Stolac
Za komad namještaja, vidite članak stolica.| grb | |
| Grad | Stolac |
| Kanton / Geografski položaj | -/- |
| Površina | - km² |
| Broj stanovnika - Ukupno (1991) - Gustoća naseljenosti | - 18.681 - /km² |
Stolac je grad i opština u jugoistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, na krajnjem istoku Hercegovačko-neretvanskog kantona Federacije BiH.
Geografija
Grad nastao na obalama rijeke Bregave, okružuju planine Hrgud te Vidovo polje s okolnim mjestima koja su ispisana perom bogate kulturne prošlosti. Sam prilaz Stolcu sa zapadne strane je Dubravska visoravan, koja je specifična i poznata po breskvi i nadasve dubravskom vinogorju po kojem su poznata stolačka vina. Stolačko područje je svojim mediteranskim šarmom, dobrom vodom, blagim nebom, pitomom krajolikom i skladom prirodnih ljepota, privlačilo ljude od prahistorijskih vremena. Iliri i grčki pomorci, rimski patriciji, istočno gotski osvajači, slavenski velikodostojnici, osmanski plemići, venecijanske vojskovođe, austrougarski namjesnici, te mnogi poklonici sunca, svježine rijeke Bregave, kulturno historijskih valera i tajnovitih poruka iz proteklih stoljeća, ostavili su ovdje svoj trag: gradine i grobove, imena na pločama-poruke za one koji ce za njima doći.
Pošto se kraj nalazi u mediteranskom podneblju uspjevale su sve vrste voća, a ponajviše grožđa.
Naseljena mjesta
Aladinići, Barane (dio), Barića harem, Bjelojevići (Bjelovići), Bobanovo Selo, Borojevići, Burmazi (dio), Crkvina (Crkvine), Crnići-Greda, Crnići-Kula, Daorson, Do (dio), Dračevac, Gizdave, Gornja Duboka, Hodovo (dio), Hrgud (dio), Komanje Brdo, Kozice, Kruševo, Masline, Njivice, Ošanjići, Pješivac-Greda, Pješivac-Kula, Podgrad, Poplašići, Poprati, Potkotašnica, Prenj, Rivine, Rotimlja, Stolac, Trijebanj i Vidovo polje.
Historija
Kameno doba
Kontinuitet prisutnosti ljudske zajednice na prostoru Stoca seže 16.000 godina u prošlost. Da je zainteresiranost za život na ovom prostoru bila još od najstarijih vremena, svjedoči pećina Badanj - paleolitsko stanište. U njoj su pronađeni crteži koji opisuju detalja lova s jasnim likom konja (Konj napadnut strelicama).
Doba Ilira
Stolac je prostor s najduljom i najraskošnijom historijom gradskog života u Bosni i Hercegovini, a spada u malu skupinu balkanskih prostora na kojima su sačuvana materijalna svjedočenja o urbanim oblicima života kroz razdoblje dugo preko 3.500 godina. Toliko su stari utvrđeni ostaci ilirskog grada Daorsona.
Rimsko doba
Rimljani su izgradili svoj muncipij Diluntum, uz koji se spominju castrum Vidoskij i loco dicto Stolaz
Srednji vijek
Naziv Stolac dobio je relativno kasno - prvi poznati podatak je iz XV. vijeka, povrh Stoca (IV-III vijek pne.). zatim , pa Vidosich, Vidoski grad, osmansko Ilce i IIstolce, potom Vidoska i konačno Stolac.
Iz ovog perioda su poznate nekropole stećaka na Radimlji, Boljunima, Rotimlji i Vidoštaku kao i sama tvrđava Starog grada.
Iz turskog vremena su spomenici, džamije, trgovi, crkve i biblioteke. Kasnije na te građevine nadovezivali su se obilježja mediteranske kulture.
To mjesto je bilo i ostalo jedno od svetišta Jevreja. Isto tako tu je grob jevrejskog rabina Moša Danona.
Novo doba
Grad spomenik. Stolac je bio grad muzej. Grad koji je sa svojom historijskom baštinom bio pod zaštitom UNESCO-a od 1980.godine.
Stolac i stolački kraj su teško stradali u drugom svjetskom ratu.
Za vrijeme rata u BiH je grad nekoliko puta prelazio iz ruke u ruku, uslijed čega je iz njega protjerano srpsko, a potom bošnjačko stanovništvo. Dio općine koji je ostao pod kontrolom srpskih snaga je Daytonskim mirovnim sporazumom pripao Republici Srpskoj te danas čini općinu Berkovići. Ostatak Stoca je pripao Federaciji BiH.
Kultura i znamenitosti
Nažalost u toku ratnih dešavanja grad Stolac ostao je bez mnogih svojih značajki, uništena je džamija Ismail Kapetana Sarica, džamija Hadži Alije Hadžisalihovića, pravoslavna crkva iz 1870. god. Jednu od najstarijih džamija u Bosni i Hercegovini, sultana Selima iz 1519., zapaljena i srušena, nadovezuju se i drugi spomenici, Silahtar Jusuf paše hamam, Ali Paše Rizvanbegovića kuća, Stara kuća (Mujina), Džulhanimina kuća, mezarje, biblioteke.
Zapaljen najstariji maslenik, koji je najvise udaljen od mora, kao i njegov uljni mlin, u ovome dijelu europe.Stolac je također poznat po Sahat-kuli.
Poznate ličnosti
- Ali-paša Rizvanbegović
- Mehmedalija Mak Dizdar, pjesnik
- Nijaz Duraković, posljednji vođa SK BiH
- Muhamed Mehmedbašić, poznati revolucionar Mlade Bosne
- Mustafa Golubić, pripadnik Crne ruke, jugoslovenski komunista i sovjetski obaveštajac
- Lazo Goluža, urednik na HRT-u, autor kvizova i prevoditelj.
- Slavko Goluža, hrvatski rukometaš i izbornik
Turističke atrakcije
Nekropola Radimlja, Ošanići, Badanj, Bregava, Vidoški - stari grad Stolac i Sahat-kula
