Misiones provinsiyasi

Misiones
Gerb;	Bayroq;
Provinsiya
Madhiya:	Misionerita
Maʼmuriy markazi	Posadas
Gubernator	Hugo Passalacqua
YAIM	445 milliard peso; (17 million AQSh dollari) (2018)
Aholi (2022)	1,280,960
Maydoni	29801 km²
Rasmiy sayti	misiones.gov.ar
Xaritada
26°55′12″S 54°31′12″W / 26.92000°S 54.52000°W

Misiones (ispancha: miˈsjones, Missions) – Argentinaning 23 provinsiyasidan biri boʻlib, mamlakat shimoli-sharqiy qismidagi Mesopotamiya mintaqasida joylashgan. U shimoli-gʻarbda Paragvay, shimol, sharq va janubda Braziliya va janubi-gʻarbda Argentinaning Corrientes provinsiyasi bilan chegaradosh.

Bu hudud XVII asrning boshlarida Paragvay viloyati deb atalgan hamda oʻsha vaqtlarda Iyezuitlar tomonidan tashkil etilgan Rim-katolik missionerlik harakatining markazlaridan biri boʻlgan. 1984-yilda Argentinadagi toʻrtta katolik obyektlarining xarobalari UNESCOning Umumjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.

Tarixi

1759-yilda Portugaliya hukumati, anti-Jezuit Davlat kotibi boʻlgan Pombal markizining talabiga binoan, oʻz hududidagi (oʻsha vaqtda hozirgi Misiones provinsiyasining katta qismini oʻz ichiga olgan) barcha Reduktsiyalarni yopishni buyurdi. Nihoyat, Pombal markizi 1773-yilda Papa Klement XIV ni Jezuitlar ordenini tugatishga koʻndira oldi. Missiyalar tark etilishi bilan bu Reduktsiyalar atrofida gullab-yashnagan savdo tezda yoʻqoldi. Mustamlakachilar mintaqada shafqatsiz plantatsiya iqtisodiyotini joriy etib, Guaranilarni qullik mehnati sifatida ishlashga majbur qilishdi.

1814-yilda Rio-de-Plataning birlashgan provinsiyalari direktori Gervasio Posadas Misionesni Argentinaning Corrientes provinsiyasiga qoʻshib olinganini eʼlon qildi (oʻsha paytda Argentina deyarli mustaqil, ammo nomi hali ham Ispaniya mustamlakasi hisoblangan). Argentina bir nechta davlatlar daʼvo qilgan va oʻzini samarali boshqargan Misiones ustidan amalda nazorat qila olmadi. 1830-yilda Corrientes provinsiyasidagi Argentina harbiy kuchlari Misionesni egallab oldi.

1838-yilda Paragvay Misionesni bosib oldi va Misiones aholisi Paragvayning asosiy etnik guruhi boʻlgan mahalliy Guaranilardan iborat boʻlganligi sababli bu hududga daʼvo qildi. 1865-yilda Paragvay kuchlari Uch ittifoq urushida (1864-1870) Misionesga yana bostirib kirishdi. Paragvay magʻlubiyatga uchragandan soʻng va Argentina bilan tinchlik kelishuvi tufayli (oxir-oqibat 1876-yilda imzolangan) Paragvay Misiones hududiga boʻlgan daʼvosidan voz kechdi.

Argentina 1814-yildan beri Misionesga daʼvo qilgan boʻlsa-da, akademiklar Argentinaning Misionesga egaligini Paragvayning Uch ittifoq urushidagi magʻlubiyati bilan boshlagan deb talqin qilishadi. John Lynchning yozishicha: „Ittifoq shartnomasi (yaʼni Paragvayga qarshi) Paragvay shimolidagi bahsli hududni Braziliyaga va Paragvayning sharqiy va gʻarbiy hududlarini Argentinaga qoʻshib olishni nazarda tutuvchi maxfiy bandlarni oʻz ichiga olgan […]. Uzoq va mashaqqatli urushdan soʻng (1865-1870-yillar), Argentina magʻlub boʻlgan Paragvaydan Parana va Urugvay oraligʻidagi Misiones hududini hamda gʻarbdagi boshqa yerlarni tortib oldi“^[2]. Scobiening taʼkidlashicha: „Misionesning siyosiy mavqei noaniq boʻlib qoldi“ va Argentina mintaqani „1860-yillardagi Paragvay urushining ikkilamchi mahsuloti sifatida“ qoʻlga kiritdi^[3].

Ukrainalik muhojirlar 1920-yilda yerba mate hosilini yigʻib olishdi. Murakkab sharoitlarga qaramay, Misiones XX asr boshlarida Yevropadan katta immigratsiyani jalb qildi.

Uch ittifoq urushi Paragvayni juda qashshoqlashtirdi va Misiones Argentinaga qarashliligidan iqtisodiy jihatdan foyda koʻrdi^{[manba kerak]}. 1876-yilda Argentina Prezidenti Nicolás Avellaneda oʻzining yaqin doʻsti general Pietro Canestro (umri va boyligining koʻp qismini mintaqada tinchlikka erishish va barqarorlikka bagʻishlagan italyan zodagoni) koʻmagida immigratsiya va mustamlakachilik qonunini eʼlon qildi. Ushbu qonun Argentinaning vayron qilinmagan ulkan hududlarini aholi bilan toʻldirish uchun yevropalik mustamlakachilarning immigratsiyasini ragʻbatlantirdi^[4].

1881-yil 22-dekabrda Buenos-Ayresdagi milliy hukumat Misiones hududini Corrientes provinsiyasidan ajratib oldi^[5].

Immigratsiya va mustamlakachilik toʻgʻrisidagi qonunga muvofiq bir nechta mustamlaka kompaniyalar tashkil etildi. Ulardan biri Adolf Shvelmning Colonización y Explotación de Bosques Ltda S. A. kompaniyasiga 1919-yilda Upper Paraná portiga ega Eldorado shahrida asos solingan. Ushbu hududga xos boʻlgan xususiyatlar: qishloq xoʻjalik koloniyalari va tajriba xoʻjaliklari, apelsin va greypfrut daraxtlari plantatsiyalari, yerba mate oʻsimligini yetishtirish, hamda bu mahsulotni qayta ishlash uchun moʻljallangan tegirmonlar va quritish uskunalari. Shved-argentinaliklar yerba mate yetishtirish bilan mashhur boʻlishdi. Misiones asosan Janubiy Braziliya orqali koʻplab muhojirlarni, asosan Yevropadan qabul qildi. Baʼzilari Buenos-Ayresdan va Sharqiy Yevropadan, ayniqsa koʻp sonli polyaklar va ukrainlar kelgan. Oʻshandan beri Misiones iqtisodiy jihatdan foyda olishda davom etdi va Argentina ichida siyosiy jihatdan rivojlandi^{[manba kerak]}. 2016-yil holatiga koʻra, provinsiya nazorati bahsli emas. 1953-yil 10-dekabrda „Misiones milliy hududi“ 14.294-sonli qonunga muvofiq provinsiya maqomini oldi va uning konstitutsiyasi 1958-yil 21-aprelda tasdiqlandi^[6]. Misiones 1973-yilda Paragvay va Corrientes provinsiyasiga boʻlingan Parana daryosidagi hududda Yacyretá gidroelektr toʻgʻonini qurish boʻyicha xalqaro kelishuvdan soʻng milliy siyosatchilar tomonidan koʻproq eʼtiborga sazovor boʻldi. 1990-yillarda toʻgʻon toʻliq ishlay boshlagach, Misiones qirgʻoqlari boʻylab Parananing suvlari koʻtarildi. Toʻgʻon maʼmurlari tozalay olmagan va yetarli darajada sozlanmagan yerlarni suv bosdi, natijada leyshmanioz, sariq isitma, denge va bezgak kabi chivinlar orqali yuqadigan kasalliklar tarqala boshladi. Parana daryosi boʻylab butun Misiones qirgʻoqlari hozirda ikkita toʻgʻon bilan chegaralangan. Ulardan biri daryoning quyi oqimidagi Yaciretá orolida, ikkinchisi Itaipú, Braziliya va Paragvayda, daryoning yuqori oqimida hamda Puerto Iguazu shahridan shimolda joylashgan. 2016-yildan boshlab Argentina Paragvay bilan inshootda elektr energiyasi ishlab chiqarishni ikki baravar oshirish uchun suv ombori ishlarini kengaytirish boʻyicha kelishuvga erishdi.

Geografiyasi

Misiones Tucumandan keyingi ikkinchi eng kichik provinsiya.

Misiones platosi chegaradagi Braziliyaning bir qismini oʻz ichiga oladi. Togʻ jinslarida tuproqning bir qismini tashkil etuvchi, unga qizgʻish rang beradigan koʻp miqdorda temir mavjud. Eng baland choʻqqisi Sero del Rinson (843 m) Bernardo de Irigoyen shahri yaqinida joylashgan.

Provinsiyani uchta yirik daryo, jumladan Paranana, Urugvay va Iguazu daryolari bilan oʻralgan. Iguazu sharsharasi – provinsiyaning shimoli-gʻarbiy burchagida, Puerto-Iguazu shahri yaqinidagi Iguazu daryosidan oqib oʻtuvchi sharsharalar. Misiones sharsharasi Braziliyaning Paranana shtati (shu davlatning janubiy mintaqasi) ni qisman tashkil etadi. Ayni paytda, Paragvay bilan xalqaro chegara yaqinida.

Demografiyasi

2022-yilgi milliy aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Misiones provinsiyasida 1,280,960 kishi yashaydi. Aholining bir qismi mahalliy xalqlar (ayniqsa, guaranilar) va shuningdek, mustamlaka davrida kelib, mahalliy aholi bilan aralashgan ispanlardan kelib chiqqan. Yana bir qismi Yevropadan kelgan muhojirlar avlodlari. Argentinaning koʻplab hududlaridan farqli oʻlaroq, bu yerga kelgan koʻplab muhojirlar Buenos-Ayres orqali emas, balki Janubiy Braziliya orqali kelishgan. Ispanlardan keyin Misionesga kelib joylashgan etnik guruhlar qatorida italyanlar, nemislar, polyaklar, ukrainlar, shvedlar, ruslar, shvedlar, danlar va kam sonli arablar, yaponlar, hamda keyinchalik kirib kelgan laosliklar (1970-yillar oxirida) va xitoyliklar (2000-yillarda) kiradi. 1960-yillardan boshlab provinsiyaga Braziliyadan (asosan Sharqiy Yevropaliklar avlodlari) va Paragvaydan (asosan mahalliy xalqlar va ispanlar avlodlari) muhojirlar kela boshladi.

Savodxonlik darajasi 91,4% ni tashkil qiladi^[7]^[8].

Iqtisodiyoti

Shimoliy Argentinaning aksariyat hududlari kabi, Misiones iqtisodiyoti nisbatan kam rivojlangan, biroq yetarlicha xilma-xil tarmoqlarga ega. 2006-yilda uning yalpi ichki mahsuloti taxminan 4,8 milliard AQSH dollariga baholangan (Argentinaning iqtisodiy oʻsish sur’atlariga koʻra, bu koʻrsatkich 2011-yilga kelib 7,2 milliard AQSH dollariga yetishi kutilgan). Aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan yalpi ichki mahsulot 4 940 AQSH dollarini (2011-yilda taxminan 6 500 AQSH dollarini) tashkil etib, bu mamlakat boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichdan 40 foiz pastroq^[9]. Yomgʻirli va eroziyaga moyil geografiyasi intensiv dehqonchilikka toʻsqinlik qilsa-da, qishloq xoʻjaligi viloyat iqtisodiyotiga muhim hissa qoʻshib, umumiy koʻrsatkichning taxminan 10 foizini tashkil etadi. Misionesning qalin oʻrmonlari uzoq vaqtdan buyon ekotizimga ortiqcha zarar yetkazmagan holda yumaloq yogʻochni keng miqyosda ishlab chiqarish imkonini berib kelmoqda. Asosiy ekspluatatsiya qilingan daraxtlar – Paraná qaragʻayi, Guatambú, Kedr, Petiribí, Tutatqi, Kane suv quvuri, Anchico, Evkalipt va Gueyka.

Misionesning qishloq xoʻjaligi daromadining asosiy manbai uzoq vaqtlardan buyon yerba mate yetishtirish boʻlib kelmoqda. Misiones Argentinaning bu sohada yetakchi ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi va yiliga taxminan yarim million tonna hosil beradi. Bundan tashqari, Misionesda choy, sitrus mevalar hamda nisbatan kamroq miqdorda tamaki, shakarqamish, guruch, qahva, kakao va kokos ham yetishtiriladi.

Yengil sanoat va turizm ham mahalliy iqtisodiyotga katta hissa qoʻshib, ularning har biri mamlakat umumiy statistikasining taxminan 13 foizini tashkil etadi.

Hukumat

Provinsiya hokimiyati uchta tarmoqqa boʻlinadi: xalq tomonidan saylangan va vazirlar mahkamasini tayinlaydigan gubernator boshchiligidagi ijro etuvchi hokimiyat, qonun chiqaruvchi hokimiyat, hamda Oliy sud rahbarlik qiladigan sud hokimiyati.

Misiones provensiyasining konstitutsiyasi hududdagi asosiy qonuniy hujjati hisoblanadi.

Argentinada eng asosiy huquqni muhofaza qiluvchi tashkilot Argentina Federal politsiyasi boʻlib, qoʻshimcha ishlar Misiones provinsiyasi politsiyasi tomonidan amalga oshiriladi.

Siyosiy boʻlinish

Provinsiya 17 ta departamentga boʻlingan.

Hukumat	Markazi
Apóstoles Department	Apóstoles
Cainguás Department	Campo Grande
Candelaria Department	Santa Ana
Capital Department	Posadas
Concepción de la Sierra Department	Concepción de la Sierra
Eldorado Department	Eldorado
General Manuel Belgrano Department	Bernardo de Irigoyen
Guaraní Department	El Soberbio
Iguazú Department	Puerto Esperanza
Leandro N. Alem Department	Leandro N. Alem, Misiones
Libertador General San Martín Department	Puerto Rico
Montecarlo Department	Montecarlo
Oberá Department	Oberá
San Ignacio	San Ignacio
San Javier Department	San Javier
San Pedro Department	San Pedro
Veinticinco de Mayo Department	Alba Posse

Mashhur shaxslar

Clotilde González de Fernández (1880-1935), Misiones provinsiyasida oʻqituvchi.

Qishloqlar

Yana qarang

Manbalar

↑ „PBG Misiones“.
↑ Lynch, John „From independence to national organization“, . Argentina Since Independence. Cambridge University Press, 29 October 1993 — 45, 46-bet. ISBN 9780521439886. Qaraldi: 2023-yil 2-may.
↑ Scobie Argentina Oxford University Press, 1964, pages 22–3
↑ Hines, Barbara (Fall 2010). "The Right to Migrate as a Human Right: The Current Argentine Immigration Law". Cornell International Law Journal 43 (3): 479. https://core.ac.uk/download/pdf/73976153.pdf. Qaraldi: 2 May 2023. "In 1876, the Argentine government enacted its first immigration law, Law No. 817 of Immigration and Colonization, popularly known as the Avellaneda Law, which incorporated the protection of foreigners that had been enshrined in the law and reflected the constitutional principles of openness toward foreigners and enjoyment of rights on an equal basis with citizens.[...] During the period between 1869 and 1914, millions of primarily European immigrants arrived in Argentina." Misiones provinsiyasi]]
↑ Eidt, Robert C.. Pioneer Settlement in Northeast Argentina. University of Wisconsin Press, 1971 — 77-bet. ISBN 9780299059200. Qaraldi: 2023-yil 2-may. „On December 22, 1881, preparations for federalizing Misiones were completed and the area was declared a national Territory.“
↑ Jusionyte, Ieva. Savage Frontier: Making News and Security on the Argentine Border. Univ of California Press, 2015 — 70-bet. ISBN 9780520286474. Qaraldi: 2023-yil 2-may. „In 1953 the National Territory of Misiones became a province and, when in 1958 its constitution was approved, state-building in the region was officially over.“
↑ „Misiones Province Census 2022“. INDEC. Qaraldi: 2022-yil 30-avgust.
↑ „Misiones Historical Immigration“. Historia Argentina. Qaraldi: 2022-yil 15-iyul.
↑ I. A. D. E.R

Adabiyotlar

Rubio, Gerardo; Lavado, Raul; Pereyra, Fernando. The Soils of Argentina. Springer, 2018. DOI:10.1007/978-3-319-76853-3. ISBN 978-3-319-76853-3.

[1] „PBG Misiones“.

[2] Lynch, John „From independence to national organization“, . Argentina Since Independence. Cambridge University Press, 29 October 1993 — 45, 46-bet. ISBN 9780521439886. Qaraldi: 2023-yil 2-may.

[3] Scobie Argentina Oxford University Press, 1964, pages 22–3

[4] Hines, Barbara (Fall 2010). "The Right to Migrate as a Human Right: The Current Argentine Immigration Law". Cornell International Law Journal 43 (3): 479. https://core.ac.uk/download/pdf/73976153.pdf. Qaraldi: 2 May 2023. "In 1876, the Argentine government enacted its first immigration law, Law No. 817 of Immigration and Colonization, popularly known as the Avellaneda Law, which incorporated the protection of foreigners that had been enshrined in the law and reflected the constitutional principles of openness toward foreigners and enjoyment of rights on an equal basis with citizens.[...] During the period between 1869 and 1914, millions of primarily European immigrants arrived in Argentina." Misiones provinsiyasi]]

[5] Eidt, Robert C.. Pioneer Settlement in Northeast Argentina. University of Wisconsin Press, 1971 — 77-bet. ISBN 9780299059200. Qaraldi: 2023-yil 2-may. „On December 22, 1881, preparations for federalizing Misiones were completed and the area was declared a national Territory.“

[6] Jusionyte, Ieva. Savage Frontier: Making News and Security on the Argentine Border. Univ of California Press, 2015 — 70-bet. ISBN 9780520286474. Qaraldi: 2023-yil 2-may. „In 1953 the National Territory of Misiones became a province and, when in 1958 its constitution was approved, state-building in the region was officially over.“

[7] „Misiones Province Census 2022“. INDEC. Qaraldi: 2022-yil 30-avgust.

[8] „Misiones Historical Immigration“. Historia Argentina. Qaraldi: 2022-yil 15-iyul.

[9] I. A. D. E.R

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]