Armeńska Federacja Rewolucyjna
| Państwo | {{{państwo}}} |
|---|---|
| Adres siedziby |
30 Hanrapetutyan, Jerewań |
Armeńska Federacja Rewolucyjna (ormiański: Hay Heghapokhagan Tashnagtsutiun) - ormiańska lewicowa partia polityczna założona w 1890 roku przez działaczy marksistowskich, wówczas na czele partii stali Christapor Mikaelian, Stepan Zorian, i Simon Zavarian. Partia działa w Armenii, Górnym Karabachu i w krajach, gdzie obecna jest diaspora ormiańska jest, zwłaszcza w Libanie, gdzie jest reprezentowana w parlamencie. Obecnie AFR jest pełnoprawnym członkiem Międzynarodówki Socjalistycznej.
Historia
Pod koniec XIX wieku na terenie Armenii znajdującej się wówczas w granicach Imperium Rosyjskiego działało kilka niezależnych i niepowiązanych ze sobą grup socjalistycznych. W 1890 lewicowi działacze na czele Christapor Mikaelian, Stepan Zorian, i Simon Zavarian założyli Ormiańską Federację Rewolucyjną[1]. Początkowo partia domagała się szerokiej autonomii dla Armenii na terenie Rosji i Imperium Osmańskiego. Partia dążyła do społeczeństwa opartego na zasadach demokratycznych, wolności słowa, wolności religijnej, wolności słowa i reformy agrarnej[2].
AFR stopniowa uzyskała znaczącą siłę i poparcie wśród rosyjskich Ormian. Głównie z powodu postawy partii wobec Imperium Osmańskiego, partia cieszyła się poparciem administracji Rosyjskiej. Program ARF w dziedzinie polityki zagranicznej był zbliżony do tego prowadzonego przez władze carskie. Sytuacja zmieniła się 12 czerwca 1903. Władze carskie wprowadziły wówczas rozporządzenie włączające nieruchomości kościoła ormiańskiego pod kontrolę carską. AFR stanęła wówczas w obronie kościoła uznając edykt carski za zagrożenie dla ormiańskiej tożsamości narodowej. W rezultacie kierownictwo organizacji zorganizowało masowe demonstracje a partyjnych milicjantów wysłało do obrony kościołów[3].
W latach 1905-1907 doszło do masakry ormiańsko-tatarskiej podżeganej przez władze Rosyjskie, AFR po raz pierwszy zaangażowało się w działania zbrojne[4]. W dniu 11 maja 1905 bojownik dasznaków Drastamat Kanajan zabił księcia Nakaszidze. W styczniu 1912, 159 członków partii wywodzących się ze sfer intelektualnych było sądzonych przez władze carskie za działalność wywrotową, bronił ich wówczas późniejszy premier Rosji Aleksander Kiereński. 94 oskarżonych zostało uniewinnionych, reszta trafiła do więzień lub na zesłanie[5].
W Imperium Perskim i Osmańskim
Dasznacy 26 kwietnia 1907 zwołali IV Walny Zjazd, na którym liderzy AFR udzielili poparcia irańskiej rewolucji konstytucyjnej. Uznali że rewolucja to ruch w stronę poprawy interesów ludzi pracy i praw człowieka. Działacze partii uznali że będą działać na rzecz interesów ormiańsko-perskich. Od 1907 do 1908 w czasie gdy "Młodzi Turcy" doszli do władzy w Imperium Osmańskim, Ormianie z Kaukazu, Zachodniej Armenii i Iranie rozpoczęli współprace z irańskimi konstytucjonalistami i rewolucjonistami. Partie polityczne zwłaszcza dasznacy chcieli mieć wpływ na kierunek rewolucji w większej demokracji. Udział partii był głównie wojskowy, dasznacy wysłali kilka oddziałów partyzanckich do Iranu. Yeprem Khan utworzył oddział partii w tym kraju.
AFR miała swoje sekcje także na terenie Imperium Osmańskim. Dasznacy uczestniczyli tam w agitacji rewolucyjnej. W 1894 brali udział w powstaniu w Sasun, dostarczając broń dla miejscowej ludności. W czerwcu 1896, dasznacy zorganizowali obronę Van gdy osmańscy żołnierze zaatakowali miasto. W walkach wzięła grupa bojowców AFR pod sztandarem "Azatut'yun Haz mah" (Wolność albo Śmierć). Aby podnieść świadomość na temat masakry Ormian 1895-96 dasznacy przeprowadzili w dniu 26 sierpnia 1896 akcje zajęcia tureckich banków[6]. 25 lipca 1897 doszło do tzw. ekspedycji Khanasor, przeprowadziła ją milicja kurdyjskiego plemienia Mazrik. Podczas obrony Van Kurdowie zorganizowali zasadzkę na ormiańskich obrońców i zmasakrowali ich, wyprawa Kurdów doprowadziła do reakcji Ormian[7]. AFR zorganizowała ataki odwetowe. W 1904 odegrała ważną rolę w powstaniu Sasun. AFR wysłał swoje oddziały po raz drugi w celu obrony miasta. Udało się im powstrzymywać siły osmańskie przez kilka miesięcy. W 1905 członkowie Federacji Rewolucyjnej zorganizowali nieudany zamach na sułtana Abdula Hamida II w Konstantynopolu. Próba zabicia sułtana nieudała się ponieważ bomba czasowa spóźniła się o kilka minut[8].
Linki zewnętrzne
- ↑ Libaridian, Gerard J. (2004). Modern Armenia: People, Nation, State. Transaction Publishers. str. 103, 106. ISBN 978-0-7658-0205-7.
- ↑ Armenian Revolutionary Federation Founded (1890 AD)
- ↑ Vratsian, Simon (2000). Tempest-Born DRO. Armenian Prelacy, New York, translated by Tamar Der-Ohannesian. str. 13–22.
- ↑ Swietochowski, Tadeusz (1985). Russian Azerbaijan, 1905–1920. The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press. str. 41–42. ISBN 978-0-521-52245-8.
- ↑ Abraham, Richard (1990). Alexander Kerensky: The First Love of the Revolution. New York: Columbia University Press. str. 53. ISBN 978-0-231-06109-4.
- ↑ Hovannisian, Richard G. (1997). The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan. str. 224–225. ISBN 978-0-312-10168-8.
- ↑ Khanasor Expedition (1897 AD)
- ↑ (Armenian) Kurdoghlian, Mihran (1996). Hayots Badmoutioun (Armenian History). Hradaragutiun Azkayin Oosoomnagan Khorhoortee, Athens Greece. str. 42–48.