Mstów (województwo śląskie)
50°49′43″N 19°17′23″E/50,828611 19,289722| Artykuł |
50°49′43″N 19°17′23″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
50°49'40.1"N, 19°17'13.9"E, 50°49'46.88"N, 19°17'7.69"E |
| - błąd |
14 m |
| Odległość |
210 m |
| wieś | |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
1704 |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-244 |
| Tablice rejestracyjne |
SCZ |
| SIMC |
0138649 |
Położenie na mapie gminy Mstów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
| 50°49′43″N 19°17′23″E/50,828611 19,289722
| |
| Strona internetowa | |
Mstów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba gminy Mstów. Położona nad Wartą, przy drodze wojewódzkiej nr 786. W latach 1279–1870 miejscowość miała status miasta.
Geografia
Mstów znajduje się około 12 km na wschód od Częstochowy, nad Wartą, w rejonie jej przełomu[1][2]. Pod względem fizycznogeograficznym położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów: tereny po południowej stronie Warty (z przełomowym odcinkiem rzeki włącznie) należą do Wyżyny Częstochowskiej, po stronie północnej do Wyżyny Wieluńskiej[3][4]. Miejscowość leży zatem na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[1][2].
W Mstowie znajduje się zbudowana z wapieni Skała Miłości będąca jego charakterystycznym, widocznym z daleka obiektem. W Mstowie i jego najbliższych okolicach znajduje się kilka wzniesień, m.in. Góra Szwajcera (267 m), Góra Wał (293 m), Dobra Góra (279 m), Ściegna (281 m)[5]. Przełomowa dolina Warty jest uznawana za atrakcyjną krajobrazowo. Tereny nad rzeką, położone wokół Skały Miłości i zbiornika wodnego Tasarki są zagospodarowane w celach rekreacyjnych[1][6].
Mstów znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne: Szlak Jury Wieluńskiej, Szlak Warowni Jurajskich (szlak ten ma tutaj swój początek) i rowerowy Jurajski Szlak Zygmunta Krasińskiego[7].
Historia
Pierwsza historyczna pisana wzmianka o Mstowie pochodzi z 1193 roku. Miejscowość została wówczas wymieniona (w formie Mstou) w bulli papieża Celestyna III jako własność kanoników regularnych laterańskich na Piasku we Wrocławiu[8]. Istnieją jednak przesłanki, że miejscowość istniała już wcześniej – Jan Długosz zamieścił wzmiankę o Mstowie opisując życie Piotra Własta, zmarłego przed tą datą[1].
Prawdopodobnie na początku XIII wieku założono w Mstowie klasztor. W 1212 w miejscowości odbył się synod z udziałem Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego, oraz biskupów krakowskiego, wrocławskiego, lubuskiego i poznańskiego[9]. W 1220 roku w łacińskim dokumencie biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża wydanym w Krakowie[10] miejscowość wymieniona jest w formie Mstovia oraz Msthow[11].
W połowie XIII wieku miejscowość miała już wczesnomiejski charakter, funkcjonowały tu już targ, komora celna, karczmy, młyn i folusz. Rozwojowi miejscowości sprzyjało położenie na szlaku handlowym z Krakowa do Wielkopolski. 10 czerwca 1279 roku, lub w roku 1278, Bolesław Wstydliwy zezwolił na utworzenie w Mstowie miasta na prawie średzkim. Lokacja Mstowa nastąpiła na gruntach dawnej osady, którą jedynie uregulowano przestrzennie[12][13][14]. Do XIV wieku Mstów był stolicą opola, potem stolica została przeniesiona do Olsztyna[8]. Miasto zachowało obowiązek udzielania stacji[15].
Do XVI wieku Mstów był największym miastem w regionie, przewyższającym znaczeniem Częstochowę[14][8]. Miejscowość kilkukrotnie odwiedzali władcy Polski: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz, Zygmunt August[1].
W 1569 w wyniku unii lubelskiej miejscowość znalazła się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W końcu XVI wieku miasto znajdowało się w powiecie lelowskim województwa krakowskiego, było własnością klasztoru kanoników regularnych[16]. Od około XVI wieku znaczenie miasta zaczęło słabnąć. Przyczyniło się do tego m.in. przesunięcie szlaku handlowego tak, aby przebiegał przez Częstochowę. Miasto zostało w dużym stopniu zniszczone w 1655 roku, w trakcie potopu szwedzkiego. Wymordowano wówczas prawie połowę ludności i spalono zabudowania[1][8][13][14].
Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Mstowa brali udział w walkach przeciwko Rosjanom, służąc między innymi w oddziale kapitana Zygmunta Chmieleńskiego. W 1870 roku, w ramach represji po powstaniu, władze carskie skasowały prawa miejskie i włączyły miejscowość do gminy Wancerzów[8][13].
Od 1952 roku Mstów jest siedzibą gminy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Zabytki
- Klasztor kanoników regularnych (formalnie położony w sąsiednim Wancerzowie)[17][1],
- Układ urbanistyczny z XIII wieku, wraz z rynkiem[17][1],
- Cmentarz z kaplicą św. Wojciecha z XVII wieku[17],
- Tzw. dzielnica stodół z końca XIX wieku[1][13],
- Kapliczki, m.in. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Nepomucena[13],
- Budynki mieszkalne wykonane z kamienia wapiennego[1].
Transport
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 786.
Komunikację gminy Mstów z Częstochową zapewnia MPK Częstochowa:
linia 26 Grabówka- Siedlec,
linia 30 Piłsudskiego- Jaskrów- Siedlec.
Linie gminne obsługiwane przez PKS Częstochowa:
M1- Kobyłczyce- Małusy Wielkie- Małusy Małe- Brzyszów- Srocko- Gąszczyk- Siedlec- Mstów Rynek- Mstów Szkoła,
M2- Kuchary- Kłobukowice - Rajsko- Wancerzów- Mstów Rynek- Mstów Szkoła,
M3- (Pniaki Mokrzeskie- Jaźwiny- Kuśmierki)- Krasice- Mokrzesz- Zawada- Mstów Rynek- Mstów Szkoła.
Sport
We Mstowie od 1947 roku działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy Warta.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j Agnieszka Nowicka, Wskazanie potrzeb rewitalizacyjnych oraz analiza przeprowadzonych dotychczas działań mających na celu rewitalizację wsi Mstów, „Studia Obszarów Wiejskich”, 49, 2018, s. 7–24, DOI: 10.7163/SOW.49.1.
- ↑ a b Mstów. polskieszlaki.pl. [dostęp 2019-05-11].
- ↑ Jerzy Nita, Urszula Myga-Piątek, Mikroregiony i submikroregiony Wyżyny Częstochowskiej na tle podziału fizycznogeograficznego Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, [w:] Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2018, s. 224, ISBN 978-83-61590-89-7.
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza. [dostęp 2018-09-25].
- ↑ Oskar Wolski, Paweł Różycki, Management of tourist values on the example of the Mstów commune, „Geotourism / Geoturystyka”, 3–4, 2012, s. 55–70.
- ↑ Jura Krakowsko-Częstochowska, część północna, mapa turystyczna, Warszawa: ExpressMap, 2017, ISBN 978-83-88112-71-3.
- ↑ a b c d e Historia. mstow.pl. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Wojciech Baran-Kozłowski, Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz, Poznań 2005, s. 175.
- ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28–31.
- ↑ Franciszek Kulczycki, „Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia”, Tomus IX, Cracoviae, 1886, s. 27.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
- ↑ a b c d e Jerzy Pleszyniak, Gmina Mstów: otwarta gmina: przewodnik turystyczny, Wydawnictwo Alatus, 2018, s. 12–13, 29, ISBN 978-83-948725-4-0.
- ↑ a b c Andrzej Sochacki: 730-lecie nadania praw miejskich dla Mstowa. Gazeta Częttochowska Online. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Tadeusz Brzeczkowski, Podatki zwyczajne w Polsce w XV wieku, w: Acta Universitatis Nicolai. Copernici, Historia XVIII — Nauki Humanistyczne”, z. 128, Toruń 1982, s. 58.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 104.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2019-05-18].
Linki zewnętrzne
- Tadeusz Piersiak, Rewelacje odkryte pod kościołem, Gazeta Częstochowa, 20.07.2010
- Mstów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 779.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Część wsi |
|
| Przysiółek wsi |
