Gautama Buddha: Pagkakaiba sa mga binago

Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
Atn20112222 (usapan | ambag)
Ang talasanggunian ay mas ginagamit sa pagtukoy sa bibliography habang ang mga sanggunian ay mas ginamait para tukuyin ang references (via JWB)
Tatak: Manual revert
 
(hindi ipinakita ang 29 (na) agarang pagbabago ng isang tagagamit)
Linya 5:
| image = Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg
| image_size = 300px
| caption = Isang estatwasestatwa ni Buddha, [[Sarnath]], ika-4 siglo CE
| birth_date = c. 563 BCE <ref group=web name="UNESCO">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/666|title=Lumbini, the Birthplace of the Lord Buddha|publisher=UNESCO|accessdate=26 MayMayo 2011}}</ref>
| death_date = c. 483 BCE (edad 80) o 411 at 400 BCE
| birth_place = [[Lumbini]] (ngayongngayon saay [[Nepal]])
| death_place = [[Kushinagar]] (ngayongngayon saay [[Uttar Pradesh]], [[India]])
| known_for = Tagapagtatag ng [[Budismo]]
| predecessor = [[Kassapa Buddha]]
Linya 18:
}}
 
Si '''Gautama Buddha''' o '''Siddhārtha Gautama Buddha''' ([[Sanskrit]]: [[wikt:सिद्धार्थ|सिद्धार्थ]] [[wikt:गौतम|गौतम]] [[wikt:बुद्ध|बुद्ध]]; [[Wikang Pali|Pali]]: '''Siddhattha Gotama''') ay isang gurong espiritwal mula sa [[subkontinenteng IndiyanIndiyano]] na tagapagtatag ng [[Budismo]]. Siya ay isang prinsipeng ipinanganak sa [[Lumbini]], mula sa angkan ng mga [[Shakya]], sa isang lugar na matatagpuan sa makabagong [[Nepal]] malapit sa hangganan ng hilagang [[IndyaIndiya]]. Nanirahan siya ng halos buong buhay niya sa Hilagang [[IndyaIndiya]] at aktibong nagtuturo mula noong mga [[563 BCE]] hanggang sa tinatayaang [[483 BCE]].
 
Ang '''Buddha''' ay nangangahulugang "isang nagising" o "isang naliwanagan". Ang "Buddha" ay ginagamit rin bilang isang pamagat para sa unang nagising na nilalang sa isang kapanahunan. Sa karamihan ng mga tradisyong Budista, si Siddhartha Gautama ang itinuturing bilang ang SupremangKataastaasang [[pagka-Buddha|Buddha]] (P. ''sammāsambuddha'', S. ''samyaksaṃbuddha'') ng ating panahon.
{{refn|group=note|[[Sister language|Hypothetical root]] ''budh'' "perceive" 1. Pali ''buddha'' &nbsp;– "understood, enlightened", [[Grammatical gender|masculine]] "the ''Buddha''"; Aśokan (the language of the [[Edicts of Ashoka|Inscriptions of Aśoka]]) ''Budhe'' [[Nominative case|nominative]] [[grammatical number|singular]]; [[Prakrit]] ''buddha'' &nbsp;– ‘ known, awakened ’; [[Waigali language|Waigalī]] ''būdāī'', "truth"; [[Kalami language|Bashkarīk]] ''budh'' "he heard"; [[Torwali language|Tōrwālī]] ''būdo'' [[preterite]] of ''bū'', "to see, know" from ''bṓdhati''; [[Phalura language|Phalūṛa]] ''búddo'' preterite of ''buǰǰ '', "to understand" from ''búdhyatē''; [[Shina language|Shina]] Gilgitī dialect ''budo'', "awake"; Gurēsī dialect ''budyōnṷ'' [[Intransitive verb|intransitive]] "to wake"; [[Kashmiri language|Kashmiri]] ''bọ̆du'', "quick of understanding (especially of a child)"; [[Sindhi language|Sindhī]] ''ḇudho'', past [[participle]] ([[Passive voice|passive]]) of ''ḇujhaṇu'', "to understand" from ''búdhyatē'', West [[Pahari languages|Pahāṛī]] ''buddhā'', preterite of ''bujṇā'', "to know"; [[Sinhala language|Sinhalese]] ''buj'' (''j'' written for ''d''), ''budu'', ''bud'', ''but'', "the Buddha".{{cite web |url= http://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/contextualize.pl?p.2.soas.1976481 |title= buddha 9276 |accessdate= 22 FebruaryPebrero 2010 |last= Turner |first= Sir Ralph Lilley |authorlink= Ralph Lilley Turner |year= 1962–1985 |work= A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages. London: Oxford University Press |publisher= Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago |page= 525 |archive-date= 17 Hulyo 2012 |archive-url= https://archive.today/20120717085826/http://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/contextualize.pl?p.2.soas.1976481 |url-status= dead }}}}
Si Gautama Buddha ay maaari ring tukuyin bilang '''Shakyamuni Buddha''', '''Śākyamuni''' ([[Sanskrit]]: शाक्यमुनि "Pantas ng mga [[Shakya|Śākya]]") o "Ang Isang Nagising ng Lahing Shakya." Si Gautama ay nagturo ng isang [[Gitnang Daan]] kumpara sa malalang [[asetisismo]] na matatagpuan sa kilusang [[Sramana]] <ref>Laumakis, Stephen. ''An Introduction to Buddhist philosophy''. 2008. p. 4</ref> na karaniwan sa kanyang rehiyon. Kalaunan siyang nagturo sa buong mga rehiyon ng silanganing India gaya ng [[Magadha]] at [[Kosala|Kośala]].<ref>Warder, A.K. ''Indian Buddhism''. 2000. p. 45</ref><ref>Skilton, Andrew. ''A Concise History of Buddhism.'' 2004. p. 41</ref>
 
Isang mahalagang tao si Gautama sa [[Budismo]] at naging buod ang mga tala ng kanyang mga buhay, mga rasyonalidad, at [[monastiko]]ng mga panununtunan pagkatapos ng kanyang kamatayan at nasaulo ng mga [[sangha]] (komunidad). Naisalin ang mga katuruan sa pamamagitan ng [[tradisyong oral]], naitala ito sa ''[[Tripitaka]]'' matapos ang apat na daang taon. Tinuturing ng mga [[Hindu]] si Gautama bilang isang [[avatar]] ni [[Panginoong Vishnu]]. Siya ang foundertaga pagtatag ng [[buddismo]].
 
==Talambuhay==
Ang mga kwentokuwento ukol sa buhay ni Buddha ay nagmula sa [[mga kasulatan ng Buddhismo]].
=== Paglilihi at Kapanganakan ===
[[File:Birthplacebuddha.jpg|thumb|right|Ang eksaktong lugar ng kapanganakan ni Gautama Buddha sa [[Lumbini]],<ref group=web name="UNESCO"/> na isa ring banal na dambana para sa mga [[Hindu]] na naniniwalang si Buddha ang ika-9 sa 10 mga [[Dashavatara]] ni [[Vishnu]].<ref group=note name="google260">{{Cite book | year=1997 | chapter=Buddha as depicted in the Purāṇas | title = Encyclopaedia of Hinduism, Volume 7 | author1=Nagendra Kumar Singh | publisher=Anmol Publications PVT. LTD. | isbn=978-81-7488-168-7 | pages=260–275 | url=http://books.google.com/?id=UG9-HZ5icQ4C&pg=PA260 | postscript=<!--None--> | accessdate=2012-04-16 }} List of Hindu scripture that declares Gautama Buddha as 9th Avatar of Vishnu as as follows
[Harivamsha (1.41) Vishnu Purana (3.18) Bhagavata Purana (1.3.24, 2.7.37, 11.4.23 Bhagavata Purana 1.3.24 [http://srimadbhagavatam.com/1/3/24/en1 Bhagavata Purana 1.3.24] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070926235132/http://srimadbhagavatam.com/1/3/24/en1 |date=2007-09-26 }},
Garuda Purana (1.1, 2.30.37, 3.15.26) Agni Purana (160.Narada Purana (2.72)Linga Purana (2.71) Padma Purana (3.252) etc. [http://srimadbhagavatam.com/1/3/en1 Bhagavata Purana, Canto 1, Chapter 3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130521022342/http://srimadbhagavatam.com/1/3/en1 |date=2013-05-21 }} - SB 1.3.24: "Then, in the beginning of Kali-yuga, the Lord will appear as Lord Buddha, the son of Anjana, in the province of Gaya, just for the purpose of deluding those who are envious of the faithful theist." ... The [[Bhavishya Purana]] contains the following: "At this time, reminded of the Kali Age, the god Vishnu became born as Gautama, the [[Shakyamuni]], and taught the Buddhist dharma for ten years. Then Shuddodana ruled for twenty years, and Shakyasimha for twenty. At the first stage of the [[Kali Yuga|Kali Age]], the path of the Vedas was destroyed and all men became Buddhists. Those who sought refuge with Vishnu were deluded." Found in Wendy O'Flaherty, ''Origins of Evil in Hindu Mythology.'' University of California Press, 1976, page 203. Note also SB 1.3.28: "All of the above-mentioned incarnations [avatars] are either plenary portions or portions of the plenary portions of the Lord [Krishna or Vishnu]"</ref>]]]
[[Talaksan:MayaDream.jpg|thumb|200px|right|Ang panaginip ni [[Māyādevī]]]]
Ayon sa tradisyon, si Buddha ay ipinanganak sa tinatayang 200 taon bago ang pamumuno ni haring [[Aśoka]] ng [[Maurya]].
Ayon sa karamihan ng mga tradisyonal na talambuhay ni Buddha, siya ay ipinanganak sa isang maharlikang pamilyang [[Hindu]]. Ang kanyang ama na si Haring [[Śuddhodana]] ang pinuno ng liping Shakya na ang kabisera ay Kapilavastu na kalaunang idinagdag na teritoryo ng [[Kaharian ng Kosala]] noong panahon ng buhay ni Buddha. Ang Gautama ang pangalan ng kanyang pamilya. Ang kanyang ina ay si Reyna [[Maha Maya]] (Māyādevī) na isang prinsesang Koliyan. Si Māyā at Haring Suddhodhana ay walang mga anak sa loob ng 20 taon ng kanilang kasal. Ayon sa isang salaysay, sa isang gabi na may buong buwan at natutulog sa palasyo, ang Reyna ay nagkaroon ng isang maningning na panaginip. Kanyang naramdaman ang kanyang sarili na tinatangay ng apat na mga [[deva]] (espirito) sa Ilog Anotatta sa mga [[Himalaya]]. Pagkatapos siyang paliguan sa ilog, siya ay binihasan ng mga deva ng mga makalangit na damit, pinahiran ng mga pabango at pinalamutian ng mga makadiyos na bulaklak. Sa sandaling pagkatapos nito, ang isang puting elepante na humahawak ng isang puting bulaklak na lotus sa nguso ay lumitaw at pumalibot sa kanya ng tatlong beses na pumasok sa kanyang sinapupunan sa pamamagitan ng kanyang kanang tagiliran. Ang elepante ay naglaho at ang reyna ay nagising na nalamang siya ay hinatiran ng isang mahalagang mensahe dahil ang elepante ay isang simbolo ng kadakilaan sa India.<ref>{{cite web|url=http://www.buddhanet.net/e-learning/buddhism/lifebuddha/1lbud.htm |title=Life of Buddha: Queen Maha Maya's Dream (Part 1) |publisher=Buddhanet.net |date= |accessdate=2012-03-09}}</ref> Ayon sa tradisyong Budista, ang magiging si [[Buddha]] ay tumitira bilang isang ''[[bodhisattva]]'' sa langit na [[Tushita|{{IAST|Tuṣita}}]] at nagpasyang kunin ang hugis ng isang elepante upang muling ipinanganak sa daigdig sa huling pagkakataon. Si Māyā ay nanganak kay Siddharta Gautama Buddha noong c. 563 BCE. Ang kaarawan ni Buddha ay malawak na pinagdiriwang sa mga bansang [[Theravada]] bilang Vesak. Ang kanyang kaarawan ay isang banal na araw na tinatawag na "Buddha Poornima" sa India dahil si Buddha ay pinaniniwalaang ipinanganak sa isang araw na buong buwan. Ang iba't ibang mga sanggunian ay nagsasaad na ang ina ni Buddha ay namatay sa kanyang kapanganakan na pagkatapos ng mga ilang araw o pitong araw. Ang sanggol ay pinangalang (Pāli: Siddhattha) na nangangahulugang "siya na nagkakamit ng kanyang layunin". Sa pagdiriwang ng kanyang kaarawan, ang hermitanyong manghuhula na si Asita ay naglalakbay mula sa kanyang tirahang bundok at naghayag na ang bata ay magigign isang dakilang hari (chakravartin) o isang dakilang banal na tao. Sa isang tradisyonal na salaysay, ito ay nangyari pagkatapos ilagay ni Siddharta ang kanyang mga paa sa buhok ni Asita at siniyasat ni Asita ang kanyang mga balat. Si Suddhana ay nagdaos ng isang seremonya ng pagpapangalan sa ikalimang araw at inanyayahan ang walong mga skolar na [[brahmin]] upang basahin ang hinaharap. Ang lahat ng mga ito ay nagbigay ng dalawang [[hula]] na ang sanggol ay magiging isang dakilang hari o isang dakilang banal na tao. Si Kaundinya (Pali: Kondañña) na pinakabata at kalaunang ang unang [[arahant]] maliban kay Buddha ang itinuturing na ang tanging isa na malinaw na humula na si Siddharta ay magiging Buddha. Bagaman ang kalaunang tradisyon ay naglarawan kay Śuddhodana bilang isang nagmanang hari na inapo ng Dinastiyang Solar ng Ikṣvāku (Pāli: Okkāka), maraming mga skolar ang nagpapalagay na siya ay hinalal na hepe ng isang pang-tribong kompederasiya.
 
===Maagang buhay at pagpapakasal===
[[File:Mythsofthehindus00niveuoftDeparture 0321of Siddhartha.jpg|thumb|Paglisan ni Prinsipe Siddhartha]]
Ayon sa tradisyon, si Siddharate ay sinasabing nakatadhana sa kapanganakan sa buhay ng isang prinsipe at may mga tatlong palasyong itinayo para sa kanya. Bagaman ang kamakailang skolarship ay nagdududa sa katayuang ito, ang kanyang ama na sinasabing hari na nagnanais sa kanyang anak na maging isang dakilang hari ay nagprotekta sa kanya mula sa mga katuruang relihiyoso at mula sa kaalaman ng [[dukkha|pagdurusang]] pantao. Si Siddharta ay pinalaki ng mas batang kapatid na babae ng kanyang ina na si [[Mahapajapati Gotami|Maha Pajapati]].<ref name="narada_14">Narada (1992), p14</ref> Nang tumuntong siya sa edad na 16, pinagpapalagay na isinaayos ng kanyang ama ang kanyang pagpapakasal sa isang pinsan nang parehong edad sa nagngangalang [[Yashodhara|Yaśodharā]] (Pāli: Yasodharā). Ayon sa tradisyonal na salaysay, ang kanyang asawa ay nanganak sa isang lalakeng pinangalanang [[Rāhula]]. Si Siddhartha ay sinasabing gumugol ng 29 taon bilang isang prinsipe sa [[Kapilavastu]]. Bagaman siniguro ng kanyang ama na si Siddharta ay binigyan ng lahat ng bagay na kanyang naisin o kailanganin, ang mga kasulatang Budista ay nagsasaad na nadama ng hinaharap na Buddha na hindi ang kayamanang materyal ang huling layunin ng Buhay.<ref name="narada_14" />
{{Buddhism}}
 
=== Paglisan ===
Sa edad na 29, umalis si Siddhartha sa kanyang palasyon upang harapin ang kanyang mga nasasakupan. Sa kabila ng pagtatangka ng kanyang ma na itago mula sa kanya ang may karamdaman, matatanda, sinasabing nakakita pa rin si Siddhartha ng isang matandang tao. Nang ipaliwanag sa kanya ng kanyang magkakarwaheng si Channa na ang lahat ng mga tao ay tumatanda, naglakbay pa muli si Siddhartha nang lagpas sa kanyang palasyo. Sa mga paglalakbay na ito, kanyang nakita ang isang may karamdamang tao, isang nabubulok na bangkay at isang [[asetiko]]. Ito ay nagpabalisa sa kanya at sa simula ay sinikap na labanan ang pagtanda, karamdaman at kamatayan sa pamamagitan ng pamumuhay bilang [[asetiko]].
 
Tumakas ng madali si Siddhartha sa palasyo sakay ang kanyang kabayong si Kanthaka at kasama si Chanan, at iniwan ang marangyang buhay upang maging pulubi. Naunang pumunta si Siddhartha sa Rajagaha at sinimulan ang buhay [[asetiko]] sa pamamagitan ng paglilimos sa daan. Ngunit siya’y nakikilala ng mga lalake ni Haring Bimbisara at inalok siya ng hari ng trono nito matapos marinig ang layunin ng paglalakbay ni Siddhartha. Ngunit tinanggihan niya ito at nangakong pupuntahan muna ang Magadha sa pagtatamo ng kaliwanagan.
 
Nilisan niya ang Rajagaha at nagsanay sa ilalim ng dalawang [[ermitanyo]]. Matapos makasanayan ang mga turo ni Alara Kalama, inalok siya ni Kalama na humalili sa kanya. Gayunpaman, si Siddharta ay hindi nakuntento sa pagsasanay at naging mag-aaral din siya ni Udaka Ramaputta, ngunit kahit marating na niya ang matataas na antas ng [[meditasyon]] at aluking palitan na si Udaka, nakita pa rin niya ang sarili niyang hindi kontento sa daang kangyang tinatahak kaya’t nagpatuloy na lamang siya.
 
Si Siddhartha at ang isang pangkat ng limang mga kasama na pinangunahan ni Kaundinya ay sinasabing nagtangka pa na higitan ang kanilang kahigpitan. Kanilang tinangkang hanapin ang kaliwanagan sa pamamagitan ng pag-aalis ng makamundong mga bagay kabilang ang pagkain na nagsasanay ng mortipikasyon ng sarili. Pagkatapos halos gutumin ang kanyang sarili tungo sa kamatayan sa pamamagitan ng pagtatakda ng kanyang pagkatain sa mga isang dahon o mani kada araw, siya ay bumagsak sa isang ilog samantalang naliligo at halos malunod. Pagkatapos ay naalala niya ang isang sandali sa kanyang pagkabata kung saan ay pinapanood niya ang kanyang ama na nagsisimula ng pag-aararo ng panahon. Kanyang nakamit ang isang nakatuon na estadong jhāna na sukdulang napakaligar at nagpananariwang muli.
===Pagkamulat===
[[File:Astasahasrika Prajnaparamita Victory Over Mara.jpeg|thumb|right|Ang Buddha na nagninilay-nilay ng nakaupo at pinapalibutan ng manunuksong demonyong si [[Mara (demonyo)|Mara]] at mga demonyong halimaw nito. Manuskritong Sanskrit; Nālandā, Bihar, India; Panahong Pāla]]
Ayon sa mga maagang tekstong Budista, pagkatapos niyang matanto na ang pagninilay nilay na jhana ang tamang landas sa pagkagising ngunit hindi ang sukdulang asetisismo, natuklasan ni Gautama ang tinatawag ng mga Budistang [[Gitnang Daan]] na isang landang ng kahinahunan mula sa mga kasukdulan ng pagpapapkasasa sa katawan at mortipikasyon ng sarili. Sa isang sikat na insidente, pagkatapos na magutom at manghina, sinasabing kanyang tinanggap ang gatas at pudding na kanin mula sa isang batang babae sa nayon na nagngangalang Sujata. Dahil sa kanyang pumayat na hitsura, napagkamalan siya ng bata na isang espirito na tumupad ng kanyang kahilingan. Pagkatapos nito, si Gautama ay sikat na umupo sa isang punong pipa na kilala ngayong [[punong Bodhi]] sa [[Bodh Gaya]], [[India]] kung saan ay namanata siyang hindi kailanman tatayo hanggang sa matagpuan niya ang katotohanan. Sina Kaundinya at ibang apat na mga kasama ay lumisan dahil sa paniniwalang inabandona na niya ang kanyang paghahanap at naging hindi disiplinado. Sa pagninilay-nilay ni Siddharta sa ilalim ng [[punong Bodhi]], tinukso siya ng demonyong si [[Mara (demonyo)|Mara]] ng mga magagandang anak na babae nito ngunit si Siddharta ay nanatili sa pagninilay-nilay. Pagkatapos ay nagpadala si Mara ng mga malalaking hukbo ng mga halimaw upang takutin si Buddha ngunit si Siddharta ay nakaupong hindi natitinag. Inangkin ni Mara na ang upuan ng kaliwanagan ay nararapat sa kanya at hindi kay Siddharta at nagsasabing ang kanyang mga nagawang espiritwal ay mas dakila kay Siddharta. Ang mga halimaw ni Mara ay tumangis ng sabay sabay na "Ako ang kanyang saksi!". Hinamon ni Mara si Siddharta na "sino ang magsasalita para sa iyo?". Hinipo ni Siddharta ang lupa ng kanyang kanang kamay at ang mundo ay umugong na "Ako ay nagpapatotoo sa iyo!" at pagkatapos ay naglaho si Mara.<ref>{{Cite web |url=http://buddhism.about.com/od/eightauspicioussymbols/a/earthwitness.htm |title=Archive copy |access-date=2013-03-04 |archive-date=2013-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130326121133/http://buddhism.about.com/od/eightauspicioussymbols/a/earthwitness.htm |url-status=dead }}</ref> Sa ilang salaysay, ang inang mundo ay umahon mula sa lupa at nagpadala ng isang malaking baha na tumangay kay Mara at kanyang mga hukbo. Pagkatapos ng 49 araw ng pagninilay-nilay sa edad na 35, sinasabing nakamit ni Siddharta ang [[Kaliwanagan]]. Ayon sa ilang mga tradisyon, ito ay nangyari sa tinatayang ikalimang buwang pangbuwan o sa ilan ay sa ikalabindalawang buwan. Mula noon, si Gautama ay nakilala ng kanyang mga alagad na ang Buddha o "Ang Isang Namulat o Nagising". Ang "Buddha" ay minsang isinasaling "Ang Isang Naliwanagan". Ayon sa [[Budismo]], sa panahon ng kanyang pagkamulat, kanyang natanto ang kumpletong kabatiran tungo sa sanhi ng pagdurusa at sa mga hakbang na kailangan upang matanggal ito. Ang mga pagkakatuklas na ito ay tinatawag na "[[Ang mga Apat na Maharlikang Katotohanan]]" na nasa puso ng katuruang Budista. Sa pamamagitan ng pagsasanay ng katotohanang ito, ang isang katayuan ng supremang kalayaan ay pinaniniwalaang posible para sa sinumang nilalang. Ang Buddha ay naglarawan sa [[Nirvāna]] bilang ang sakdal na kapayapaan ng isipan na malaya mula sa kamangmangan, kasakiman, poot at ibang mga nagpapahirap na kalagayan o mga karumihan (kilesas). Ang Nirvana ay itinuturing ring ang "wakas ng daigdig" sa kadahilanang walang pansariling pagkakakilanlan o mga hangganan ng isipan ang nananatili. Sa gayong isang estado, ang isang nilalang ay sinasabing nag-aangkin ng Mga Sampung Katangian na kabilang sa Buddha. Ayon sa isang kwentokuwento ng Āyācana Sutta (Samyutta Nikaya VI.1) — na isang kasulatang matatagpuan sa [[Pāli]] at iba pang mga kanon ng Budismo- sa sandaling pagkatapos ng kanyang pagkamulat, dinebate ni Buddha kung o kung hindi niya dapat ituro ang [[Dharma]] sa iba. Siya ay nabahala na ang mga tao ay labis na napanaigan ng kamangmangan, kasakiman at poot na hindi nila kailanman makikilala ang landas na malalim at mahirap maunawaan. Ayon sa kwentokuwento, hinikayat siya ni Brahmā Sahampati na nangangatwirang kahit papaano ang ilan ay makakaunawa nito. Ang Buddha ay lumubag at umayon na magturo nito.
 
===Pagkakabuo ng Sangha===
Linya 69:
[[File:EndAscetism.JPG|thumb|right|200px|Ang pagsasalo ng mga reliko ng Buddha, Zenyōmitsu-Temple Museum, Tokyo]]
 
Ayon sa [[Mahaparinibbana Sutta]] ng [[kanon na Pali]], sa edad na 80, inanunsiyo ni Buddha na sandaling maabotmaaabot na niya ang [[Parinirvana]] na huling katayuang walang kamatayan at lisaninkanyang lilisanin ang kanyang katawang panglupa. Pagkatapos nito, kinain ni Buddha ang kanyang huling pagkain na kanyang natanggap bilang handog mula sa panday na si Cunda. Si Buddha ay nagkasakit at inutos ni Buddha sa kanyang lingkod na si Ānanda na hikayatin si Cunda angna ang pagkaing kanyang kinain ay walang kinalaman sa kanyang pagpanaw at ang pagkaing ito ang pagmumulan ng pinakadakilang merito dahil ito ay nagbigay ng huling pagkain para sa isang Buddha. Ayon kina Mettanando at von Hinüber, si Buddha ay namatay sa [[Sindromang superior na mesenterikong arterya|mesenterikong]] [[inparksiyon]] na isang sintomas ng matandang edad sa halip na [[pagkalason sa pagkain]]. Ang mga tiyak na nilalaman ng huling pagkain ni Buddha ay hindi maliwanag sanhi ng pagkakaiba sa mga tradisyong skriptural at hindi kalinawan sa salin ng ilang mga mahahalagang termino. Ang tradisyong [[Theravada]] ay naniniwalang si Buddha ay inalukan ng isang uri ng karne ng baboy samantalang ang tradisyong [[Mahayana]] ay naniniwalang si Buddha ay kumain ng isang [[pagkalason sa kabuti|kabuti na maaaring nakakalason]]. Si Ananda ay nagprotesta sa desisyon ni Buddha na pumasok sa Parinirvana sa inabandonang mga kagubatan ng Kuśināra (kasalukuyang [[Kushinagar]], [[India]]) ng kahariang [[Malla]]. GayunapamanGayunpaman, sinasabing pinaalalahanan ni Buddha si Ananda kung paanong ang Kushinara ay isang lupaing minsang pinamunuan ng isang matuwid na nagpapaikot ng gulong na hari na umaalingawngaw sa kagalakan. Pagkatapos ay hiniling ni Buddha ang lahat ng mga lingkod na Bikkhu na liwanagiliwanagin ang anumang mga pagdududa at pagtatanong na meron sila. Sila ay wala. Ayon sa mga kasulatang [[Budista]], si Buddha ay pumasok sa Parinirvana. Ang mga huling salita ni Buddha ay iniulat na: "''Ang lahat ng mga kompositong bagay (Saṅkhāra) ay mabubulok. Sikapin ang inyong kalayaan nang may kasigasigan''" (Pali: 'vayadhammā saṅkhārā appamādena sampādethā'). Ang katawang panglupa ni Buddha ay sinunog at ang kanyang mga reliko ay inilagay sa mga monumento o stupa. Ang ilan sa mga ito ay sinasabing umiiral hanggang sa kasalukuyan. Ang isa sa mga ito ang [[Templo ng Ngipin]] o "Dalada Maligawa" sa Sri Lanka na lugar na pinaniniwalang pinaglalagyan sa kasalukuyang ng kanang ngipin ni Buddha. Ayon sa mga historikal na kronika ng Pali ng Sri Lanka na [[Dīpavaṃsa]] at [[Mahāvaṃsa]], ang koronasyon ni Emperador [[Ashoka]] ay 218 taon pagkatapos ng kamatayan ni Buddha. Ayon sa dalawang mga rekord sa Tsino na 十八部論 at 部執異論, ang koronasyon ni Emperador [[Ashoka]] ay 116 taon pagkatapos ng kamatayan ni Buddha. Kaya ang kamatayan ng pagpanaw ni Buddha ay 486 BCE ayon sa rekord na Theravāda o 383 BCE ayon sa rekord na Mahayana. Gayunpaman, ang aktuwal na tradisyonal na tinatanggap na petsa ng kamatayan ni Buddha sa mga bansang Theravāda ay 544 o 545 BCE dahil ang paghahari ni Emperador Ashoka ay tradisyonal na kinukwenta na mga 60 taong mas maaga kesa sa mga kasalukuyang pagtatantiya. Sa kamatayan ni Buddha, sikat na pinaniniwalaang kanyang sinabi sa kanyang mga alagad na huwag sumunod sa isang pinuno. Si [[Mahakasyapa]] ay pinili ng [[sangha]] na maging pinuno ng [[Unang Konsehong Budista]]. Ang dalawang mga pangunahing alagad ni Buddha na sina Maudgalyayana at Sariputta ay namatay bago si Buddha. Bagaman si Buddha ay tinatawag sa mga pinakaginagalang na mga pamagat na Buddha, Shākyamuni, Shākyasimha, Bhante at Bho, si Buddha ay nakilala pagkatapos ng kanyang parinirvana bilang Arihant, Bhagavā/Bhagavat/Bhagwān, Mahāvira, Jina/Jinendra, Sāstr, Sugata, at pinakasikat sa mga kasulatang Budista bilang Tathāgata.
 
==Mga katuruan==
Linya 84:
==Si Buddha sa ibang relihiyon==
[[File:Avatarbuddha.jpg|right|thumb|200px|Si Buddha bilang ang ika-9 na [[Avatar]] ng Diyos ng [[Hinduismo]] na si [[Vishnu]].]]
Sa [[Hinduismo]], si Gautama Buddha ay itinuturing na isa sa mga 10 [[avatar]] ng Diyos na si [[Vishnu]].<ref>Nagendra Kumar Singh (1997). "Buddha as depicted in the Purāṇas". Encyclopaedia of Hinduism, Volume 7. Anmol Publications PVT. LTD. pp. 260–275. ISBN 978-81-7488-168-7. Retrieved 2012-04-16 List of Hindu scripture that declares Gautama Buddha as 9th Avatar of Vishnu as as follows [Harivamsha (1.41) Vishnu Purana (3.18) Bhagavata Purana (1.3.24, 2.7.37, 11.4.23 Bhagavata Purana 1.3.24 Bhagavata Purana 1.3.24, Garuda Purana </ref> Si Gautama Buddha ay itinuturing ring isang [[propeta]] ng mga [[Ahmaddiya]].<ref name="Islam and the Ahmadiyya jamaʻat">[http://books.google.co.uk/books?id=Q78O1mjX2tMC&pg=PA26&dq=ahmadiyya+buddha&hl=en&ei=wbZHTbfyBcWYhQeO-eS9BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=ahmadiyya%20buddha&f=false Islam and the Ahmadiyya jamaʻat] Retrieved on FebruaryPebrero 2011</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/library/books/revelation/part_2_section_2.html|title=Buddhism|publisher=Islam International Publications|accessdate=9 SeptemberSetyembre 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alislam.org/introduction/index.html|title=An Overview|publisher=Alislam|accessdate=9 SeptemberSetyembre 2010}}</ref> Si Buddha ay itinuturing na [[Manipestasyon ng Diyos]] sa pananampalatayang [[Bahá'í]].<ref name="PSmith">{{cite encyclopedia |last= Smith |first= Peter |encyclopedia= A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith |title= Manifestations of God |year= 2000 |publisher=Oneworld Publications |location= Oxford |isbn= 1-85168-184-1 |pages= 231}}</ref> Ang ilang mga maagang mga Tsinong [[Taoismo|Taoistang]]-Budista ay naniwalang si Buddha ay isang [[reinkarnasyon]] ni [[Lao Tzu]].<ref>The Cambridge History of China, Vol.1, (The Ch'in and Han Empires, 221 BC—220 BC) ISBN 0-521-24327-0 hardback</ref> Ang [[Kristiyano]]ng si [[Barlaam at Josaphat|San Josaphat]] ay nakabase sa buhay ni Buddha. Ang pangalang ito ay nagmula sa Sanskrit ''[[Bodhisatva]]'' sa pamamagitan ng Arabiko na ''Būdhasaf'' at [[Georgia (bansa)|Georgia]]nong ''Iodasaph''.<ref name="Macdonell1900">{{cite book |first=Arthur Anthony |last=Macdonnel| authorlink=Arthur Anthony Macdonell |title=A History of Sanskrit Literature |year=1900 | page=420 |publisher= D. Appleton and Co. |location=New York |chapter={{ws|[[s:A History of Sanskrit Literature/Chapter 16|Sanskrit Literature and the West]]}}}}</ref> Ang tanging kwentokuwento na pinaglitawan ni San Josaphat na ''[[Barlaam at Josaphat]]'' ay binase sa buhay ni Buddha. <ref name="CatholicEncyclopedia">{{CathEncy|wstitle=Barlaam and Josaphat}}</ref> Si Josaphat ay isinama sa mga mas maagang edisyon ng [[Martirolohiya]]ng Romano (ang araw ng kanyang pista ay Nobyembre 27) bagaman hindi sa [[Romanong Missal]]. Si Josaphat ay isinama rin sa liturhikal na kalendaryo ng [[Simbahang Silangang Ortodokso]] sa Agosto 26 at itinuring na santo.
 
==Mga sanggunian==
{{commonscat|Gautama Buddha}}
{{reflist}}
<references group="web"/>
<references group="note"/>
{{Authority control}}
 
[[Kategorya:Budismo]]
[[Kategorya:Mga tagapagtatag ng relihiyon]]
[[Kategorya:Mga manggagawa ng milagro]]
{{Link FA|eo}}
{{Link FA|ja}}