Wielka gra

Wielka gra

Nazwa formatu	The $64,000 Question
Rodzaj programu	teleturniej
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Prowadzący	Ryszard Serafinowicz (1962–1969) Joanna Rostocka (1969–1973) Janusz Budzyński (1973–1975) Stanisława Ryster (1975–2006)
Jury	eksperci z danej dziedziny
Data premiery	25 listopada 1962
Lata emisji	1962–2006
Liczba odcinków	ok. 950
Czas trwania odcinka	ok. 50 minut
Format nadawania	4:3
Produkcja
Produkcja	Telewizja Polska
Stacja telewizyjna	TVP1 (1962–1975) TVP2 (1975–2006)

{{Program telewizyjny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "oryginalna nazwa" oraz "od lat".

Wielka gra – polski teleturniej produkowany przez Telewizję Polską od 25 listopada 1962 do 2 września 2006, emitowany na antenie TVP1, następnie TVP2. Prowadzący zmieniali się kilkakrotnie w historii programu, ostatnią z nich była Stanisława Ryster. Charakteryzował się tym, że sprawdzał wiedzę specjalistyczną z danej dziedziny, z której gracz musiał się przygotować. Był to pierwszy teleturniej w Polsce na zagranicznej licencji.

Historia

Został wprowadzony 25 listopada 1962 do jedynego wówczas programu TVP z inicjatywy Ryszarda Serafinowicza i przez niego prowadzony do 1969 z Joanną Rostocką jako asystentką. Program był przez kilkanaście lat nadawany raz w miesiącu w niedzielę w programie I, a później w sobotę, co dwa tygodnie, w programie II.

Pierwsza wersja teleturnieju była opracowana na licencji teleturnieju Double Your Money, który był angielskim odpowiednikiem turnieju The $64,000 Question, który miał swoje wersje również m.in. we Włoszech i Australii. Scenografia pierwszej wersji była autorstwa inż. arch. Jana Laubego, kierownictwo artystyczne sprawował Ryszard Lindenbergh, realizatorem telewizyjnym był Stanisław Taczanowski, szefami produkcji Ludwik Niemira i Barbara Walusiak. Pytania trudniejsze pisali eksperci–naukowcy, prostsze – członkowie zespołu redakcyjnego, zwłaszcza Juliusz Owidzki, który nadawał im ostateczny kształt.

Od 1969, po emigracji Ryszarda Serafinowicza do Kanady, prowadzenie przejęła Joanna Rostocka, zdjęta z anteny przez Macieja Szczepańskiego. Kolejni prowadzący to Janusz Budzyński i Stanisława Ryster (od 1975 do końca trwania teleturnieju). W połowie lat 70. zmieniono całkowicie konstrukcję scenariusza według pomysłu Wojciecha Pijanowskiego, wtedy właśnie program stał się dwutygodnikiem.

Uczestnicy byli często zawodowcami, którzy potrafili opanować dowolną dziedzinę i wygrywali wielokrotnie. Wielką Grę 18-krotnie wygrywał Jan Wolniakowski głównie z tematów pochodzących z literatury światowej. Innym znanym, 15-krotnym zwycięzcą, jest Marek Krukowski – zwyciężał z tematów muzycznych.

Wielka gra przez 13 lat była nadawana w niedzielę co miesiąc, a w 1975 emisja została przeniesiona na sobotę co dwa tygodnie do końca nadawania teleturnieju. W latach 1975–2006 była za to zmieniana godzina nadawania. Na początku o godzinie 17.30 potem o 17.00, 16.00, 15.30, 15.00, a pod koniec nadawania o 10.30. Zdarzały się nawet przypadki, że dwa kolejne odcinki były emitowane co tydzień, a nawet czasami co ok. miesiąc lub co 3 tygodnie. Wszystkie odcinki w okresie emisji w TVP2 były emitowane w sobotę, zawsze prowadzącą w tym czasie była Stanisława Ryster.

W 2006 (za czasów kadencji prezesa Bronisława Wildsteina, wcześniej emisję 55–minutowego teleturnieju przeniesiono z sobotniego popołudnia, program II o 16:00, na godziny poranne tego dnia), z powodu zbyt niskiej oglądalności zapadła decyzja o zdjęciu programu z anteny. 30 osób podpisało list protestacyjny do posła PiS Pawła Kowala, szefa komisji kultury i środków przekazu. Ostatni premierowy odcinek został wyemitowany w TVP2 2 września 2006.

Od stycznia (po 3,5-letniej przerwie) do czerwca 2010, w TVP Polonia były emitowane w ramach cyklu „Wielka Gra na bis” archiwalne wydania teleturnieju wraz z krótką audycją przybliżającą kulisy programu prowadzoną przez Stanisławę Ryster. Od 2012 archiwalne odcinki Wielkiej Gry emituje TVP Historia.

Zasady gry

1975–2006

Gra składała się z 4 etapów. Od 2 etapu nagrodą była stawka pieniężna, podwajająca się wraz z każdym etapem. W przypadku złej odpowiedzi na pytanie traciło się wszystkie pieniądze, można jednak było w każdym momencie zrezygnować i zachować wcześniej wygraną kwotę. W przypadku zakończenia czasu antenowego gra była przerywana i kontynuowana w następnym odcinku.

I etap – Pojedynek – brało w nim udział dwóch graczy, którzy odpowiadali na te same 20 pytań prowadzącej. Żeby nie słyszeli nawzajem swoich odpowiedzi, odpowiadali w słuchawkach, przez które podczas odpowiedzi przeciwnika była nadawana głośna muzyka. Pojedynek kończył się, gdy jeden z graczy nie odpowiedział na dwa pytania, co skutkowało jego eliminacją. Jeśli żaden z zawodników nie popełnił dwóch błędów, w innym terminie rozgrywany był drugi, natomiast remis w drugim pojedynku oznaczał prawo obu zawodników do dalszej gry. Czas odpowiedzi na pytanie wynosił 20 sekund. W przypadku jeśli gracze popełnili 2 błędy jednocześnie, to grało się do jednego błędu przewagi inaczej był remis (w drodze wyjątku).

II etap – Egzamin/Pytania Ekspertów – Gracz, który wygrał pojedynek odpowiadał na pytania zadawane przez trzech ekspertów znajdujących się w studiu. Każdy ekspert zadawał po 3 pytania, więc łącznie pytań było 9. Można było popełnić maksymalnie 2 błędy. Czas odpowiedzi na pytanie wynosił 30 sekund.

III etap – Gracz wybierał jeden z dwóch zestawów znajdujących się na kole. Jeden zestaw zawierał dwa pytania. Czas odpowiedzi na pytania wynosił 2 minuty, później gracz brał zestaw o takim samym numerze jak poprzednio, z tym, że czas odpowiedzi na pytania wynosił 2 minuty 30 sekund.

IV etap – Finał – Gracz miał do wyboru jedno z dziesięciu pytań, znajdujących się na kole. Czas odpowiedzi na pytanie wynosił 2 minuty.

Wysokość stawek pieniężnych

Lata	II etap (egzamin)	III etap (1. zestaw)	III etap (2. zestaw)	IV etap (finał)
1962 – 1986	6500 PLZ	12 500 PLZ	25 000 PLZ	50 000 PLZ
1987	12 500 PLZ	25 000 PLZ	50 000 PLZ	100 000 PLZ
1988	25 000 PLZ	50 000 PLZ	100 000 PLZ	200 000 PLZ
1988 – 1989	50 000 PLZ	100 000 PLZ	200 000 PLZ	400 000 PLZ
1989 – 1990	100 000 PLZ	200 000 PLZ	400 000 PLZ	800 000 PLZ
1990 – 21 marca 1992	800 000 PLZ	1 600 000 PLZ	3 200 000 PLZ	6 400 000 PLZ
28 marca 1992 – 12 grudnia 1992	3 000 000 PLZ	6 000 000 PLZ	12 000 000 PLZ	25 000 000 PLZ
26 grudnia 1992 – 18 września 1993	6 000 000 PLZ	12 000 000 PLZ	25 000 000 PLZ	50 000 000 PLZ
2 października 1993 – 17 grudnia 1994	12 000 000 PLZ	25 000 000 PLZ	50 000 000 PLZ	100 000 000 PLZ
7 stycznia 1995 - 4 lutego 1995	1200 PLN	2500 PLN	5000 PLN	10 000 PLN
18 lutego 1995 – 5 lutego 2000	2500 PLN	5000 PLN	10 000 PLN	20 000 PLN
19 lutego 2000 – 2 września 2006	5000 PLN	10 000 PLN	20 000 PLN	40 000 PLN

Wielokrotni zwycięzcy

Zawodnik	Liczba wygranych	Tematy
Jan Wolniakowski	18	Bernard Shaw Aleksander Fredro Bolesław Prus Leon Kruczkowski Władysław Reymont Aleksander Puszkin Imperium brytyjskie Stefan Żeromski Juliusz Słowacki Rosja XIX wieku (1992) Historia TVP (1992) Cyprian Norwid (1997) Fiodor Dostojewski (1999) Jarosław Iwaszkiewicz (2000) Antoni Słonimski (2002) Dynastia Romanowów (2003) Henryk VIII (2006)
Marek Krukowski	15	Felix Mendelssohn (1988) Gaetano Donizetti Leonardo da Vinci Impresjonizm w malarstwie francuskim (1992) Niccolò Paganini (1992) Słynne koncerty fortepianowe (1992) Słynne poematy symfoniczne (1992) Słynne symfonie romantyzmu (1993) Johann Strauss (1994) Słynne utwory fortepianowe (1994) Słynne koncerty skrzypcowe (1997) Młoda Polska w muzyce (1998) Ryszard Strauss (1998) Ludwig van Beethoven (1999) Piotr Czajkowski (2001)
Paweł Gryguc	11	Johannes Brahms Ryszard Wagner Antoni Dworzak Franciszek Schubert Słynne symfonie romantyzmu (1993) Słynne opery komiczne Ryszard Strauss Słynne opery XIX wieku (1998) Mozart (2000) Wielka epoka fortepianu (2002) Robert Schumann (2003)
Mariusz Machnikowski	10	Stefan Żeromski Aleksander Fredro Michaił Lermontow John Steinbeck (1992) Byron (1994) Adam Mickiewicz (1996) Michał Anioł (1997) Marcel Proust (1999) Giuseppe Verdi (1999) Rafael Santi (2006)
Zygmunt Krawczuk	9	Wawel (1987) Zamki polskie (1988) Kraków (1989) Impresjonizm w malarstwie francuskim Pablo Picasso Akademia Umiejętności w Krakowie (1993) Juliusz, Wojciech, Jerzy i Karol Kossakowie Renoir (1997) Sztuka Młodej Polski (1998)
Wojciech Goljat	7	Wawel (1987) Historia starożytnej Grecji (1994) Historia kartografii (1994) Wielkie podboje arabskie w VII i VIII w. (1997) Geografia krajów basenu Morza Śródziemnego (1999) Sprawcy I Rozbioru Polski: Fryderyk II, Katarzyna II i Maria Teresa (2001) Księstwo Warszawskie (2004)
Leszek Nawrocki	7	Fauna Azji Fauna Australii Fauna Ameryki Południowej Ryby świata (1991) Fauna Arktyki i Antarktyki (1993) Małpy i małpiatki (1994) Ssaki wodne i ziemnowodne świata (1998)
Mirosława Obst (z d. Konik)	7	Bolesław Prus Władysław Reymont (1992) William Szekspir (1993) Wielki dramat romantyczny (1994) Francisco Goya (1997) „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza (2004) Józef Ignacy Kraszewski (2006)
Ryszard Pieniążkiewicz	7	m.in. Leonardo da Vinci (1993) Michał Anioł (1997) Siedem cudów świata antycznego (1998) Wielkie podboje arabskie w latach 632-732 (2001) Wędrówki i państwa Gotów od I do VI wieku (2004)
Andrzej Ratajczak	co najmniej 7	Polska za panowania Wazów (1993) Aleksander Wielki (1997) Wojny polsko-szwedzkie w XVII wieku (1997) Bona Sforza (1999) August II Mocny (2000) Hetmani dawnej Polski: Tarnowski, Chodkiewicz, Czarniecki (2001) Jan Matejko (2004)
Jarosław Sobczak	7	Wielka Rewolucja Francuska Dynastia Flawiuszy i Antoninów Rzym – dzieje miasta od założenia do roku 410 (1993) Dynastia julijsko-klaudyjska (1997) Historia starożytnego Rzymu (1999) Ateny – dzieje miasta od czasów mitycznych do końca IV w. (2000) Historia i kultura starożytnych Fenicjan (2002)
Cezary Kipigroch	6	Fauna Ameryki Północnej Ptaki świata (1995) Ssaki świata (1997) Fauna Europy (2000) Fauna Ameryki Południowej (2004) Zwierzęta wysp świata (2005)
Jan Osiński	co najmniej 6	m.in. Historia starożytności Państwo Franków za Merowingów i Karolingów (1992) Rzym – dzieje miasta od założenia do roku 410 (1993) Prowincje rzymskie (1994)
Ryszard Pieniążek	co najmniej 6	Antonio Vivaldi Rafael Santi (1991) Francisco Goya (1993) Bernardo Bellotto zwany Canaletto (1995) Siedem cudów świata antycznego (1998) Tycjan (1999)
Andrzej Grabowiecki	5	Niccolò Paganini Słowniczek muzyczny Słynne koncerty skrzypcowe (1994) Ludwig van Beethoven (1998) Młoda Polska w muzyce (2000)
Grzegorz Lisowski	co najmniej 5	Witold Gombrowicz (1997) Bolesław Prus (1999) Aleksander Fredro (2000) Gustave Flaubert (2003) Stendhal (2005)
Adam Rajczyk	5	Geografia wysp Europy (1997) Geografia Australii i Oceanii (1998) Geografia Europy (2001) Geografia państw basenu Morza Śródziemnego (2002) Geografia państw skandynawskich (2005)
Sławomir Wilichowski	co najmniej 5	Historia starożytnego Rzymu Bizancjum Dynastia Flawiuszy i Antoninów Państwo Franków za Merowingów i Karolingów (1992) Wielkie monarchie hellenistyczne (1992)
Krystyna Grochowska-Iwańska	4	Tycjan (1994) Mark Twain (1998) Pablo Picasso (2001) Sztuka Młodej Polski (2002)
Zbigniew Kowalczyk	4	Renoir Pablo Picasso (2001) Paul Gauguin (2003) Impresjonizm w malarstwie francuskim (2005)
Bogdan Kuśmierek	co najmniej 4	Hiszpania Karola V i Filipa II (1993) Historia odkryć Antarktyki (1994) Wielkie podboje Turków osmańskich (1999) Francja Ludwika XIV (2005)
Franciszek Pietras	4	Geografia Europy Odkrycia geograficzne na półkuli wschodniej Historia starożytnej Grecji (1999) Wyprawy Wikingów i podboje Normanów (2000)

Przewodniczący jury (szefowie ekspertów)

• prof. Janusz Sikorski (do 27.08.1994)
• prof. Andrzej Makowiecki (10.09.1994 - 10.02.2001)
• prof. Tadeusz Panecki (07.04.2001 - 02.09.2006)

Niejednokrotnie funkcję przewodniczącego jury w zastępstwie pełnili także prof. Tadeusz Marian Nowak (m.in. od 12.09.1992 do 28.11.1992) oraz prof. Andrzej Weseliński (m.in. od 18.09.1993 do 30.10.1993; 10.03.2001 - 31.03.2001).

Eksperci

Ekspertami z literatury polskiej byli m.in. Andrzej Fabianowski, Piotr Roguski, Wiesław Rzońca, Eligiusz Szymanis, Krzysztof Kopczyński oraz Andrzej Makowiecki, Ewa Ihnatowicz, Mieczysław Dąbrowski, Henryk Rogacki, Tomasz Wroczyński.

Ekspertami z literatury amerykańskiej i brytyjskiej, a także historii brytyjskiej i amerykańskiej byli Bożenna Chylińska, Andrzej Weseliński, Zbigniew Lewicki, Wanda Rulewicz i Krystyna Kujawińska-Courtney.

Ekspertami z literatury francuskiej byli Joanna Żurowska, Zbigniew Naliwajek, Andrzej Makowiecki i Remigiusz Forycki.

Ekspertami z literatury rosyjskiej byli Florian Nieuważny, Wiktor Skrunda i Anna Łuczyńska.

Ekspertami z historii starożytnej byli Barbara Tkaczow, Adam Łukaszewicz, Krzysztof Winnicki, Jolanta Młynarczyk i Mariusz Burdajewicz.

Ekspertami z historii średniowiecznej i nowożytnej byli Janusz Sikorski, Tadeusz Marian Nowak, Marek Plewczyński i Marek Wagner.

Ekspertami z historii nowożytnej i najnowszej byli Michał Klimecki, Tadeusz Panecki, Henryk Wielecki i Henryk Stańczyk.

Ekspertami ze sztuki byli Janusz Michałowski, Hanna Kubaszewska, Irena Bal, Urszula Makowska i Wojciech Boberski.

Ekspertami z muzyki poważnej byli Janusz Ekiert, Zbigniew Pawlicki i Józef Kański.

Ekspertami z muzyki rozrywkowej byli najczęściej: Marek Gaszyński, Adam Halber, Antoni Wroński, Marek Wiernik oraz okazyjnie Ryszard Wolański, Janusz Kosiński, Adam Kuligowski (Presley), Jerzy Tolak (Beatlesi), Paweł Sztompke (jazz), Sławek Wierzcholski (blues).

Ekspertami z dziedziny geografii byli m.in. Stefan Kałuski, Andrzej Bonasewicz, Witold Kusiński, Andrzej Gocłowski i Stanisław Chmielewski.

Ekspertami z zoologii byli m.in. Aleksy Łukowski, Krzysztof Dmowski, Michał Kozakiewicz, Anna Kozakiewicz, Paweł Koperski, Danuta Jędraszko-Dąbrowska.

Oprawa

Studio

Do 1986 – kolorystyka zielona. Napis „WIELKA GRA” nad studiem biały na zielonym tle fontem Clarendon.
1987 – 1990 – kolorystyka niebiesko–fioletowa. Napis „WIELKA GRA” nad studiem biały na granatowym tle.
1990 – 1993 – kolorystyka kremowo–ciemnozielono-czerwona. Napis „WIELKA GRA” nad studiem biały na zielonym tle fontem FangSong.
1993 – 1996 – kolorystyka kremowo-szaro-ciemnozielona. Napis „WIELKA GRA” nad studiem żółto–czerwony na kremowym tle fontem Helvetica.
1996 – 29.08.1998 – kolorystyka kremowo–ciemnozielono-fioletowa. Napis „WIELKA GRA” nad studiem żółto–czerwony na kremowym tle fontem Helvetica.
05.09.1998 – 22.02.2003 – kolorystyka jasnobrązowa i złota. Napis „Wielka Gra” nad studiem czarny na złotym tle, fontem Tiranti Solid, ze zdobionymi literami W i G.
08.03.2003 – 25.10.2003 – z wyjątkiem odcinka z 05.04.2003 - j.w. z tym, że ściany w studio były niebieskie.
01.11.2003 – 21.02.2004 – ponownie kolorystyka jasnobrązowa i złota. Napis „Wielka Gra” nad studiem czarny na złotym tle, fontem Tiranti Solid, ze zdobionymi literami W i G.
06.03.2004 – 02.09.2006 – jak w latach poprzednich, jednak dodano w niektórych miejscach studia czerwone napisy „Wielka Gra”.

Czołówki

12.09.1992 – 1994 – kolorowe kule (kolejno zielona, niebieska, fioletowa, różowa, czerwona, pomarańczowa, żółta, szara, brązowa), na każdej z nich kolejne litery tytułu programu.
1995 – 03.04.1999 – żółty sześcian wchodzący z lewej strony, z którego wyłaniają się zielone litery „WIELKA” oraz czerwony sześcian wyłaniający z prawej strony litery „GRA” – fontem Playbill. W czasie zmiany pytań na kole – żółty napis „WIELKA GRA” na ścianach zielonego sześcianu.
10.04.1999 – 27.12.2003 – kwoty fontem Akzidenz-Grotesk i napis „Wielka Gra” fontem Monotype Corsiva (ze zdobionymi W i G) na obracającym się złotym sześcianie. W czasie zmiany pytań tylko obracająca się kostka z napisem „Wielka Gra”.
10.01.2004 – 02.09.2006 – kwoty fontem Arial i napis „Wielka Gra” fontem Monotype Corsiva (ze zdobionymi W i G) wyłaniające się ze złotego koła. W czasie zmiany pytań tylko koło z napisem „Wielka Gra”.

Kwoty (podczas odpowiedzi na pytania od III etapu wzwyż)

1993 – 1994 – na dole ekranu kolorowe kule, na każdej z nich cyfra, odbijane po obu stronach przez kije bilardowe.
1995 – 3 kwietnia 1999 – na dole ekranu cyfry wyłaniające się z sześcianu fontem Playbill (2500 – żółty, 5000 – czerwony, 10000 – niebieski, 20000 – zielony). Obowiązywała jeszcze po zmianie scenografii do 3 kwietnia 1999.
10 kwietnia 1999 – 27 grudnia 2003 – w prawym dolnym rogu obracający się sześcian z kwotą fontem Akzidenz-Grotesk (5000 – zielony, 10000 – brązowy, 20000 i 40000 – złoty).
10 stycznia 2004 – 2 września 2006 – w prawym dolnym rogu kwoty fontem Arial złotymi literami w złotym kole.

Wpływ na kulturę

Teleturniej był kilkakrotnie parodiowany – m.in. w Za chwilę dalszy ciąg programu (skecz Karol w Wielkiej grze), przez Kabaret Moralnego Niepokoju, a także w specjalnym wydaniu Kocham cię, Polsko! z okazji 60-lecia TVP.

W odcinku serialu Najważniejszy dzień życia pt. Gra główna bohaterka wygrywa w Wielkiej grze główną nagrodę.

W Miodowych latach odcinek 20 jest polską adaptacją odcinka The $99,000 Answer serialu The Honeymooners, w którym sparodiowano teleturniej The $64,000 Question, pierwowzór Wielkiej gry.

Linki zewnętrzne

• Strona Wielkiej Gry w TVP (strona zarchiwizowana w serwisie web.archive.org)
• Lista odcinków Wielkiej Gry wraz z tematami w wybranych latach (w PDF online)