Kerkük: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
Düzeltme yapıldı. Etiketler: Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
düzeltme yapıldı. Etiketler: Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
||
37. satır: | 37. satır: | ||
|altbölüm_adı2 = [[Kerkük ili]]|altbölüm_türü2 = [[Irak'ın illeri|İl]]}} |
|altbölüm_adı2 = [[Kerkük ili]]|altbölüm_türü2 = [[Irak'ın illeri|İl]]}} |
||
[[Dosya:Kirkukoil.jpg|küçükresim|[[Baba Gürgür]]'de petrol kuyuları]] |
[[Dosya:Kirkukoil.jpg|küçükresim|[[Baba Gürgür]]'de petrol kuyuları]] |
||
'''Kerkük''', [[Irak]]'taki [[Kerkük İli|Kerkük ilinin]] başkenti olan şehirdir. Irak merkezi yönetimine bağlıdır. Irak'ın başkenti [[Bağdat]]'ın 236 km kuzeyinde, [[Erbil]]'in 83 km güneyinde, [[Musul]]'un 149 km güneydoğusunda, [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]]'nin 97 km batısında, [[Tikrit]]'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu [[Kürtler]]den [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]] ve [[Araplar]] ve oluşmaktadır.<ref>{{Haber kaynağı|başlık=Kirkuk|url=http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/#|ajans=Cities in transition|erişimtarihi=7 Mart 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160303235417/http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/|arşivtarihi=3 Mart 2016|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | başlık = Kerkük-Musul Sorunu | erişimtarihi = 15 Mayıs 2020 | tarih = | çalışma = Kardaşlık Dergisi | yayıncı = Kerkük Vakfı | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181018161716/https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | arşivtarihi = 18 Ekim 2018 | ölüurl = hayır }}</ref> |
'''Kerkük''', [[Irak]]'taki [[Kerkük İli|Kerkük ilinin]] başkenti olan şehirdir. Irak merkezi yönetimine bağlıdır. Irak'ın başkenti [[Bağdat]]'ın 236 km kuzeyinde, [[Erbil]]'in 83 km güneyinde, [[Musul]]'un 149 km güneydoğusunda, [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]]'nin 97 km batısında, [[Tikrit]]'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu [[Kürtler]]den, [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]] ve [[Araplar]] ve oluşmaktadır.<ref>{{Haber kaynağı|başlık=Kirkuk|url=http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/#|ajans=Cities in transition|erişimtarihi=7 Mart 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160303235417/http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/|arşivtarihi=3 Mart 2016|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | başlık = Kerkük-Musul Sorunu | erişimtarihi = 15 Mayıs 2020 | tarih = | çalışma = Kardaşlık Dergisi | yayıncı = Kerkük Vakfı | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181018161716/https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | arşivtarihi = 18 Ekim 2018 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
== Tarih == |
== Tarih == |
Sayfanın 22.12, 16 Nisan 2024 tarihindeki hâli
Kerkük كركوك | |
---|---|
Kerkük'ün Irak'taki konumu | |
Ülke | Irak |
İl | Kerkük ili |
Rakım | 346 m |
Nüfus | |
• Toplam | 2.018 (972.272)[1], 2.009 (850,787)[2] |
Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
• Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAS) |
Kerkük, Irak'taki Kerkük ilinin başkenti olan şehirdir. Irak merkezi yönetimine bağlıdır. Irak'ın başkenti Bağdat'ın 236 km kuzeyinde, Erbil'in 83 km güneyinde, Musul'un 149 km güneydoğusunda, Süleymaniye'nin 97 km batısında, Tikrit'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu Kürtlerden, Türkmenler ve Araplar ve oluşmaktadır.[3][4]
Tarih
Eski Asur başkenti Arrapha bölgesinde yer alan Kerkük, 5000 yıllık harabeleri üzerinde, Khasa nehri yanında yer alır. Arrapha, MÖ 10 ve 11. yüzyıllarda Asurlular döneminde çok büyük bir öneme kavuşmuştur. Stratejik ve coğrafik önemi nedeniyle şehir, üç imparatorluk için adeta bir savaş meydanıydı; Asur imparatorluğu, Babil ve Med imparatorlukları, ki hepsi şehri belirli zamanlarda yönetmişlerdir.
Kerkük çok geniş bir şekilde yayılmış ve karışmış bir nüfusa sahiptir. Osmanlı döneminde şehir merkezi çoğunluğunu Türkler oluşturuyordu, Kürtler de taşranın çoğunluğunu oluşturuyordu.[5] Şehir özellikle 20. yüzyılda daha dramatik değişimler deneyimlemiştir. Kürtler, Türkmenler ve Araplar bu bölgeye dair sahiplik iddialarında bulunmakta ve iddialarını destekleyecek tarihi bilgi ve verilere sahip olmaktadırlar.
Tarihi olarak, şehir her zaman Kürtler ve Türkmenler tarafından kültürel bir başkent olarak atfedildi. 2010'da Irak Kültür Bakanlığı tarafından Irak kültürünün başkenti olarak isimlendirildi.
Şehirde günümüzde etnik kökeni Kürt, Türkmen, Arap ve belirli ölçüde Süryani olan insanlar yaşamaktadır.
Kerkük Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin anayasal ve hukuki başkenti olarak kabul edilmiştir.[6][7] Ancak 2005 tarihli Irak Anayasası ile idari statüsü tartışmalı olan bölgelerin statülerini 2007 yılı sonuna kadar yapılacak bir referandumla belirlemelerini öngörmüştü. Kerkük için bu yönde bir referandum yapılmamış olduğundan Kerkük yasal olarak Irak merkezi yönetimine bağlıdır.[8] 12 Haziran 2014'te IŞİD'in Kuzey Irak Taarruzu sonrası Irak ordusunun çekilmesi üzerine Kerkük, Kürdistan Bölgesel Yönetiminin kontrolüne geçmiştir.[9][10] 16 Ekim 2017'de Irak kontrolü geri kazandı.[11]
Nüfus
Şemseddin Sâmi, 19. yüzyılın sonlarında yazdığı Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük şehrinden bahsetmiştir. Kerkük, Osmanlı Musul vilayetinin güneydoğusunda, 30.000 nüfuslu yer alıyor' diyor. sonra “Kerkük halkının dörtte üçünü Kürtler, geri kalanı Türkler, Araplar, 760 Yahudi ve 460 Keldani” diyor.[12]
Kerkük Valiliği için Nüfus Sayımı Sonuçları[13] | |||||||
Etnik grup | 1957 | Oran | 1977 | Oran | 1997 | Oran | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Araplar | 109,620 | 28.2% | 218,755 | 45% | 544,596 | 72% | |
Kürtler | 187,593 | 48.2% | 184,875 | 38% | 155,861 | 21% | |
Türkmenler | 83,371 | 21.4% | 80,347 | 17% | 50,099 | 7% | |
Asurlular | 1,605 | 0.4% | |||||
Yahudiler | 123 | 0.03% | |||||
Diğer | 6,545 | 1.77% | 0 | 0% | 2,189 | 0.3% | |
Toplam | 388,829 | 100% | 483,977 | 100% | 752,745 | 100% |
Ana yerler
- Kerkük Kalesi
- Kerkük Kışlası, 1863'te Osmanlı tarafından kurulmuştur. Türkmenler tarafından imar edilip müzeye çevirme çalışmaları devam etmektedir.
- Danyal Peygamber'in Cami ve Türbesi
- Pirehmerd Pazarı
Arkeolojik Jarmo Kalesi ve Yorgantepe alanları da modern şehrin dışında bulunmaktadır.
Kerkük'un mimarisi I. Dünya Savaşı'nda ve Irak Savaşı'nda ağır hasarlar görmüştür. 2007 raporlarına göre, 18 adet kutsal sayılan yer harap edilmiştir. Bunların 10'u Kerkük ve güneydedir."[14]
İklim
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "City Population" (İngilizce). Citypopulation.de. 22 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.
- ^ a b "World Gazetteer". World Gazetteer. 26 Ocak 2009. Erişim tarihi: 26 Ocak 2009.[ölü/kırık bağlantı] (EN)
- ^ "Kirkuk". Cities in transition. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
- ^ "Kerkük-Musul Sorunu" (PDF). Kardaşlık Dergisi. Kerkük Vakfı. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
- ^ Bruinessen, Martin van, and Walter Posch. 2005. Looking into Iraq 17 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "UNPO: Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region". www.unpo.org. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
- ^ "Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası". 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
- ^ Zine El-Abdin, Adil Sakran (2021). "Irak Yönetimindeki Siyasal İstikrarsızlığın Anayasal Süreç Bağlamında Değerlendirilmesi". Ortadoğu Etütleri. doi:10.47932/ortetut.691987. 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Kerkük yarım günde düştü". Diken. 16 Ekim 2017. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
- ^ Kâmûs-ül Â'lâm.
- ^ Part I. Kirkuk and its environs. — Chapter 2. Kirkuk in the Twentieth Century, page 43 21 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. // Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Authors: Liam Anderson, Gareth Stansfield. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2011, 312 pages. ISBN 9780812206043
- ^ Jenkins, Simon (7 Haziran 2007). "In Iraq's four-year looting frenzy, the allies have become the vandals". The Guardian. Londra. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
Dış bağlantılar
- Encyclopadia of the Orient Kerkûk 9 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.