, ale oraz co do równego używania przywilejów i prerogatyw stanowi szlacheckiemu służących."[21].

Uprzywilejowaną pozycję szlachty w społeczeństwie zniosła dopiero Konstytucja Marcowa z 1921, w Art. 96. W okresie krwawych wydarzeń powstania chłopskiego na terenach zachodniej Galicji w 1846 (rzeź galicyjska) chłopi polscy dokonali pogromu ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych pod hasłami "Polacy [szlachta] idą wyrzynać do szczętu chłopów"[22].

Rozwojowi idei narodowych i dążeniu do kulturalnego i narodowego uświadomienia stać się miała w pierwszej połowie XIX wieku na ziemiach polskich tzw. idea słowiańska. Reprezentowali ją lojalistyczni panslawiści, których program uznany został przez polskie koło na Zjeździe słowiańskim w Pradze za historyczną utopię[23]. Kilkadziesiąt lat późnie polski pisarz i publicysta Joseph Conrad zauważa, że "Między polskością jednak a słowiańskością istnieje nie tyle nienawiść, co obcość całkowita i nie do wykorzenienia ("a complete and ineradicable incompatibility") [24]

Współcześnie istnieją co najmniej dwa możliwe podejścia do problemu określenia pojęcia narodu polskiego, podobnie zresztą, jak i każdego innego narodu.

W pierwszym ujęciu wyróżnikiem narodu jest sprawa istnienia świadomości narodowej. W takim ujęciu pod pojęciem narodu polskiego rozumieć należy grupę społeczną, która – niezależnie od miejsca zamieszkania w obecnej chwili – cechuje się poczuciem "bycia Polakami", co wyrażać się może używaniem języka polskiego i traktowaniem go jako mowy ojczystej, przestrzeganiem zwyczajów właściwych dla kultury polskiej, przekonaniem o posiadaniu wspólnych polskich korzeni lub poczuciem polskiej tożsamości narodowej[25][26].

W drugim ujęciu wyznacznikiem będzie przedmowa Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którą naród polski tworzą wszyscy obywatele Polski[27], poczuwający się do wspólnego dziedzictwa i dobra Polski, niezależnie od narodowości. Przedmowa konstytucji nie zawęża jednak pojęcia narodu tylko do obywatelstwa polskiego.

Polskie grupy etnograficzne

Biskupianie z Krobi w strojach ludowych
Górale żywieccy w strojach ludowych
Jacki jabłonkowskie w Czechach

Mieszkańcy Polski żyją obecnie w tradycyjnych i historycznych regionach geograficznych. Największe obszary historyczno-geograficzne to: Mazowsze, Pomorze, Wielkopolska, Małopolska, Warmia, Mazury i Śląsk. Wyróżnia się także mniejsze na obszarach pośrednich i przygranicznych.

W niektórych regionach miejscowe grupy etnograficzne utrwaliły do dziś dnia potrzebę zachowania lokalnej tradycji. Na przykład w Zakopanem, w rejonie Podhala, można spotkać ludzi noszących charakterystyczne stroje, wykonujących muzykę oraz posługujących się specyficznym regionalnym dialektem, który można usłyszeć w każdej wsi. Autentyczny folklor można również odnaleźć w regionie Kurpiowszczyzny i Łowicza.

Współcześnie konstruowana samoidentyfikacja wymaga od poszczególnych jednostek częstego dokonywania wyborów elementów własnej osobowości. Zróżnicowanie kulturowe czy ambiwalencja orientacji narodowej to stałe charakterystyki ludności rodzimej np. Śląska[28], czy Mazur[29]. Natomiast tożsamość i identyfikacja kaszubska ma charakter wyraźnie kulturowo-regionalny, nie wykluczający przyjmowania dominującej tożsamości narodowej polskiej[30].

Podział grup etnograficznych ludności polskiej[c][31]
Grupa zasadnicza Grupa etnograficzna
Łęczycanie i Sieradzanie Łęczycanie, Sieradzanie
Małopolanie Babiogórcy, Borowiacy Sandomierscy, Górale krośnieńscy, Górale pienińscy, Górale sądeccy, Górale żywieccy, Górale nad Popradem, Kliszczacy, Krakowiacy, Lachy Sądeckie, Lasi, Lasowiacy, Orawiacy, Pichacze, Podhalanie, Posaniacy, Sandomierzanie, Spiszacy, Zagórzanie
Mazowszanie Bojarzy Międzyrzeccy, Księżacy Łowiccy, Kurpie, Mazurzy północni, Mazurzy (właściwi), Poborzanie, Podlasianie (Mazurzy podlascy)
Mazurzy i Warmiacy Mazurzy (pruscy) (†), Warmiacy
Pomorzanie Borowiacy Tucholscy, Bylacy, Chełminiacy, Dobrzyniacy, Gochowie, Kaszubi, Kociewiacy, Kościerzacy, Kosznajdrzy (†), Krajniacy, Krubanie, Lasacy (Lasowiacy), Lesacy, Lubawiacy, Morzanie, Nadwiślacy, Słowińcy (†)
Ślązacy Bytomiacy, Górale czadeccy, Górale śląscy, Jacki jabłonkowskie, Górzanie, Krawaki, Lachy śląskie, Morawcy, Opolanie, Raciborzanie, Wałasi
Wielkopolanie Bambrzy, Biskupianie, Borowiacy Kujawscy, Hazacy, Kaliszacy , Kujawiacy , Mazurzy wieleńscy, Pałuczanie, Porzeczanie (†), Poznaniacy, Taśtacy, Wielkopolanie północni, grupa babimojsko-międzyrzecka (Chwalimiacy)
Grupy kresowe Dolinianie (†), Lubliniacy, Pogórzanie, Rzeszowiacy, grupa lwowsko-tarnopolska (†), grupa chełmska, grupa wileńska, grupa przemyska

Przysłowia o Polakach

  • „Po szkodzie Polak mądry”.
  • „Polak, a tak postąpił” – mówiono gdy Polak popełnił jakąś niegodziwość[32].
  • „Sławne Psie Pola, sławne są Smoleńskie Grody, gdzie Polanin Tryońskie mężnie bił narody”.
  • „Staropolski Polaczyna – to biedny jakiś Polak”.
  • „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iz swój język mają”.
  • „Polaczysko, nieforemny jakiś Polak, Sarmata”.
  • „Polakom każdy strój wolny”.
  • „Polak do rady, Litwin do zwady, Mazur do boju, Niemiec do stroju, Włoch do lutni, Rusin do bałamutni”[33].
  • (fr.) „Etre soul comme un Polonais" lub „boire comme un Polonais" (Pijany jak Polak).
  • (fr.) „Boire comme toute la Pologne” (Pić jak w Polsce) – powstało w okresie rządów Henryka I.
  • (fr.) „En Russie comme on doit, en Pologne comme on veut” (Musi to na Rusi, a w Polsce jak kto chce).
  • (niem.) „Er stinkt wie ein Boack”, „Du dreckiger Polack” lub „Voll wie ein Pole” (Pijany jak Polak).
  • (niem.) „Edler Pole" (szlachetny Polak).
  • (pl. i węg.) „Lengyel, magyar – két jó barát, együtt harcol, s issza borát” (Polak, Węgier – dwa bratanki. I do szabli [wcześniej: do konia]), i do szklanki.). Historyczne, funkcjonujące u obu narodów.
  • „Słoń a sprawa Polski”.

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
  1. ↑ Naród – zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym – co nie oznacza, że populacja zamieszkującą jeden kraj (państwo) jest etnicznie jednorodna; wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.
  2. ↑ Fryzyjski – pal, pele, staroniemiecki – pal, pael, duński – pael, szwedzki – pale, islandzki – pall, bretoński – pal, peul, język włoski – polo, pole, pila, [w:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. s. 275.; "planus, plain, flat; from Indo-Germanic pele', flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [w:] John Hejduk: Soundings. 1993. s 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [w:] Loren Edward Meierding: Ace the Verbal on the SAT. 2005. s. 82
  3. ↑ Mogą występować róznice w literaturze dot. przydziału do grup zasadniczych, co wynika z etnogenezy, wpływów kulturowych i regionu etnograficznego
  1. ↑ "a large diaspora of between 13 million and 15 million people of Polish origin overseas" [w:] Bureau of National Affairs. International trade reporter: Current reports: Tom 7. 1990. str. 132; "It is estimated that some 16 million Poles and people of Polish descent live in at least seventy-nine countries outside of Poland (Kubiak and Slany 1999)". [w:] Matthew J. Gibney, Randall Hansen. Immigration and asylum: from 1900 to the present: Tom 1. 2005, str. 477
  2. ↑ Witold Chrzanowski: Kronika Słowian: Polanie. 2006. s. 238; Fragments of the history of Western Slavs. t.1-3; Gerard Labuda. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. 2003
  3. ↑ "Волохомъ бо нашедшим на Словены на Дунаискыє, и сѣдшимъ в нихъ, и насилѧющимъ имъ. Словѣне же ови пришєдшє и сѣдоша на Вислѣ, и прозвашасѧ Лѧховѣ, а от тѣхъ Лѧховъ прозвашасѧ Полѧне, Лѧховѣ друзии – Лютицѣ, инии Мазовшане, а нии Поморѧне. Тако же и тѣ же Словѣне, пришедше, сѣдоша по Днепру и наркошасѧ Полѧне а друзии Деревлѧне, зане сѣдоша в лѣсѣхъ" [Tłum.] Gdy bowiem Wołosi naszli Słowian dunajskich, i usadowiwszy się między nimi ciemiężyli ich, Słowianie owi przyszedłszy siedli nad Wisłą i przezwali się Lęchami, a od tych Lęchów przezwali się jedni Polanami, drudzy Lęchowie Łutyczami, inni Mazowszanami, inni Pomorzanami. Tak samo i ciżsami Słowianie przyszedłszy siedli nad Dnieprem i nazwali się Polanami, a drudzy Drewlanami, przeto że siedli w lasach. Latopis Nestora [w:] August Bielowski Monumenta Poloniae Historica Lwów 1864, s. 553 (oryginał cyrylicą w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, w polskim tłumaczeniu pozostawiono staropolszczyznę)
  4. ↑ "Полѧномъ жеживущи особѣ по горамъ симъ, и бѣ путь из Варѧгъ въ Грѣкы, и изъ Грѣкъ по Днепру [...]" [Tłum.] Gdy Polanie żyli z osobna po górach tych, był szlak z Waregów do Grecyi, a z Grecyi Dnieprem [...]. Latopis Nestora [w:] August Bielowski Monumenta Poloniae Historica Lwów 1864, s. 553 (oryginał cyrylicą w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, w polskim tłumaczeniu pozostawiono staropolszczyznę)
  5. ↑ "qui nunc Poleni a Polo Arctico nominantur, et alias a castro Polan quod in finibus Pomeranie situm est" – od "zamku Polan, położonego na granicach Pomorza") [w:] Bogufał II op. cit. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Causa creandi: o pragmatyce źródła historycznego. nr. 171. 2005. s. 506
  6. ↑ "król Jarlungalandu (kraj w pobliżu Jutlandii) Dralsoft, szwagier króla Sigismunda w krainie Pulinaland" [w:] Thidrekssaga lub Wilkina Saga op. cit. Edward Haymes. The saga of Thidrek of Bern. 1988. s 279; Kazimierz Ślaski. Millennium of Polish-Scandinavian cultural relations. 1977. s.66 (zob. Pieśń o Nibelungach
  7. ↑ a b Kazimierz Dobrowolski: Zagadnienia świadomości narodowej w Polsce piastowskiej. [w:] "IV. Zjazd Historyków Polskich w Poznaniu 1925
  8. ↑ Maurycy Mochnacki: Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831. Poznań. 1863. t. 1. s. 2
  9. ↑ Leciejewicz Lech: Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Klasyka polskiej mediewistyki, Templum 2010, ISBN 978-83-929218-5-1
  10. ↑ Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski, Jerzy Skowronek: Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Książka i Wiedza. Warszawa 2005, ISBN 83-05-13401-6
  11. ↑ Przemysław Urbańczyk: Nie było żadnych Polan. Gazeta Wyborcza, 2008-05-24; podobny pogląd wyraziła np. Zofia Kurnatowska w pracy zbiorowej U źródeł Polski – do roku 1038, str. 141 i 146, Wydawnictwo Dolnośląskie 2002 [1] Wywiad radiowy; Trudne początki Polski. Przemysław Urbańczyk, 2008 Wrocław [2], [3]
  12. ↑ Gerard Labuda. Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny zachodniej, t.1-2 s.72 2002; Henryk Łowmiański. Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. t. 5, s. 472; Stanisław Henryk Badeni, 1923. s. 270
  13. ↑ "Polscy Ormianie w XX w. mają polską świadomość narodową. Są w pełni świadomi swojego braku polskich czy nawet słowiańskich korzeni, ale wiedzą również o tym, że od stuleci związani są z historią Polski". [w:] Mniejszości narodowe w Polsce. 1997. str. 136
  14. ↑ oxfordjournals.org: High-Resolution Phylogenetic Analysis of Southeastern Europe Traces Major Episodes of Paternal Gene Flow Among Slavic Populations. [dostęp 15.11.2010]. (ang.).
  15. ↑ Monika Florek-Moskal: Skąd pochodzą Polacy. 2006-09. [dostęp 2010-09-21].
  16. ↑ Mariusz Cieślik i Bronisław Geremek: Mieszańcy Europy. Wprost24, Nr 52/2004
  17. ↑ Edward Opaliński: Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587–1652. 1995. s. 344
  18. ↑ Z dziejów Ukrainy. Księga pamiątkowa ku czci Włodzimierza Antonowicza. 1912. s. 675
  19. ↑ Studia historyczne PAN. Kielce. 1986. s. 466; Przegląd zachodni, t. 61, wyd. 3-4, 2005 s. 36
  20. ↑ "Z taką pasją przeciw królowi pisał tylko Daniel Naborowski po bitwie pod Mątwami [...] Była to świadomość narodowa, było też poczucie niezawisłości, by żaden obcy nie śmiał mieszać się w polskie sprawy"" [w:] Roman Kaleta: Biecz, studia historyczne. 1963. str. 430; "Lubomirski w nieskończoność podnosi i wstrzymuje miecz w obronie tradycji wolności. [...] Postępowanie Lubomirskiego, mające na celu obronę nie tylko tradycji, ale i obowiązującego prawa" [w:] Historyka. t. 28-31, str. 132 (z. Vivente rege)
  21. ↑ Konstytucja 3 maja, rozdział "Szlachta i ziemianie"
  22. ↑ W 160 rocznicę rabacji.. [w:] Serwis Internetowy Gminy Żegocina. [on-line]. 03.2006. [dostęp 2010-09-21].
  23. ↑ "Mniej podatne na słowiańską utopię były narody, które nigdy nie straciły poczucia narodowej tożsamości, jak Polacy: dla polskiej filozofii narodowej "słowiańskość" była raczej ozdobą, atrybutem, a nie podstawą myślenia i wartościowania. Slavica Wratislaviensia , t. 98, 1997. s. 123; "akceptowano program badań starożytności i folkloru, nie przyjęto zaś, czeskiej koncepcji "narodu słowiańskiego" i solidaryzmu z Rosją." w: Towarzystwo Literacko-Słowiańskie we Wrocławiu. s. 51"
  24. ↑ "Między polskością jednak a słowiańskością istnieje nie tyle nienawiść, co obcość całkowita i nie do wykorzenienia ("a complete and ineradicable incompatibility"). Taka właśnie „incompatibility" zaległa u podłoża stosunku Conrada do Dostojewskiego, jak zresztą i u podłoża znanego stosunku Dostojewskiego do Polków." w: Wit Tarnawski. Conrad żywy. Londyn. 1957. str. 157. ; "Przymiotnik: polski uważał ( Korzeniowski) za zaszczytny, przymiotnik: słowiański za złośliwy. Powodem była właśnie owa „dusza słowiańska". Pod tym mianem rozumie się w Europie Zachodniej ekstrat wyciągnięty z literatury i życia Rosji, zbiór właśnie takich zasad, pojęć, reakcji" w: Polskie wizje Europy w XIX i XX wieku. Peter Oliver Loew. Uniwersytet Wrocławski, 2004 - s. 136
  25. ↑ "Naród jest to trwała wspólnota ludzi utworzona historycznie, powstała na gruncie losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, przejawiająca się w świadomości narodowej jej członków" (Janusz Rulka: Wychowanie obywatelskie. Warszawa 2001, wyd. PWN, s. 21)
  26. ↑ "Jestem Polakiem, więc mam obowiązki polskie. Są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam im wyższy przedstawiam typ człowieka." (Myśli Nowoczesnego Polaka, Roman Dmowski)
  27. ↑ W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej... Początek preambuły do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483 dnia 2 kwietnia 1997 roku. Pełny tekst konstytucji
  28. ↑ Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech 1994. s. 36
  29. ↑ "Przełom polityczny w Polsce w 1989 r. i zjednoczenie Niemiec otworzyły okres wzmożonych deklaracji konwersji narodowych na Śląsku oraz na Warmii i Mazurach. [...] Wielu ludzi, wcześniej jednoznacznie przyznających się do polskości i walczących o nią, doznawało głębokiego rozczarowania, wielu na skutek doznanych represji zostało wręcz od polskości odepchniętych. Presja polonizacyjna, niosąc faktyczanie wzorce obce kulturze Ślązaków czy Mazurów i atakując ważne elementy ich systemu identyfikacji kulturowej, wywoływała w nich często poczucie obcości wobec kultury polskiej" [w:] Wojciech Wrzesiński, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Historyczny. Wrocławskie studia z historii najnowszej. t.7, 1997. str. 98
  30. ↑ Studia socjologiczne. wyd. 172–175. Instytut Filozofii i Socjologii (Polska Akademia Nauk) 2004. s. 49.
  31. ↑ Grzegorz Odoj, Andrzej Peć: Dziedzictwo kulturowe – edukacja regionalna. Dzierżoniów: Wyd. Alex, 2000, s. 74. ISBN 83-85589-35-X.
  32. ↑ Roman Dzwonkowski: Kresy pamiętamy. "Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2009, nr 1-2 (96–97), s. 19
  33. ↑ z roku 1640 [w:] Ruch literacki. PAN. 1988. t. 29. s.92

Szablon:Polonia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polacy&oldid=24118482”