Gautama Buddha: Pagkakaiba sa mga binago
Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
Atn20112222 (usapan | ambag) |
Ang talasanggunian ay mas ginagamit sa pagtukoy sa bibliography habang ang mga sanggunian ay mas ginamait para tukuyin ang references (via JWB) Tatak: Manual revert |
||
(hindi ipinakita ang 29 (na) agarang pagbabago ng isang tagagamit) | |||
Linya 5:
| image = Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg
| image_size = 300px
| caption = Isang
| birth_date = c. 563 BCE <ref group=web name="UNESCO">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/666|title=Lumbini, the Birthplace of the Lord Buddha|publisher=UNESCO|accessdate=26
| death_date = c. 483 BCE (edad 80) o 411 at 400 BCE
| birth_place = [[Lumbini]] (
| death_place = [[Kushinagar]] (
| known_for = Tagapagtatag ng [[Budismo]]
| predecessor = [[Kassapa Buddha]]
Linya 18:
}}
Si '''Gautama Buddha''' o '''Siddhārtha Gautama Buddha''' ([[Sanskrit]]: [[wikt:सिद्धार्थ|सिद्धार्थ]] [[wikt:गौतम|गौतम]] [[wikt:बुद्ध|बुद्ध]]; [[Wikang Pali|Pali]]: '''Siddhattha Gotama''') ay isang gurong espiritwal mula sa [[subkontinenteng
Ang '''Buddha''' ay nangangahulugang "isang nagising" o "isang naliwanagan". Ang "Buddha" ay ginagamit rin bilang isang pamagat para sa unang nagising na nilalang sa isang kapanahunan. Sa karamihan ng mga tradisyong Budista, si Siddhartha Gautama ang itinuturing bilang ang
{{refn|group=note|[[Sister language|Hypothetical root]] ''budh'' "perceive" 1. Pali ''buddha''
Si Gautama Buddha ay maaari ring tukuyin bilang '''Shakyamuni Buddha''', '''Śākyamuni''' ([[Sanskrit]]: शाक्यमुनि "Pantas ng mga [[Shakya|Śākya]]") o "Ang Isang Nagising ng Lahing Shakya." Si Gautama ay nagturo ng isang [[Gitnang Daan]] kumpara sa malalang [[asetisismo]] na matatagpuan sa kilusang [[Sramana]] <ref>Laumakis, Stephen. ''An Introduction to Buddhist philosophy''. 2008. p. 4</ref> na karaniwan sa kanyang rehiyon. Kalaunan siyang nagturo sa buong mga rehiyon ng silanganing India gaya ng [[Magadha]] at [[Kosala|Kośala]].<ref>Warder, A.K. ''Indian Buddhism''. 2000. p. 45</ref><ref>Skilton, Andrew. ''A Concise History of Buddhism.'' 2004. p. 41</ref>
Isang mahalagang tao si Gautama sa [[Budismo]] at naging buod ang mga tala ng kanyang mga buhay, mga rasyonalidad, at [[monastiko]]ng mga panununtunan pagkatapos ng kanyang kamatayan at nasaulo ng mga [[sangha]] (komunidad). Naisalin ang mga katuruan sa pamamagitan ng [[tradisyong oral]], naitala ito sa ''[[Tripitaka]]'' matapos ang apat na daang taon. Tinuturing ng mga [[Hindu]] si Gautama bilang isang [[avatar]] ni [[Panginoong Vishnu]]. Siya ang
==Talambuhay==
Ang mga
=== Paglilihi at Kapanganakan ===
[[File:Birthplacebuddha.jpg|thumb|right|Ang eksaktong lugar ng kapanganakan ni Gautama Buddha sa [[Lumbini]],<ref group=web name="UNESCO"/> na isa ring banal na dambana para sa mga [[Hindu]] na naniniwalang si Buddha ang ika-9 sa 10 mga [[Dashavatara]] ni [[Vishnu]].<ref group=note name="google260">{{Cite book | year=1997 | chapter=Buddha as depicted in the Purāṇas |
[Harivamsha (1.41) Vishnu Purana (3.18) Bhagavata Purana
Garuda Purana (1.1, 2.30.37, 3.15.26) Agni Purana
[[Talaksan:MayaDream.jpg|thumb|200px|right|Ang panaginip ni [[Māyādevī]]]]
Ayon sa tradisyon, si Buddha ay ipinanganak sa tinatayang 200 taon bago ang pamumuno ni haring [[Aśoka]] ng [[Maurya]].
Ayon sa karamihan ng mga tradisyonal na talambuhay ni Buddha, siya ay ipinanganak sa isang maharlikang pamilyang [[Hindu]]. Ang kanyang ama na si Haring [[Śuddhodana]] ang pinuno ng liping Shakya na ang kabisera ay Kapilavastu na kalaunang idinagdag na teritoryo ng [[Kaharian ng Kosala]] noong panahon ng buhay ni Buddha. Ang Gautama ang pangalan ng kanyang pamilya. Ang kanyang ina ay si Reyna [[Maha Maya]] (Māyādevī) na isang prinsesang Koliyan. Si Māyā at Haring Suddhodhana ay walang mga anak sa loob ng 20 taon ng kanilang kasal. Ayon sa isang salaysay, sa isang gabi na may buong buwan at natutulog sa palasyo, ang Reyna ay nagkaroon ng isang maningning na panaginip. Kanyang naramdaman ang kanyang sarili na tinatangay ng apat na mga [[deva]] (espirito) sa Ilog Anotatta sa mga [[Himalaya]]. Pagkatapos siyang paliguan sa ilog, siya ay binihasan ng mga deva ng mga makalangit na damit, pinahiran ng mga pabango at pinalamutian ng mga makadiyos na bulaklak. Sa sandaling pagkatapos nito, ang isang puting elepante na humahawak ng isang puting bulaklak na lotus sa nguso ay lumitaw at pumalibot sa kanya ng tatlong beses na pumasok sa kanyang sinapupunan sa pamamagitan ng kanyang kanang tagiliran. Ang elepante ay naglaho at ang reyna ay nagising na nalamang siya ay hinatiran ng isang mahalagang mensahe dahil ang elepante ay isang simbolo ng kadakilaan sa India.<ref>{{cite web|url=http://www.buddhanet.net/e-learning/buddhism/lifebuddha/1lbud.htm |title=Life of Buddha: Queen Maha Maya's Dream (Part 1) |publisher=Buddhanet.net |date= |accessdate=2012-03-09}}</ref> Ayon sa tradisyong Budista, ang magiging si [[Buddha]] ay tumitira bilang isang ''[[bodhisattva]]'' sa langit na [[Tushita|{{IAST|Tuṣita}}]] at nagpasyang kunin ang hugis ng isang elepante upang muling ipinanganak sa daigdig sa huling pagkakataon. Si Māyā ay nanganak kay Siddharta Gautama Buddha noong c. 563 BCE. Ang kaarawan ni Buddha ay malawak na pinagdiriwang sa mga bansang [[Theravada]] bilang Vesak. Ang kanyang kaarawan ay isang banal na araw na tinatawag na "Buddha Poornima" sa India dahil si Buddha ay pinaniniwalaang ipinanganak sa isang araw na buong buwan. Ang iba't ibang mga sanggunian ay nagsasaad na ang ina ni Buddha ay namatay sa kanyang kapanganakan na pagkatapos ng mga ilang araw o pitong araw. Ang sanggol ay pinangalang (Pāli: Siddhattha) na nangangahulugang "siya na nagkakamit ng kanyang layunin". Sa pagdiriwang ng kanyang kaarawan, ang hermitanyong manghuhula na si Asita ay naglalakbay mula sa kanyang tirahang bundok at naghayag na ang bata ay magigign isang dakilang hari (chakravartin) o isang dakilang banal na tao. Sa isang tradisyonal na salaysay, ito ay nangyari pagkatapos ilagay ni Siddharta ang kanyang mga paa sa buhok ni Asita at siniyasat ni Asita ang kanyang mga balat. Si Suddhana ay nagdaos ng isang seremonya ng pagpapangalan sa ikalimang araw at inanyayahan ang walong mga skolar na [[brahmin]] upang basahin ang hinaharap. Ang lahat ng mga ito ay nagbigay ng dalawang [[hula]] na ang sanggol ay magiging isang dakilang hari o isang dakilang banal na tao. Si Kaundinya (Pali: Kondañña) na pinakabata at kalaunang ang unang [[arahant]] maliban kay Buddha ang itinuturing na ang tanging isa na malinaw na humula na si Siddharta ay magiging Buddha. Bagaman ang kalaunang tradisyon ay naglarawan kay Śuddhodana bilang isang nagmanang hari na inapo ng Dinastiyang Solar ng Ikṣvāku (Pāli: Okkāka), maraming mga skolar ang nagpapalagay na siya ay hinalal na hepe ng isang pang-tribong kompederasiya.
===Maagang buhay at pagpapakasal===
[[File:
Ayon sa tradisyon, si Siddharate ay sinasabing nakatadhana sa kapanganakan sa buhay ng isang prinsipe at may mga tatlong palasyong itinayo para sa kanya. Bagaman ang kamakailang skolarship ay nagdududa sa katayuang ito, ang kanyang ama na sinasabing hari na nagnanais sa kanyang anak na maging isang dakilang hari ay nagprotekta sa kanya mula sa mga katuruang relihiyoso at mula sa kaalaman ng [[dukkha|pagdurusang]] pantao. Si Siddharta ay pinalaki ng mas batang kapatid na babae ng kanyang ina na si [[Mahapajapati Gotami|Maha Pajapati]].<ref name="narada_14">Narada (1992), p14</ref> Nang tumuntong siya sa edad na 16, pinagpapalagay na isinaayos ng kanyang ama ang kanyang pagpapakasal sa isang pinsan nang parehong edad sa nagngangalang [[Yashodhara|Yaśodharā]] (Pāli: Yasodharā). Ayon sa tradisyonal na salaysay, ang kanyang asawa ay nanganak sa isang lalakeng pinangalanang [[Rāhula]]. Si Siddhartha ay sinasabing gumugol ng 29 taon bilang isang prinsipe sa [[Kapilavastu]]. Bagaman siniguro ng kanyang ama na si Siddharta ay binigyan ng lahat ng bagay na kanyang naisin o kailanganin, ang mga kasulatang Budista ay nagsasaad na nadama ng hinaharap na Buddha na hindi ang kayamanang materyal ang huling layunin ng Buhay.<ref name="narada_14" />
{{Buddhism}}
=== Paglisan ===
Sa edad na 29, umalis si Siddhartha sa kanyang palasyon upang harapin ang kanyang mga nasasakupan. Sa kabila ng pagtatangka ng kanyang ma na itago mula sa kanya ang may karamdaman, matatanda, sinasabing nakakita pa rin si Siddhartha ng isang matandang tao. Nang ipaliwanag sa kanya ng kanyang magkakarwaheng si Channa na ang lahat ng mga tao ay tumatanda, naglakbay pa muli si Siddhartha nang lagpas sa kanyang palasyo. Sa mga paglalakbay na ito, kanyang nakita ang isang may karamdamang tao, isang nabubulok na bangkay at isang [[asetiko]]. Ito ay nagpabalisa sa kanya at sa simula ay sinikap na labanan ang pagtanda, karamdaman at kamatayan sa pamamagitan ng pamumuhay bilang [[asetiko]].
Tumakas ng madali si Siddhartha sa palasyo sakay ang kanyang kabayong si Kanthaka at kasama si Chanan, at iniwan ang marangyang buhay upang maging pulubi. Naunang pumunta si Siddhartha sa Rajagaha at sinimulan ang buhay [[asetiko]] sa pamamagitan ng paglilimos sa daan. Ngunit siya’y nakikilala ng mga lalake ni Haring Bimbisara at inalok siya ng hari ng trono nito matapos marinig ang layunin ng paglalakbay ni Siddhartha. Ngunit tinanggihan niya ito at nangakong pupuntahan muna ang Magadha sa pagtatamo ng kaliwanagan.
Nilisan niya ang Rajagaha at nagsanay sa ilalim ng dalawang [[ermitanyo]]. Matapos makasanayan ang mga turo ni Alara Kalama, inalok siya ni Kalama na humalili sa kanya. Gayunpaman, si Siddharta ay hindi nakuntento sa pagsasanay at naging mag-aaral din siya ni Udaka Ramaputta, ngunit kahit marating na niya ang matataas na antas ng [[meditasyon]] at aluking palitan na si Udaka, nakita pa rin niya ang sarili niyang hindi kontento sa daang kangyang tinatahak kaya’t nagpatuloy na lamang siya.
Si Siddhartha at ang isang pangkat ng limang mga kasama na pinangunahan ni Kaundinya ay sinasabing nagtangka pa na higitan ang kanilang kahigpitan. Kanilang tinangkang hanapin ang kaliwanagan sa pamamagitan ng pag-aalis ng makamundong mga bagay kabilang ang pagkain na nagsasanay ng mortipikasyon ng sarili. Pagkatapos halos gutumin ang kanyang sarili tungo sa kamatayan sa pamamagitan ng pagtatakda ng kanyang pagkatain sa mga isang dahon o mani kada araw, siya ay bumagsak sa isang ilog samantalang naliligo at halos malunod. Pagkatapos ay naalala niya ang isang sandali sa kanyang pagkabata kung saan ay pinapanood niya ang kanyang ama na nagsisimula ng pag-aararo ng panahon. Kanyang nakamit ang isang nakatuon na estadong jhāna na sukdulang napakaligar at nagpananariwang muli.
===Pagkamulat===
[[File:Astasahasrika Prajnaparamita Victory Over Mara.jpeg|thumb|right|Ang Buddha na nagninilay-nilay ng nakaupo at pinapalibutan ng manunuksong demonyong si [[Mara (demonyo)|Mara]] at mga demonyong halimaw nito. Manuskritong Sanskrit; Nālandā, Bihar, India; Panahong Pāla]]
Ayon sa mga maagang tekstong Budista, pagkatapos niyang matanto na ang pagninilay nilay na jhana ang tamang landas sa pagkagising ngunit hindi ang sukdulang asetisismo, natuklasan ni Gautama ang tinatawag ng mga Budistang [[Gitnang Daan]] na isang landang ng kahinahunan mula sa mga kasukdulan ng pagpapapkasasa sa katawan at mortipikasyon ng sarili. Sa isang sikat na insidente, pagkatapos na magutom at manghina, sinasabing kanyang tinanggap ang gatas at pudding na kanin mula sa isang batang babae sa nayon na nagngangalang Sujata. Dahil sa kanyang pumayat na hitsura, napagkamalan siya ng bata na isang espirito na tumupad ng kanyang kahilingan. Pagkatapos nito, si Gautama ay sikat na umupo sa isang punong pipa na kilala ngayong [[punong Bodhi]] sa [[Bodh Gaya]], [[India]] kung saan ay namanata siyang hindi kailanman tatayo hanggang sa matagpuan niya ang katotohanan. Sina Kaundinya at ibang apat na mga kasama ay lumisan dahil sa paniniwalang inabandona na niya ang kanyang paghahanap at naging hindi disiplinado. Sa pagninilay-nilay ni Siddharta sa ilalim ng [[punong Bodhi]], tinukso siya ng demonyong si [[Mara (demonyo)|Mara]] ng mga magagandang anak na babae nito ngunit si Siddharta ay nanatili sa pagninilay-nilay. Pagkatapos ay nagpadala si Mara ng mga malalaking hukbo ng mga halimaw upang takutin si Buddha ngunit si Siddharta ay nakaupong hindi natitinag. Inangkin ni Mara na ang upuan ng kaliwanagan ay nararapat sa kanya at hindi kay Siddharta at nagsasabing ang kanyang mga nagawang espiritwal ay mas dakila kay Siddharta. Ang mga halimaw ni Mara ay tumangis ng sabay sabay na "Ako ang kanyang saksi!". Hinamon ni Mara si Siddharta na "sino ang magsasalita para sa iyo?". Hinipo ni Siddharta ang lupa ng kanyang kanang kamay at ang mundo ay umugong na "Ako ay nagpapatotoo sa iyo!" at pagkatapos ay naglaho si Mara.<ref>{{Cite web |url=http://buddhism.about.com/od/eightauspicioussymbols/a/earthwitness.htm |title=Archive copy |access-date=2013-03-04 |archive-date=2013-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130326121133/http://buddhism.about.com/od/eightauspicioussymbols/a/earthwitness.htm |url-status=dead }}</ref> Sa ilang salaysay, ang inang mundo ay umahon mula sa lupa at nagpadala ng isang malaking baha na tumangay kay Mara at kanyang mga hukbo. Pagkatapos ng 49 araw ng pagninilay-nilay sa edad na 35, sinasabing nakamit ni Siddharta ang [[Kaliwanagan]]. Ayon sa ilang mga tradisyon, ito ay nangyari sa tinatayang ikalimang buwang pangbuwan o sa ilan ay sa ikalabindalawang buwan. Mula noon, si Gautama ay nakilala ng kanyang mga alagad na ang Buddha o "Ang Isang Namulat o Nagising". Ang "Buddha" ay minsang isinasaling "Ang Isang Naliwanagan". Ayon sa [[Budismo]], sa panahon ng kanyang pagkamulat, kanyang natanto ang kumpletong kabatiran tungo sa sanhi ng pagdurusa at sa mga hakbang na kailangan upang matanggal ito. Ang mga pagkakatuklas na ito ay tinatawag na "[[Ang mga Apat na Maharlikang Katotohanan]]" na nasa puso ng katuruang Budista. Sa pamamagitan ng pagsasanay ng katotohanang ito, ang isang katayuan ng supremang kalayaan ay pinaniniwalaang posible para sa sinumang nilalang. Ang Buddha ay naglarawan sa [[Nirvāna]] bilang ang sakdal na kapayapaan ng isipan na malaya mula sa kamangmangan, kasakiman, poot at ibang mga nagpapahirap na kalagayan o mga karumihan (kilesas). Ang Nirvana ay itinuturing ring ang "wakas ng daigdig" sa kadahilanang walang pansariling pagkakakilanlan o mga hangganan ng isipan ang nananatili. Sa gayong isang estado, ang isang nilalang ay sinasabing nag-aangkin ng Mga Sampung Katangian na kabilang sa Buddha. Ayon sa isang
===Pagkakabuo ng Sangha===
Linya 69:
[[File:EndAscetism.JPG|thumb|right|200px|Ang pagsasalo ng mga reliko ng Buddha, Zenyōmitsu-Temple Museum, Tokyo]]
Ayon sa [[Mahaparinibbana Sutta]] ng [[kanon na Pali]], sa edad na 80, inanunsiyo ni Buddha na sandaling
==Mga katuruan==
Linya 84:
==Si Buddha sa ibang relihiyon==
[[File:Avatarbuddha.jpg|right|thumb|200px|Si Buddha bilang ang ika-9 na [[Avatar]] ng Diyos ng [[Hinduismo]] na si [[Vishnu]].]]
Sa [[Hinduismo]], si Gautama Buddha ay itinuturing na isa sa mga 10 [[avatar]] ng Diyos na si [[Vishnu]].<ref>Nagendra Kumar Singh (1997). "Buddha as depicted in the Purāṇas". Encyclopaedia of Hinduism, Volume 7. Anmol Publications PVT. LTD. pp. 260–275. ISBN 978-81-7488-168-7. Retrieved 2012-04-16 List of Hindu scripture that declares Gautama Buddha as 9th Avatar of Vishnu as as follows
==Mga sanggunian==
{{commonscat|Gautama Buddha}}
{{reflist}}
<references group="web"/>
<references group="note"/>
{{Authority control}}
[[Kategorya:Budismo]]
[[Kategorya:Mga tagapagtatag ng relihiyon]]
[[Kategorya:Mga manggagawa ng milagro]]
|