Jump to content

Австралия генерал-губернатори

From Vikipediya
Австралия генерал-губернатори
Мамлакат:  Австралия
Австралия генерал-губернатори
Таъсис этилган санаси: 1-июл 2019-йил
Амалдаги шахс: Давид Ҳурлей
Қароргоҳи: Канберра ва Сидней
Ваколат муддати: 5 йил
Сайт: гг.гов.ау
Ҳукумат уйи, Канберра
Генерал-губернатор унвон нишони[1]

Австралия генерал-губернатори (инглизча: Говернор-Генерал оф Аустралиа, Говернор-Генерал оф тҳе Cоммонwеалтҳ оф Аустралиа) — Австралия монархининг Австралиядаги расмий вакили (ҳозирда, Австралия қироли Чарлес ИИИ)[2] ва Австралия Ҳамдўстлигининг бош ижрочи директори.

Генерал-губернаторнинг вазифаларига: элчилар, вазирлар ва судяларни тайинлаш, қонун ҳужжатларини тасдиқлаш, сайловларни э'лон қилиш ва мукофотларни топшириш киради. У Австралия Ижроия Кенгашининг Президенти ва Мудофаа Кучларининг Бош Қўмондони ҳисобланади[3]. Генерал-губернатор о'з вазифаларини Австралия Конституциясига мувофиқ амалга оширади. Бундан ташқари, генерал-губернатор Австралия пойтахтининг расмий вакили сифатида иш юритади[4][5].

Конституцияга кўра, генерал-губернатор қирол томонидан тайинланади ва у олий ҳазратларининг Иттифоқ ҳудудидаги вакилидир. Конституция генерал-губернаторга етарлича кенг ҳуқуқлар беради, лекин амалда у фақат вакиллик функсияларини бажаради ва мамлакат учун энг муҳим қарорларни чиқаришда фақат маслаҳат бериш ҳуқуқига эга. Бош вазирни тайинлашда ҳам генерал-губернатор Австралия парламенти томонидан таклиф қилинган бош вазирликка номзодни рад этиш амалиёти камдан-кам қўлланади[6].

Конституцияда белгиланган расмий вазифалардан ташқари, генерал-губернатор кенг кўламли бошқа вазифаларни бажаради. У тез-тез Австралия бўйлаб конференсиялар, очилиш маросимлари ва бошқа хизматларда қатнашади. Генерал-губернатор хорижий давлатларга ташрифлари давомида Австралиянинг вакили ва Австралия қироли сифатида кўрилади ва одатда, у давлат бошлиғи сифатида қабул қилинади[7].

Генерал-губернаторнинг асосий қароргоҳи Канберрадаги Ҳукумат уйи бўлиб, у Ярралумла номи билан танилган. Иккинчи расмий қароргоҳ Сиднейдадир. Австралиянинг бошқа штатларига ташриф буюрганида, генерал-губернатор, одатда, тегишли пойтахтдаги Ҳукумат уйида қолади[8][9][10]. Генерал-губернаторнинг ёрдамчилари ва ўринбосарлари Австралия генерал-губернаторининг расмий котиби ҳисобланади.

2019-йил 1-июлдан бошлаб Австралия генерал-губернатори Девид Херлидир.

Тайинланиш тартиби

[edit | edit source]
Давид Ҳурлей 2019-йилда генерал-губернатор қасамёдини қилиш маросимида

Австралия Бош вазири ўз ходимлари ва монарх билан маслаҳатлашган ҳолда генерал-губернаторни тайинлайди. Ушбу фахрий лавозимга номзоднинг муносиблигини аниқлаштириш учун дастлабки йиғилишлар ўтказилади[11].

Йиғилишларлардан кейин бош вазир номзодни монархга тақдим этади. Қонунга кўра, монарх таклиф қилинган номзодни рад этиши ва янги номзод киритилишини талаб қилиши мумкин[12][13]. Аммо, бу 1930-йилда Жамес Скуллин томонидан бу лавозимга таклиф қилинган Исаакс консерваторларининг кучли қаршиликлар келтириб чиқарганидан кейин, бу амалиёт тугатилган. Қирол Жорж В унга тақдим этилган номзодни қабул қилмасликка қатъий қарор қилди, аммо Скалин Британия Бош вазирини четлаб ўтиб, бу масалани қирол билан тўғридан-тўғри муҳокама қилиш ҳуқуқини талаб қилганидан сўнг, охир-оқибат рози бўлишга мажбур бўлди. Ҳозирги вақтда Австралия қироли мамлакатнинг сиёсий ва конституциявий масалаларига чекланган доирада таъсир кўрсатади[14].

Барча партияларнинг розилигини олгандан сўнг, монарх бўлажак генерал-губернаторни оммага эълон қилишга рухсат беради[15]. Одатда, бу олдинги генерал-губернаторнинг ваколат муддати тугашидан бир неча ой олдин содир бўлади. Бу вақт ичида номзод вориси генерал-губернатор унвонига эга бўлади[16][17].

Генерал-губернатор тайинлаш монарх томонидан амалга оширилади. Генерал-губернатор лавозимга тайинланганидан кейин, қасамёд қилади ва лавозимни эгаллайди. Қасамёд қабул қилиш маросими, одатда, Австралия Олий судяси раислигидаги Сенатда бўлиб ўтади[18][19][20].

Ваколатлари

[edit | edit source]

Австралия Конституциясида генерал-губернаторнинг ваколат муддати белгиланмаган, шунинг учун, у номаълум муддатга ўз лавозимини эгаллаши мумкин. Бироқ, амалда унинг ваколат муддати беш йил ҳисобланади. Бу муддат охирида генерал-губернаторнинг ваколатлари баъзан қисқа муддатга узайтирилади[21].

Генерал-губернаторнинг маоши Конституция билан белгиланади[22]. Унга кўра, унинг йиллик маоши 10 минг фунт стерлингни ташкил этади (парламент маошни ўзгартириш ҳуқуқини сақлаб қолади). Конституцияда генерал-губернаторнинг маошини унинг ваколати даврида ошириш мумкин эмаслиги белгиланган. Губернаторнинг 1974-йилги қонунига кўра, ҳар бир янги мандат билан иш ҳақини ошириш амалга оширилади. Ҳозирда Австралия қонунчилиги генерал-губернаторга беш йиллик муддат давомида Австралия Олий суди раисининг маошидан юқорироқ маошни кафолатлайди[23] .

Австралия тарихида атиги уч марта генерал-губернатор истеъфога чиққан. Биринчиси, 1903-йилда маошини ошириш бўйича келишмовчиликдан кейин Британияга қайтиб кетган Жоҳн Хоуп эди. Жоҳн Керр 1977-йилда Парижда Австралиянинг ЙУНЕСКОдаги элчиси лавозимини қабул қилиб, истеъфога чиқди[24][25]. 2003-йилда Питер Ҳоллингворт ўз хоҳиши билан кетди[26].

Генерал-губернатор монарх томонидан ваколат муддати тугагунга қадар чақириб олиниши ёки лавозимидан озод этилиши мумкин[27]. Бироқ, конституциявий одатга кўра, бу фақат Бош вазирнинг тавсияси билан амалга оширилади. Австралия тарихида бундай ҳолат ҳеч қачон бўлмагани учун монарх генерал-губернаторни ўз лавозимидан қанчалик тез четлатиши номаълумлигича қолмоқда. 1975-йилги конституциявий низо яна бир муаммони очиб берди, бунда генерал-губернатор ҳам, бош вазир ҳам бир вақтнинг ўзида бир-бирларини ўз лавозимларидан четлаштиришга ҳаракат қилишлари мумкин эди[28].

Генерал-губернаторнинг ўрни истеъфога чиқиши, ўлими ёки меҳнатга қобилияцизлиги билан бўшаб қолади. Шунингдек, унинг ўрни расмий хорижий ташрифи бўлса, вақтинча бўш қолиши мумкин. Конституцияга кўра, монарх бўш ўрин бўлган тақдирда менежерни тайинлаши мумкин (инглизча: Администратор). У вақтинчалик генерал-губернатор бўлиб хизмат қилади[29].

Генерал-губернаторлар хронологияси

[edit | edit source]
Давид ҲурлейПетер CосгровеҚуэнтин БрйcеМичаэл ЖефферйПетер ҲоллингwортҳWиллиам ДеанеБилл ҲайденНиниан СтепҳенЗелман CоwенЖоҳн Керр (говернор-генерал)Паул ҲаслуcкРичард Cасей, Барон CасейWиллиам Сидней, 1ст Висcоунт Де Л'ИслеWиллиам Моррисон, 1ст Висcоунт ДунроссилWиллиам Слим, 1ст Висcоунт СлимWиллиам МcКеллПринcе Ҳенрй, Дуке оф ГлоуcестерАлехандер Ҳоре-Рутҳвен, 1ст Эарл оф ГоwриэИсааc ИсааcсЖоҳн Баирд, 1ст Висcоунт СтонеҳавенҲенрй Форстер, 1ст Барон ФорстерРоналд Мунро Фергусон, 1ст Висcоунт НоварТҳомас Денман, 3рд Барон ДенманWиллиам Ҳумбле Wард, 2нд Эарл оф ДудлейҲенрй Нортҳcоте, 1ст Барон НортҳcотеҲаллам Теннйсон, 2нд Барон ТеннйсонЖоҳн Ҳопе, 1ст Марқуэсс оф Линлитҳгоw

Яна қаранг

[edit | edit source]
  • Австралия генерал-губернаторлари рўйхати
  • Австралия Бош вазири

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Армй Дресс Мануал“. Департмент оф Дефенcе (2019-йил 20-декабр).
  2. „Говернор-Генерал“ (эн-АУ). Парлиаментарй Эдуcатион Оффиcе (2023-йил 10-ноябр).
  3. Карп, Паул; Cох, Лиса. „Давид Ҳурлей намед нехт говернор генерал оф Аустралиа“. Тҳе Гуардиан (2018-йил 16-декабр). 2018-йил 16-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 16-декабр.
  4. Флемминг, Тесса. „Антҳонй Албанесе анноунcес Самантҳа Мостйн ас Аустралиа'с нехт говернор-генерал“ (эн-АУ). АБC Неwс (Аустралиа) (2024-йил 3-апрел).
  5. „Тҳе роле оф тҳе Говернор-Генерал“. Тҳе Говернор-Генерал оф тҳе Cоммонwеалтҳ оф Аустралиа. 2024-йил 5-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2024-йил 16-январ.
  6. „Ҳоw ис тҳе говернор-генерал аппоинтед анд wҳат ис тҳеир роле?“ (эн-АУ). Парлиаментарй Эдуcатион Оффиcе (2023-йил 14-декабр).
  7. Элдер, Д. Р. „Говернор-Генерал“, . Ҳоусе оф Репресентативе Праcтиcе, 7тҳ (эн-АУ), Cанберра, Аустралиа: Департмент оф тҳе Ҳоусе оф Репресентативес, 2018. ИСБН 978-1-74366-654-8. 
  8. „Инфошеэт 20 - Тҳе Аустралиан Сйстем оф Говернмент“ (эн-АУ). Парлиамент оф Аустралиа. Қаралди: 2024-йил 17-январ.
  9. Доwнинг, Сусан „Тҳе Ресерве Поwерс оф тҳе Говернор-Генерал“ (1998-йил 23-январ).
  10. Финал репорт оф тҳе Cонститутионал Cоммиссион (эн-АУ), 1988 — 92–93-бет. ИСБН 0-644-06897-3. 
  11. Пйке, Жоҳн. Говернмент поwерс ундер а Федерал Cонститутион: cонститутионал лаw ин Аустралиа, 2нд (эн-АУ), Пйрмонт, НСW: Лаwбоок Cо, 2020 — 291–2-бет. ИСБН 978-0-455-24415-0. 
  12. МcПҳеэ, Сараҳ „Ҳуман биосеcуритй эмергенcй деcларед ин Аустралиа“. НеwсCомАу (2020-йил 17-март). Қаралди: 2020-йил 23-март.
  13. „Биосеcуритй (Ҳуман Биосеcуритй Эмергенcй) (Ҳуман Cоронавирус wитҳ Пандемиc Потентиал) Деcларатион2020“. Cоммонwеалтҳ оф Аустралиа. 2020-йил 29-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 29-март.
  14. „Говернор-Генерал Қуэнтин Брйcе баcкс гай марриаге, Аустралиа беcоминг а републиc ин Боер Леcтуре“. АБC Неwс (2013-йил 22-ноябр). 2013-йил 22-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 22-ноябр.
  15. „Cабинет“ (эн). Парлиаментарй Эдуcатион Оффиcе (2023-йил 10-ноябр).
  16. Федерал Эхеcутиве Cоунcил Ҳандбоок 2021. Департмент оф тҳе Приме Министер анд Cабинет, 2021 — 3-бет. ИСБН 978-1-925364-53-8. 
  17. „Федерал Эхеcутиве Cоунcил“, Ҳоусе оф Репресентативе Праcтиcе, 7тҳ (эн-АУ), Cанберра, Аустралиа: Департмент оф тҳе Ҳоусе оф Репресентативес, 2018. ИСБН 978-1-74366-654-8. 
  18. Албанесе, Антҳонй „Аустралиа'с неw Говернор-Генерал“. Департмент оф тҳе Приме Министер анд Cабинет (2024-йил 3-апрел). Қаралди: 2024-йил 4-апрел.
  19. Флеминг, Тесса. „Антҳонй Албанесе анноунcес Самантҳа Мостйн ас Аустралиа'с нехт говернор-генерал“. АБC Неwс (2024-йил 3-апрел). 2024-йил 5-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2024-йил 3-апрел.
  20. „Сам Мостйн анноунcед ас нехт говернор генерал оф Аустралиа“. Аустралиан Ассоcиатед Пресс (2024-йил 3-апрел). 2024-йил 3-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2024-йил 3-апрел.
  21. „Лаw-макинг“ (эн-АУ). Парлиаментарй Эдуcатион Оффиcе (2023-йил 14-декабр).
  22. Элдер, Д. Р. „А Парлиамент“, . Ҳоусе оф Репресентативе Праcтиcе, 7тҳ (эн-АУ), Cанберра, Аустралиа: Департмент оф тҳе Ҳоусе оф Репресентативес, 2018. ИСБН 978-1-74366-654-8. 
  23. „Петер Ҳоллингwортҳ апологисес фор поор ҳандлинг оф сех абусе cомплаинт“. Тҳе Гуардиан (2016-йил 2-феврал). 2018-йил 24-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 24-август.
  24. Тwомей, Анне „Wҳй а говернмент wоулд бе мад то адвисе тҳе рефусал оф роял ассент то а билл пассед агаинст иц wилл“ (эн-УС). Тҳе Cонверсатион (2019-йил 29-январ).
  25. Тайлор, Грег (2008). "Рефусалс оф Ассент то Биллс Пассед бй Парлиамент ин Германй анд Аустралиа". Федерал Лаw Ревиэw 36: 83–116. дои:10.22145/flr.36.1.4. https://www8.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/journals/FedLawRw/2008/4.html. 
  26. Аустралиан Cонститутион (Cтҳ) с 4
  27. Финал репорт оф тҳе Cонститутионал Cоммиссион (эн-АУ), 1988 — 72–3, 82–3-бет. ИСБН 0-644-06897-3. 
  28. Тwомей, Анне. Тҳе Чамелеон Cроwн: Тҳе Қуээн анд ҳер Аустралиан Говернорс. Аннандале, НСW: Федератион Пресс, 2006 — 62–8-бет. ИСБН 978-1-86287-629-3. 
  29. „МcМаҳон 'ин Cасей роw'“ (1988-йил 4-апрел). 2018-йил 6-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 5-апрел.

Ҳаволалар

[edit | edit source]