Aleksander Gabszewicz
9½ zwycięstw | |
Aleksander Gabszewicz w randze majora w Wielkiej Brytanii | |
generał brygady (1974) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne |
Siły Powietrzne RP |
Jednostki |
1 Pułk Lotniczy |
Stanowiska |
dowódca dywizjonu myśliwskiego |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Aleksander Klemens Gabszewicz ps. Hrabia Oleś, Gabsio[1] (ur. 6 grudnia 1911 w Szawlach, zm. 10 października 1983 w Hanley Swan) – podpułkownik pilot Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, as myśliwski Polskich Sił Powietrznych na obczyźnie, pułkownik (ang. Group Captain) Królewskich Sił Powietrznych, mianowany przez władze RP na uchodźstwie generałem brygady.
Życiorys
Absolwent Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego w Otwocku (1931)[2] . W latach 1931–1934 był podchorążym Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1934 roku i 61. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W latach 1934–1935 ukończył Centrum Wyszkolenia Pilotów, po czym służył w 1 pułku lotniczym w Warszawie. W 1937 roku ukończył kurs wyższego pilotażu w Grudziądzu. W okresie od 1937 do sierpnia 1939 roku pełnił obowiązki dowódcy 113 eskadry myśliwskiej. Mianowany porucznikiem ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 roku w korpusie oficerów lotnictwa. Od sierpnia do 18 września 1939 roku był oficerem taktycznym IV/1 dywizjonu myśliwskiego. 1 września po godz. 6.45 wystartował z lotniska polowego Poniatowa koło Jabłonny jako dowódca klucza 114 eskadry myśliwskiej. Razem z kapralem pilotem Andrzejem Niewiarą zestrzelił pierwszy samolot Luftwaffe nad Warszawą[3]. Tego dnia sam został zestrzelony w kolejnej walce powietrznej, w obronie stolicy. Ranny w rękę i poparzony, ratował się skokiem ze spadochronem[4].
Osobne artykuły:Ewakuowany do Rumunii. Następnie przedostał się do Francji, gdzie do kwietnia 1940 roku pełnił służbę w eskadrze treningowej. W czerwcu 1940 roku klucz lotniczy pod jego dowództwem (Podwójny Klucz Frontowy Nr 10 "Ga") przy wziął udział w walkach w składzie francuskiego dywizjonu myśliwskiego GC III/10[5]. Od 9 października 1940 roku w składzie brytyjskiego 607 dywizjonu myśliwskiego „Durham” walczył w bitwie o Anglię[6].
Od 13 listopada 1940 roku był zastępcą dowódcy eskadry w 303 dywizjonie myśliwskim Warszawskim. 2 lutego 1941 roku został przeniesiony do 316 dywizjonu myśliwskiego Warszawskiego na stanowisko dowódcy eskadry. 1 września 1941 roku został awansowany na kapitana. Od 15 listopada 1941 roku do 4 czerwca 1942 roku dowodził 316 dywizjonem myśliwskim Warszawskim. Następnie był oficerem łącznikowym w dowództwie 11 Grupy RAF. 1 września 1942 roku awansował na majora. 25 września tego roku objął funkcję komendanta 58 Ośrodka Szkolenia Bojowego. 28 stycznia 1943 roku został dowódcą 2 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Od 21 czerwca do 12 grudnia 1943 roku dowodził 1 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. 20 lutego 1944 roku objął dowództwo 18 Polskiego Sektora Myśliwskiego, największej polskiej jednostki lotnictwa myśliwskiego. 1 września 1944 roku awansował na podpułkownika. Od 12 lipca 1944 roku do 31 maja 1945 roku dowodził 131 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. W czasie wojny wykonał 183 loty operacyjne i 201 lotów bojowych[7].
Po demobilizacji osiadł w Wielkiej Brytanii. Po demobilizacji działacz kombatancki – m.in. prezes Światowego Stowarzyszenia Lotników Polskich. 1 października 1966 Prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski mianował go pułkownikiem, a 1 stycznia 1974 – generałem brygady[8][9]. 26 maja 1977 i 24 stycznia 1980 był powoływany na członka Głównej Komisji Skarbu Narodowego[10][11].
Zmarł 10 października 1983 roku Hanley Swan, w hrabstwie Worcestershire. W 1992 roku jego prochy zostały przywiezione do Polski i – zgodnie z jego życzeniem – rozsypane nad Dęblinem i Poniatowem[8].
Był jednym z siedmiu lotników polskich odznaczonych Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari[12].
Lista zwycięstw Aleksandra Gabszewicza
Został sklasyfikowany na 8. pozycji na „liście Bajana”. Przyznano mu 9 i 1/2 pewnych (8 indywidualnych i 3 zespołowe) i 1 i 1/3 prawdopodobnych zestrzeleń oraz 3 uszkodzone samoloty nieprzyjaciela.
- Zestrzelenia pewne
- 01.09.1939 – 1/2 He 111 (wspólnie z kpr. pil. Andrzejem Niewiarą)
- 01.06.1940 – He 111 (z 1/KG 55, rozbił się w rejonie Dagneux[13])
- 01.04.1941 – 1/2 He 111 (wspólnie z ppor. pil. Bohdanem Andersem)
- 24.07.1941 – 1/2 Bf 109 (wspólnie z kpt. pil. Juliuszem Frey)
- 24.07.1941 – Bf 109
- 10.04.1942 – Fw 190
- 25.04.1942 – Fw 190
- 27.04.1942 – Fw 190
- 04.04.1943 – Fw 190
- 04.07.1943 – Fw 190
- 06.07.1943 – Fw 190
- Zestrzelenia prawdopodobne
- 05.05.1942 – Fw 190
- 06.05.1942 – 1/3 Fw 190 (wspólnie z ppor. pil. Jerzym Radomskim i por. pil. Władysławem Walendowskim)
- uszkodzenia
- 24.07.1941 – Bf 109
- 27.03.1942 – Fw 190
- 19.08.1943 – Fw 190
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari – 13 marca 1944
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari – 28 sierpnia 1942
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 10 grudnia 1973[14]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie – 31 października 1947
- francuski Croix de Guerre 1939-1945 – 7 lipca 1943
- brytyjski Distinguished Service Order dwukrotnie – 15 maja 1944
- brytyjski Distinguished Flying Cross – 20 sierpnia 1942
- niderlandzki Order Oranje-Nassauu – 1947
Przypisy
- ↑ Pseudonimy polskich pilotów myśliwskich. Serwis "Myśliwcy". [dostęp 2009-10-18]. (pol.).
- ↑ Otwock-HiStory. Strona Muzeum Otwocka. [dostęp 2017-07-05]. (pol.).
- ↑ Pawlak 1977 ↓, s. 61, 63-65, 235.
- ↑ Pawlak 1977 ↓, s. 96-98.
- ↑ Fighter squadron-GARC_I-562_et_GC III-10 [online], www.passionair1940.fr [dostęp 2018-11-23] .
- ↑ Czmur i Wójcik 2003 ↓, s. 48.
- ↑ Czmur i Wójcik 2003 ↓, s. 48-49.
- ↑ a b Czmur i Wójcik 2003 ↓, s. 49.
- ↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 93.
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 26 maja 1977 r. o powołaniu członków Głównej Komisji Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 25, Nr 3 z 15 listopada 1977.
- ↑ Dziennik Ustaw ↓, Nr 1 z 12 lutego 1980 roku, s. 2.
- ↑ http://www.stankiewicze.com/vm/vm_g.htm.
- ↑ Śliżewski 2010 ↓, s. 406.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 28, Nr 5 z 31 grudnia 1973.
Bibliografia
- Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie. eprints.hist.pl. [dostęp 2016-12-04].
- Stefan Czmur, Waldemar Wójcik: Generałowie w stalowych mundurach. Warszawa-Poznań: Dom Wydawniczy „Bellona” i Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2003. ISBN 83-11-09587-6.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- H. P. Kosk Generalicja polska, t. 1, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998.
- Jerzy Pawlak: Brygada Pościgowa – ALARM!. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977.
- zdjęcie z nadania brytyjskiego DSO. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).
- Grzegorz Śliżewski: Gorzka słodycz Francji. Polscy piloci myśliwscy wiosny 1940 roku. Piekary Śląskie: ZP Grupa, 2010. ISBN 978-83-61529-42-2.
Linki zewnętrzne
- biogramy pilotów - Aleksander Gabszewicz. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).
- NAC - Aleksander Gabszewicz. s. 1. [dostęp 2012-06-18]. (pol.).
- Asy myśliwskie Polski II wojny światowej
- Generałowie brygady mianowani przez władze RP na uchodźstwie po 1947
- Ludzie związani z Szawlami
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Podpułkownicy Polskich Sił Powietrznych
- Polacy – uczestnicy bitwy o Anglię 1940
- Polacy odznaczeni Distinguished Flying Cross (Wielka Brytania)
- Polacy odznaczeni Distinguished Service Order
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Polacy odznaczeni Orderem Oranje-Nassau
- Porucznicy lotnictwa II Rzeczypospolitej
- Urodzeni w 1911
- Zmarli w 1983
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej