Jump to content

Қобуснома: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
Сатри 1: Сатри 1:
{{Қуттии ҳамагонӣ}}
{{Қуттии ҳамагонӣ}}
«'''Қобуснома'''» ({{lang-fa|قابوس‌نامه}}) — пандномаи [[Унсурмаолии Кайковус]] асари ахлоқиву тарбиявӣ буда, дар таърихи адабиёти халқҳои тоҷику форс ҷовидонӣ сабт шудааст.
«'''Қобуснома'''» ({{lang-fa|قابوس‌نامه}}), ё Насиҳатнома — китобе ба забони форсӣ навиштаии [[Унсурулмаъолии Кайковус]] дар соли 1082, ки матолиби он ба сурат насиҳату панд баён мешаванд.


== Таърих ==
== Таърих ==
Сатри 7: Сатри 7:
Чунон, ки шарқшиноси маъруфи шуравӣ Е. Э. Бертелс қайд карда буд, «Қобуснома» на ба забони адабии эронӣ, балки бо забони адабии сокинони каламрави [[Сомониён]], яъне тоҷикон навишта шудааст.
Чунон, ки шарқшиноси маъруфи шуравӣ Е. Э. Бертелс қайд карда буд, «Қобуснома» на ба забони адабии эронӣ, балки бо забони адабии сокинони каламрави [[Сомониён]], яъне тоҷикон навишта шудааст.


Бо ҳуруфи имрӯзаи тоҷики мунтахаби «Қобуснома» бори аввал соли [[1968]] аз тарафи адабиётшинос Девонақулов дар шакли китобчаи алоҳида тахти унвони «Насиҳатнома» нашр гардид.
Бо ҳуруфи имрӯзаи тоҷики мунтахаби «Қобуснома» бори аввал соли [[1968]] аз тарафи адабиётшинос Девонақулов дар шакли китобчаи алоҳида тахти унвони «Насиҳатнома» нашр гардид. Ниҳоят бояд гуфт, ки ин асар бо номҳои гуногун аз қабили «Насиҳатнома», «Панднома», «Андарзнома» ёд мешавад.
Ниҳоят бояд гуфт, ки ин асар бо номҳои гуногун аз қабили «Насиҳатнома», «Панднома», «Андарзнома» ёд мешавад.


Насри гузаштаи тоҷику форс ҳам ба мисли назми оламшумули он таърихи анъанаҳои шоистаеро дорост. Қобусномаи [[Унсурмаолии Кайковус]] дар силки он дурдонаҳоест, ки зиеда аз 900 сол пеш аз ин эҷод шуда, то имрӯз арзиши худро аз даст надодааст ва ҷилову дурахши пешинаашро гум накардааст. Аз ин китоб, ки пур аз панду андарзҳои ҳакимонаву ҳикояту саргузаштҳои ибратбахш иборат аст, чандин насл сабақи зиндагӣ омухта, дарси ахлоқу одоби ҳамида гирифтаанд ва ба тарзи рӯзгордории гузаштагон шиносои пайдо карда, анъанаҳои неки онро давом додаанд.
Насри гузаштаи тоҷику форс ҳам ба мисли назми оламшумули он таърихи анъанаҳои шоистаеро дорост. Қобусномаи Унсурмаолии Кайковус дар силки он дурдонаҳоест, ки зиеда аз 900 сол пеш аз ин эҷод шуда, то имрӯз арзиши худро аз даст надодааст ва ҷилову дурахши пешинаашро гум накардааст. Аз ин китоб, ки пур аз панду андарзҳои ҳакимонаву ҳикояту саргузаштҳои ибратбахш иборат аст, чандин насл сабақи зиндагӣ омухта, дарси ахлоқу одоби ҳамида гирифтаанд ва ба тарзи рӯзгордории гузаштагон шиносои пайдо карда, анъанаҳои неки онро давом додаанд.


⚫
== Бобҳо ==
Кобуснома аз 44 боб иборат буда, ҳар боби он ба яке аз масъалаҳои гуногуни ахлоқу одоб, расму оин, маишату рӯзгордорӣ, оилаву хонадори таҳсилу таълим, омӯзиши касбу ҳунар, санъату варзиш, сиёсату идораи мамлакат ва дигар паҳлуҳои зиндагии инсон бахшида шудааст.
Унсурмаолии Кайковус пас аз бобҳои анъанавӣ, ки бо тақозои мафкураи ҳукмрони замони ӯ ҷанбаи динӣ доранд, аз боби панҷум сар карда, таваҷҷуҳи хонандаро ба шинохтани ҳаққи падару модар ҷалб менамояд, аз фазилатҳои асосии инсон — нутқи саханварӣ ва некиву накукорӣ мулоҳизаҳо баён мекунад. Кайковус баёнро аз моҳияти инсон шурӯъ намуда, дар бобҳои гуногун дар бораи ташаккули фарзанд аз кудакиву ҷавони то пири ва аз омузиши илму пешаҳои гуногун, тадричан то ба дарачаи хукмрони мамлакат расидани ӯ сухан меронад.
Кобуснома аз 44 боб иборат буда, ҳар боби он ба яке аз масъалаҳои гуногуни ахлоқу одоб, расму оин, маишату рӯзгордорӣ, оилаву хонадори таҳсилу таълим, омӯзиши касбу ҳунар, санъату варзиш, сиёсату идораи мамлакат ва дигар паҳлуҳои зиндагии инсон бахшида шудааст. Унсурмаолии Кайковус пас аз бобҳои анъанавӣ, ки бо тақозои мафкураи ҳукмрони замони ӯ ҷанбаи динӣ доранд, аз боби панҷум сар карда, таваҷҷуҳи хонандаро ба шинохтани ҳаққи падару модар ҷалб менамояд, аз фазилатҳои асосии инсон — нутқи саханварӣ ва некиву накукорӣ мулоҳизаҳо баён мекунад. Кайковус баёнро аз моҳияти инсон шурӯъ намуда, дар бобҳои гуногун дар бораи ташаккули фарзанд аз кудакиву ҷавони то пири ва аз омузиши илму пешаҳои гуногун, тадричан то ба дарачаи хукмрони мамлакат расидани ӯ сухан меронад.
Дар Қобуснома Кайковус пеш аз ҳама ба некиву накукорӣ диққат медиҳад ва инро аз фазилатҳои асосии инсон дониста, дар ҳар маврид талқин мекунад: {{аввали иқтибос}}«Аммо некӣ аз сазовори некӣ дареғ мадор ва некиомӯз бош… Ва бар некӣ кардан пушаймон мабош…»{{охири иқтибос|сарчашма=}}
Дар Қобуснома Кайковус пеш аз ҳама ба некиву накукорӣ диққат медиҳад ва инро аз фазилатҳои асосии инсон дониста, дар ҳар маврид талқин мекунад: {{аввали иқтибос}}«Аммо некӣ аз сазовори некӣ дареғ мадор ва некиомӯз бош… Ва бар некӣ кардан пушаймон мабош…»{{охири иқтибос|сарчашма=}}
Дар бобҳои гуногуни «Қобуснома» муаллиф ҷоҳилӣ, фиреб, худписандӣ, бадгӯи, кинаву [[бахилӣ]], риёю ситам барин хислатҳои зиштро маҳкам намуда, дустию некукорӣ, ростиву ҷавонмардӣ, саховатмандӣ, фурутанӣ, беозорӣ ва дигар фазилатҳои ҳамидаи инсониро ситоиш ва талқин мекунад.
Дар бобҳои гуногуни «Қобуснома» муаллиф ҷоҳилӣ, фиреб, худписандӣ, бадгӯи, кинаву бахилӣ, риёю ситам барин хислатҳои зиштро маҳкам намуда, дустию некукорӣ, ростиву ҷавонмардӣ, саховатмандӣ, фурутанӣ, беозорӣ ва дигар фазилатҳои ҳамидаи инсониро ситоиш ва талқин мекунад.


: Гар бар сари моҳ барниҳи пояи тахт,
: Гар бар сари моҳ барниҳи пояи тахт,
Сатри 21: Сатри 20:
: Чун умри ту пухта гашт, барбанди рахт,
: Чун умри ту пухта гашт, барбанди рахт,
: К-он мева, ки пухта шуд биафтад зи дарахт.
: К-он мева, ки пухта шуд биафтад зи дарахт.

⚫
== Бобҳо ==
* Дар манфиати сафар
* Андар шинохтани хакки падару модар
* Андар фурухтани ва афзунии ҳунар
* Андар пеши чустан дар сухандони
* Андар ёд кардани пандҳои Нушервони одил
* Андар тартиби пириву ҷавони
* Андар хештандори ва тартиби хурдан ва оини он
* Андар тартиби шароб хурдан ва шароити он
* Андар меҳмони кардан ва меҳмон шудан ва шароити он
* Андар махоз ва нарду шатранч ва шароити он
* Андар ишқ варзидан ва шароити он
* Андар оини гармоба рафтан
* Андар хуфтану осудан
* Андар шикор кардан
* Андар чавгон задан
* Андар корзор кардан
* Андар оини ҷамъ кардани мол
* Андар амонат нигоҳ доштан
* Андар харидан ва шароити он
* Андар оини укубат кардан ва авф кардан
* Андар харидани асп
* Андар зан хостан
* Андар фарзанд парвардан ва оини он
* Андар оини дӯст гирифтан
* Андар андеша кардан аз душман
* Андар оини укубат кардан ва авф кардан
* Андар толибилми ва факехи
* Андар тичорат кардан
* Андар тартиби илми тиб
* Андар илми нучум ва хандаса
* Дар оину расми шоири
* Андар одоби хунёгари
* Андар хидмат кардани подшоҳ
* Андар одоби надими кардан
* Андар оини котиб ва шароити котиби
* Андар шароити варзиши подшоҳ
* Андар расми сипахсолори
* Андар оин ва шарти подшоҳи
* Андар оину расми дехкони ва хар пеша ки дони
* Дар оини ҷавонмардӣ


== Тарҷумаҳо ==
== Тарҷумаҳо ==

Нусха 05:48, 20 сентябри 2023

Қобуснома
Нигора
Номи расмӣ форсӣ: نصیحت‌نامه‎[1]
Унвони мақола форсӣ: قابوس‌نامه‎
Номида ба шарафи Қобус ибни Вушмагир
Кишвар
Жанр Q5931720? ва Q5669580?
Нависанда Унсурулмаъолии Кайковус
Забони навиштаҷот ё осор/асар форсӣ
Dedicated to Гелоншоҳ[2]
Document file on Wikimedia Commons
 Парвандаҳо дар Викианбор

«Қобуснома» (форсӣ: قابوس‌نامه‎), ё Насиҳатнома — китобе ба забони форсӣ навиштаии Унсурулмаъолии Кайковус дар соли 1082, ки матолиби он ба сурат насиҳату панд баён мешаванд.

Таърих

Кайковус Гелоншоҳ ном писаре доштааст. Ӯ бо мақсади тарбияи фарзанди гиромии худ ва ба роҳи неки зиндагӣ ҳидоят намудани вай дар сини 63-солагӣ ба навиштани насиҳатномае шурӯъ мекунад, ки бо номи «Қобуснома» машҳур аст. Кайковус насиҳатномаи худро барои адои «шарти падарӣ» бо мақсади тарбияи фарзандонаш таълиф кардааст, вале он ба дастури ахлоқиву тарбиявӣ ва китоби бадеиву хондании ҳазорҳо одамон табдил ёфт ва номи муаллифашро дар таърихи адабиёту афкори педагогии халқҳои тоҷику форс ҷовидони сабт намуд. Инчунин Кайковус ба моҳияти ақл дар ҳастии инсон диққати ҷиддӣ дода, онро сарчашмаи ҳамаи хислатҳои ҳамида медонад ва роли бузурги тарбияву меҳнатро дар такомули ақли инсонӣ таъкид месозад. Чунон, ки шарқшиноси маъруфи шуравӣ Е. Э. Бертелс қайд карда буд, «Қобуснома» на ба забони адабии эронӣ, балки бо забони адабии сокинони каламрави Сомониён, яъне тоҷикон навишта шудааст.

Бо ҳуруфи имрӯзаи тоҷики мунтахаби «Қобуснома» бори аввал соли 1968 аз тарафи адабиётшинос Девонақулов дар шакли китобчаи алоҳида тахти унвони «Насиҳатнома» нашр гардид. Ниҳоят бояд гуфт, ки ин асар бо номҳои гуногун аз қабили «Насиҳатнома», «Панднома», «Андарзнома» ёд мешавад.

Насри гузаштаи тоҷику форс ҳам ба мисли назми оламшумули он таърихи анъанаҳои шоистаеро дорост. Қобусномаи Унсурмаолии Кайковус дар силки он дурдонаҳоест, ки зиеда аз 900 сол пеш аз ин эҷод шуда, то имрӯз арзиши худро аз даст надодааст ва ҷилову дурахши пешинаашро гум накардааст. Аз ин китоб, ки пур аз панду андарзҳои ҳакимонаву ҳикояту саргузаштҳои ибратбахш иборат аст, чандин насл сабақи зиндагӣ омухта, дарси ахлоқу одоби ҳамида гирифтаанд ва ба тарзи рӯзгордории гузаштагон шиносои пайдо карда, анъанаҳои неки онро давом додаанд.

Бобҳо

Кобуснома аз 44 боб иборат буда, ҳар боби он ба яке аз масъалаҳои гуногуни ахлоқу одоб, расму оин, маишату рӯзгордорӣ, оилаву хонадори таҳсилу таълим, омӯзиши касбу ҳунар, санъату варзиш, сиёсату идораи мамлакат ва дигар паҳлуҳои зиндагии инсон бахшида шудааст. Унсурмаолии Кайковус пас аз бобҳои анъанавӣ, ки бо тақозои мафкураи ҳукмрони замони ӯ ҷанбаи динӣ доранд, аз боби панҷум сар карда, таваҷҷуҳи хонандаро ба шинохтани ҳаққи падару модар ҷалб менамояд, аз фазилатҳои асосии инсон — нутқи саханварӣ ва некиву накукорӣ мулоҳизаҳо баён мекунад. Кайковус баёнро аз моҳияти инсон шурӯъ намуда, дар бобҳои гуногун дар бораи ташаккули фарзанд аз кудакиву ҷавони то пири ва аз омузиши илму пешаҳои гуногун, тадричан то ба дарачаи хукмрони мамлакат расидани ӯ сухан меронад.

Дар Қобуснома Кайковус пеш аз ҳама ба некиву накукорӣ диққат медиҳад ва инро аз фазилатҳои асосии инсон дониста, дар ҳар маврид талқин мекунад:

«Аммо некӣ аз сазовори некӣ дареғ мадор ва некиомӯз бош… Ва бар некӣ кардан пушаймон мабош…»

Дар бобҳои гуногуни «Қобуснома» муаллиф ҷоҳилӣ, фиреб, худписандӣ, бадгӯи, кинаву бахилӣ, риёю ситам барин хислатҳои зиштро маҳкам намуда, дустию некукорӣ, ростиву ҷавонмардӣ, саховатмандӣ, фурутанӣ, беозорӣ ва дигар фазилатҳои ҳамидаи инсониро ситоиш ва талқин мекунад.

Гар бар сари моҳ барниҳи пояи тахт,
В-ар ҳамчу Сулаймон шавӣ аз давлату бахт.
Чун умри ту пухта гашт, барбанди рахт,
К-он мева, ки пухта шуд биафтад зи дарахт.

Тарҷумаҳо

«Қобуснома» ба якчанд забонҳои хориҷӣ, аз ҷумла туркӣ, олмонӣ, англисӣ, русӣ ва арабӣ тарҷума шудааст. «Қобуснома» бо забони русӣ низ қобили дастрасӣ аст.[3]

Эзоҳ

  1. ↑ http://ensani.ir/fa/article/314079
  2. ↑ http://ensani.ir/fa/article/download/267871
  3. ↑ http://kmt.tj/index.php?book_id=55

Адабиёт

  • Кайковус. Қобуснома. — Д. : Адиб, 1990
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Қобуснома&oldid=1373592"