„Искандар“ ракета тизимларининг асосий мақсади душманнинг ҳаво мудофааси ва ракетага қарши мудофаа тизимларини, шунингдек, улар қамраб олган энг муҳим об’эктларни 500 км гача бўлган масофада йўқ қилишга мўлжалланган[1][2].
Ғарб таҳлилчиларининг фикрига кўра, Искандар ТТРМ С-400 ва Бастион синфидаги қирғоққа қарши ҳаво мудофаа тизимлари билан бир қаторда Россия Қуролли Кучлари концепциясида асосий рол ўйнайди[4][5]. Тҳе Натионал Интерест хабарига кўра "Искандер ОТРК Россия Қуролли Кучларининг энг хавфли қуролидир, чунки у ядросиз фойдаланиш учун жуда паст тўсиқга эга ва ракеталарнинг узоқ масофага учиши, шунингдек, уларнинг ракетага қарши мудофаа тизимини енгиб ўтиш қобилияти катта зарарга олиб келиши мумкин. Мутахассислар зарар кўлами бўйича Искандар ОТРКдан оммавий фойдаланишни НАТО бомбардимонлари кучи билан тенглаштирадилар[6].
„Искандер-М“ ва „Искандер-К“ комплекслари учун ракеталар, гарчи улар бир хил ўзиюрар комплексдан учирилса-да, тубдан фарқ қилади. "Искандер-М " ракетага қарши мудофаани четлаб ўтиш учун юқори баландликдаги (парвоз баландлиги – 50 км) ўта маневрли квазибаллистик ракетаданяширин технологиялар, очиладиган электрон уруш модули ва сохта нишонлардан фойдаланади[7]. Тизимлар ва улар томонидан ҳимояланган об’эктларни 500 кмгача бўлган масофада йўқ қилади.
„Искандар“ ОТРКнинг тактик қўлланиши турли траэкториялар бўйлаб юқори даражада ҳимояланган ракетага қарши мудофаа ва ҳаво ҳужумига қарши мудофаа нишонларини йўқ қилиш учун „Искандар-М“ квазбаллистик ракетаси ва „Искандер-К“ қанотли ракеталарининг бир вақтда зарбасини ўз ичига олиши мумкин, бу эса ҳалокатдан мудофаани мураккаблаштиради[9]. Константин Сивковнинг фикрича, Искандар ОТРК бўлинмасидан келган салво АҚШнинг ракетага қарши мудофаа позициясини бутун ҳудудини йўқ қилишга қодир.
Искандар ОТРК нишонга тегиш учун асосан турли хил кластерли ўз-ўзини нишонга олувчи ўқ-дорилардан фойдаланади, шунингдек ОТРК ракеталари ядро каллакларидан фойдаланиши ҳам мумкин[10][11].
Искандар КТРКни ривожлантириш КПСС Марказий Комитети ва СССР Вазирлар Советининг 1988-йил 21-декабрдаги 1452-294-сонли „Искандар КТРКни яратиш ва ривожлантириш ишларини бошлаш тўғрисида“ги қарорига мувофиқ бошланган. 2011-йил 11-октабрда янгиланган „Искандер-М“ ракета тизимини янги жанговар техника билан синовдан ўтказишнинг биринчи босқичи якунланди[13]. „Искандар-М“ комплексининг 9М723 ракетаси корреляцияни бошқаришнинг янги тизими билан жиҳозланган[14].
2017-йил май ойининг охирида „Искандар“ ОТРКнинг бир нечта учирувчи қурилмалари „Душанбе-Антитеррор-2017“ қўшма машғулотларида иштирок этиш учун тезда Тожикистонга олиб келинди, бу ерда биринчи марта Россия Федерациясидан ташқарига учирилган[15].
Жанговар бўлинмаларни тезкор шакллантириш чуқурлигидаги кичик ва ҳудудий нишонларнинг анъанавий жиҳозларига жалб қилиш учун мўлжалланган. Тахминларга кўра, у тактик ядровий қуролларни етказиб бериш воситаси бўлиши мумкин.
Эҳтимолий мақсадлар :
ҳаво мудофаа тизимлари
ракетага қарши мудофаа тизимлари
қўмондонлик пунктлари ва алоқа марказлари
аэродромларда самолётлар ва вертолётлар
муҳим инфратузилма об’эктлари (омборлар, кўприклар ва бошқалар)
қўшинлар ва техниканинг концентрацияси (юриш устунлари, жиҳозларни сақлаш жойлари ва бошқалар).
оператив-тактик ракета тизимлари
дивизион артиллерияси : бир нечта ракета тизимлари, узоқ масофали артиллерия
кемалар (радио алоқаси орқали ракетани ташқи бошқарувни, ҳаракатланувчи кеманинг координаталарини қирғоқ бўйидаги кемага қарши тизимлар ёки АWАCС самолётларининг радарларидан узатишни талаб қилади)[16].
Тҳе Натионал Интерест ва Жеймстаун жамғармасининг баъзи муаллифлари „Искандер ОТРК“ нинг тактик хусусиятлари Россиянинг " Анти – Аccесс Зоне „ концепциясида маҳаллий операциялар театрида ғалаба қозониш қобилияти билан индивидуал нишонларни уришдан стратегик устунликка ўтмоқда“ деб ҳисоблашади[17][18]. Баъзи хорижий экспертларнинг фикрича, Искандар ОТРК радиуси КТРК ва НАТО дивизион артиллериясининг имкониятларидан сезиларли даражада юқори, шунинг учун ҳам НАТО дивизион артиллерияси етиб боргунга қадар Искандар ОТРК бўлинмаларидан НАТО қўшинларига йўл қўйиб бўлмайдиган зарар этказиш хавфи мавжуд[19]. Ҳақиқатан ҳам, МГМ-140 АТАCМС типидаги асосий НАТО ОТРКнинг отиш масофаси 200-300 км масофага эга, бу Искандар ОТРКдан сезиларли даражада камроқдир[20].
" Ҳарбий баланс " журналининг 2017-йилги сонида АҚШ ОТРК ва „Искандер“ ўртасида таққослаш амалга оширилди, бу „Искандер“ нинг масофадаги устунлигини ва АҚШ билан 500 км масофага учадиган ЛРПФ ракеталарининг фойдаланишга киришини кўрсатди[21].
Искандар-М комплексининг юк кўтариш машинаси
Тҳе Натионал Интерест экспертларининг фикрича, НАТО қуруқликдаги кучлари йўл қўйиб бўлмайдиган йўқотишларсиз Искандар ОТРКга қарши самарали кураша олмайди, шунинг учун авиация ОТРКга қарши курашнинг асосий воситаси бўлиши керак. Бироқ, қўшимча мураккаблик – бу НАТО таҳлилчиларига " эскалация-эскалация " номи билан маълум бўлган ОТРКдан фойдаланиш концепцияси, бу НАТОнинг тактик муваффақияти (" эскалация ") бўлган тақдирда, Искандарнинг ўтиши билан боғлиқ. ОТРК ядровий бўлмаган қуроллар билан зарбалар беришдан яна тактик ядровий қуролларга йўл қўйиб бўлмайдиган зарар этказишгача давом этади, бу эса НАТО операциясини давом эттиришни тўхтатишга олиб келади[22].
Россия ва кучсиз қўшинларга эга бўлган давлатлар ўртасида юзага келиши мумкин бўлган маҳаллий можаролар ссенарийларини кўриб чиқаётган таҳлилчиларнинг таъкидлашича, Искандар ҳужуми маҳаллий урушнинг натижасини тезда ҳал қилиши мумкин, чунки электрон разведка маълумотларидан маълум бўлган маҳаллий ҳаво мудофаа радарларининг позицияларини йўқ қилиш очилади. Россия Аэрокосмик кучларининг Су-34 ва Су-24 ёрдамида оммавий бомбардимон қилишни бошлаш имконияти бор. Бундан ташқари, Искандарлар томонидан аэродромлар, қўмондонлик марказлари, омборлар, казармалар ва базалардаги жиҳозлар билан ангарларнинг вайрон қилиниши мунтазам армияни тўқнашув бошланган дастлабки дақиқаларда марказлаштирилган таъминот ва назорациз тартибсиз қўшинларга айлантиради. Искандарлар томонидан кўприкларнинг вайрон бўлиши ва юриш пайтида қўшинларга устунлар бўйлаб ҳужум қилиш хавфи иккала маневр имкониятини ҳам, қўшимча кучларнинг ўтиш жойларига етиб келиш имкониятини чеклайди. Умуман олганда, баъзи Ғарб муаллифлари таъкидлаганидек, „Искандер“ дан фойдаланиш ссенарийси кучсиз қўшинлар ҳужуми бошланишида НАТО қанотли ракеталаридан оммавий фойдаланишга ўхшайди, аммо қанотли ракеталар ривожланган ҳаво мудофааси ёрдамида йўқ қилиниши мумкин, „Искандер“ нинг ўзи эса ҳаво мудофаасини йўқ қилиш воситасидир[23].
Комплекс олти турдаги транспорт воситаларини ўз ичига олади (ҳар бир ракета бригадасига 51 дона)[24] :
Ўзиюрар ракета (СПУ) (9П78-1) – иккита ракетани сақлаш, ташиш, тайёрлаш ва учириш учун мўлжалланган. ГВW 42 т, фойдали юк 19 т, автомагистрал йўлда тезлиги 70 км / соат тупроқ йўлда эса 40 км / соат. Юриш масофаси1000 км. Экипаж 3 киши.
Юк кўтарувчи транспорт воситаси (ТЗМ) (9Т250/9Т250Э) – иккита қўшимча ракетани ташиш ва СПУни заряд қилиш учун мўлжалланган. МЗКТ-7930 шассисида ишлаб чиқарилган, юк кўтариш крани билан жиҳозланган. Умумий жанговар оғирлиги 40 тоннани ташкил қилади. Экипаж 2 киши.
Қўмондонлик-штаб машинаси (КШМ) (9С552) – бутун Искандар мажмуасини бошқариш учун мўлжалланган. Ғилдиракли шассисида ишлаб чиқарилган КАМАЗ 43101. Р-168-100КА радиостансияси „Ақуэдуcт“. Экипаж 4 киши. КСҲМ хусусиятлари:
тўхташ жойида / маршда радио алоқасининг максимал диапазони: 350/50 км
ракеталар учун вазифани ҳисоблаш вақти: 10 сониягача
буйруқни узатиш вақти: 15 сониягача
алоқа каналлари сони: 16 тагача
очилиш вақти: 30 дақиқагача
узлуксиз иш вақти: 48 соат
Машина қоидалари ва техник хизмат кўрсатиш (МРТО) – ракеталар ва асбобларнинг борт жиҳозларини мунтазам таъмирлаш учун текшириш учун мўлжалланган. КамАЗ ғилдиракли шассисида ишлаб чиқарилган. Массаси 13,5 тонна, жойлаштириш вақти 20 дақиқадан ошмайди, ракетанинг борт ускунасини автоматлаштирилган мунтазам текшириш вақти 18 минут, ҳисоб-китоб 2 киши.
Маълумотни тайёрлаш пункти (ППИ) (9С920, КАМАЗ 43101) – нишоннинг координаталарини аниқлаш ва кейинчалик уларни СПУга топшириш билан ракеталар учун парвоз миссияларини тайёрлаш учун мўлжалланган. ППИ разведка воситалари билан боғланган ва барча керакли манбалардан, шу жумладан сунъий йўлдош, самолёт ёки УАВдан вазифалар ва белгиланган мақсадларни қабул қилиши мумкин. Экипаж 2 киши.
Ҳаётни қўллаб-қувватлаш воситаси (МЗҳО) – жанговар экипажларни жойлаштириш, дам олиш ва овқатланиш учун мўлжалланган. Ғилдиракли шассисида ишлаб чиқарилган КАМАЗ 43118. Машинага қуйидагилар киради: дам олиш бўлими ва маиший таъминот бўлими. Дам олиш бўлимида 6 та вагон типидаги тўшак, букланадиган устки стуллар, 2 та шкаф, очиладиган ойна мавжуд. Маиший таъминот бўлимида ўриндиқли 2 дона шкаф, йиғма кўтарувчи стол, 300 литрли резервуарли сув таъминоти тизими, сувни иситиш учун идиш, сув қуйиш учун насос, дренаж тизими, лавабо, кийим қуритгич ва поябзаллар[25][26].
Доиравий хатолик эҳтимоли : 10-30 м (ишлатилган йўл-йўриқ тизимига қараб); 5-7 м („Искандер-М“ корреляция қидируви билан ракета ёрдамида).
Ракетанинг учиш оғирлиги: 3800 кг.
Жанг каллагининг оғирлиги: 480 кг.
Узунлиги 7,3 м.
Диаметри 920 мм.
Ракета траэкториясининг дастлабки қисмидан кейинги тезлиги: 2100 м/с[27]. Парвоз пайтида максимал ортиқча юк 20-30Г ни ташкил қилади (ракета парвозда ҳам баландликда, ҳам парвоз йўналиши бўйича маневр қилади). Траэкториянинг максимал баландлиги 100 км дан ортиқ[28].
Минимал нишонни жалб қилиш диапазони: 50 км.
Максимал нишонга олиш масофаси: 500 км Искандар-К (Р-500 қанотли ракетаси билан).
"Искандер" жуда кенг кўламли жанговар бўлинмалардан фойдаланиши мумкин. Асосий жанговар бўлинмалар қуйидагилардир:
Ҳудуд нишонларини ва қазиб олинган жиҳозларни йўқ қилиш учун ҳавода 54 та жанговар элементни масофадан портлатиш билан кластер бўлинадиган жанговар каллак юқоридан хандақлардаги одамлар ва техникани йўқ қилиш учун ишлатилади.
Бункерларни йўқ қилиш учун бетон тешувчи жанговар каллакдан фойдаланилади.
Нуқтали нишонларни йўқ қилиш учун одатда юқори портловчи парчаланадиган жанговар каллакдан фойдаланилади. Қолган жанговар каллаклар махсус ностандарт вазифалар учун ишлатилиши мумкин.
"Искандер" кенг доирадаги кластерли жанговар каллаклардан фойдаланиши мумкин, бу сизга ҳарбий база, аэродром, ҳаво ҳужумига қарши мудофаа / ракетага қарши мудофаа бўлинмаси каби катта ҳудуддаги нишонни дарҳол уриш имконини беради.
Ўртача 1 кг парчаланган кассетали ўқ-дорилар тахминан 32 м² га таъсир қилади[29], яъни бўлакланган кластер жанговар каллаги томонидан йўқ қилишнинг тахминий майдони 15 000 м² ёки тахминан иккита футбол майдонини ташкил қилади. Таъсир қилиш майдони кассетали ўқ-дорилар турига қараб фарқ қилади ва иссиқлик ёки ҳажмли портлаш учун анча паст бўлиши мумкин, аммо бу ўқ-дорилар зирҳли транспорт воситаларига ёки бошпаналардаги пиёдаларга/автомобилларга ҳам тегиши мумкин. „Искандер“ ОТРК кассетали ўқ-дориларининг маълум турлари қуйидагилардир:
ердан тахминан 10 м баландликда ишга туширилган контакциз портлашнинг 54 та бўлакланган ўқ-дорилари бўлган кассета. Бу асбоб-ускуналар ва одамларни хандаклар ёрдамида ҳимоя қилишга уринишни йўқ қилади, чунки мағлубият юқоридан парчалар билан содир бўлади. Ушбу кассета элементлари қисман бошқарилади, тахминан 0,9-1,4 км баландликдан туширилади ва ўрнатилган радио алтиметрда ишлайдиган 9Э156 „Умбрелла“ масофавий суғурта буйруқлари билан бошқарилади ва сиртини сканерлаш, лазерли алтиметрлардан фойдаланиш электрон урушдан фойдаланишдан ҳимоя қилиш билан боғлиқ[30][31][32]
қалинлиги 20 мм гача бўлган зирҳли транспорт воситаларининг томининг зирҳига кириб бориши, шунингдек, шрапнел билан пиёда аскарларини яралаши мумкин бўлган ПТАБ-2,5КО тўпланган парчаланиш суб-ўқлари билан жиҳозланган кассета
СПБЕ-Д ускуналари кластерларини йўқ қилиш учун ўзининг радар ва ИР қидирувчисидан фойдаланган ҳолда ўз-ўзидан мўлжалланган ўқ-дорилар билан жиҳозланган кассета[33]
бинолар орасида ва бошпаналарда ишчи кучи ва жиҳозларни йўқ қилиш учун кассетали ҳажмли портлаш ҳаракати. Ҳажмли портлаш кучи бўйича Искандар кластери жанговар каллаги кластер элементларининг ҳосил бўлган газ булути сферик эмаслиги сабабли 30 метр радиусдаги об’эктларни доимий равишда йўқ қилиш ва ёндириш билан таққосланадиган оғирликдаги ОДАБ-500П ҳажмли портлаш бомбасидан устундир, лекин ер бўйлаб тарқалади.
Кассетали ўқ-дориларнинг бир қисми яқинлашиб келаётган душман қўшинларининг қишлоқ йўллари йўлида масофадан қазиб олишни амалга оширишга имкон беради.
ПФМ-1 босимли миналар билан кассетали масофадан пиёдаларга қарши ва ғилдиракларга қарши қазиб олиш, шунингдек, ПОМ-2 „Эдема“ ўз-ўзидан тежамкор чўзилган миналар
ПТМ-3 магнитли пиёдаларга қарши миналар билан кластерли масофадан танкга қарши қазиб олиш.
Жанубий Осетиядаги уруш (2008): „Искандар“ комплексларидан жанговар фойдаланиш ҳақида ишончли маълумотлар йўқ, аммо рус ҳарбийлари томонидан рад этилган маълумотлар мавжуд, комплекс Грузия-Жанубий Осетия қуролли можароси пайтида 2008-йилда ишлатилган[36]. Жанговар фойдаланиш фактини аниқлашнинг мураккаблиги шундаки, Россия Федерацияси Қуролли Кучлари ҳам Точка-У ёқилғи диспенсеридан арзонроқ ракеталардан фойдаланган[37][38]. Грузия Ички ишлар вазирлиги таҳлилий бошқармаси бошлиғи Шота Утиашвилининг сўзларига кўра, Россия Поти, Гори ва Боку-Супса қувур линиясида „ Искандар“ ракета тизимларидан фойдаланган[39]. Москва мудофаа бўлими эксперти Михаил Барабановнинг таъкидлашича, „Искандар“ мажмуаси Горидаги алоҳида танк баталони базасида ишлатилган. Грузия баталонининг қурол-яроғ омборида жанговар каллакнинг тўғридан-тўғри уриши натижасида у портлатилган. Шу билан бирга, муаллиф бу маълумотлар тасдиқланмаган манбаларга асосланганлигини таъкидлайди[40]. Голландия комиссияси РТЛ Ниэуwс оператори Стен Сториманснинг ўлимини текширмоқда 2008-йил 12-августда Горида журналист 5 мм пўлатдан ясалган битта шар билан ўлдирилганини аниқлади. ББC хабарига кўра, Голландия комиссияси „Искандер“ кассетали ўқ-дориларни ташувчиси бўлгани ҳақидаги эксперт хулосасини билдирган, бироқ ҳисоботда бундай хулоса қандай асосда қилингани кўрсатилмаган[41][42]. Россия ТИВ Голландия томони тақдим этган маълумотлар ОАВ турини аниқлаш учун етарли эмаслигини айтди. Аввалроқ, Ҳуман Ригҳц Wатч бошқа версияни илгари сурган эди, унга кўра голландиялик журналистнинг ўлимига РБC-250 авиация кассетали бомбалар сабаб бўлган. Россия Федерацияси Қуролли Кучлари Бош штаб бошлиғининг ўринбосари, генерал-полковник Анатолий Ноговицин Грузиядаги Искандарлардан фойдаланиш ҳақидаги барча хабарларни рад этиб, „Искандар“ комплекси Жанубий Осетиядаги жанговар ҳаракатлар пайтида ишлатилмаган, чунки у махсус вазифаларни бажариш учун мўлжалланган ва тинчликпарвар кучлар Грузия Қуролли кучлари об’эктларини йўқ қилиш учун оддийроқ қуролларга эга эди.
Иккинчи Қорабоғ уруши тугагандан сўнг, баъзи арман мансабдор шахслари (Арманистон Мудофаа вазирлиги Ҳарбий назорат хизмати бошлиғи Мовсес Акопян, Бош вазир Н. Пашинян, шунингдек, айрим экспертлар баёнотлар билан чиқдилар. Искандар ОТРК Озарбайжонга қарши қўлланган, бироқ бунинг бошқа тасдиқлови йўқ : улар ҳам Россия Федерацияси Мудофаа вазирлиги, ҳам Озарбайжон раҳбарияти томонидан рад этилган. 2021-йил 15-мартда вакил миллий идентификация рақами бўлган „Искандар-М“ комплексининг иккита синган ракеталарининг бўлаклари топилди. Бугунги кунда бу парчалар Бокудаги „Уруш Тропҳй“ паркида намойиш этилмоқда. 12-апрел куни Озарбайжон президенти Илҳом Алиев паркнинг очилишида Озарбайжон томонида Шуша шаҳри Озарбайжон Қуролли кучлари томонидан эгаллаб олинганидан кейин Озарбайжон ҳарбийларига қарши ушбу ракеталардан фойдаланилганлигини тасдиқловчи етарли маълумотлар борлигини айтди[44].
2014-йил июл ойида АҚШ президенти Барак Обама Россия президенти Владимир Путинга йўллаган мактубида давлат раҳбарлари даражасида биринчи марта Россияни Ўрта масофага учувчи ракеталарни йўқ қилиш тўғрисидаги шартномани бузганликда ва ўрта масофага учувчи қанотли ракеталарни синовдан ўтказишда айблади. Қўшма Штатлар 2008-2011-йилларда Россия шартномани бузган ҳолда, 500 км дан ортиқ масофада ерга асосланган қанотли ракетани синовдан ўтказганини даъво қилди (гап 9М729 ракетаси ҳақида кетмоқда), Люл’эва номидаги Екатеринбург „Новатор“ дизайн бюроси томонидан ишлаб чиқилган. Россия расмийларига кўра, бу ракетанинг масофаси 500 км дан камроқ эканлиги айтилган[45].
2018-йил 4-декабр куни АҚШ Давлат котиби Майк Помпео агар Россия 60 кун ичида ИНФ шартномасини бузишни тўхтатмаса, АҚШ ушбу келишувдан чиқишга мажбур бўлишини айтди. Бошқача айтганда, АҚШ Россиядан 9М729 ракетасини 60 кун ичида (2019-йилнинг февралигача) йўқ қилишни талаб қилди[46][47].
2019-йил 15-январда Женевада шартнома бўйича Россия-Америка музокаралари, биринчи навбатда, Россиянинг 9М729 ракетасига даъволар бўйича томонлар ўртасидаги келишмовчиликлар туфайли муваффақияциз якунланди.
Қурол назорати ва халқаро хавфсизлик бўйича Давлат котиби ўринбосари Андреа Томпсон, Қўшма Штатлар 2-феврал куни ИНФ шартномасидан бир томонлама чиқишни бошлайди ва жараён олти ой давом этади дега.
23-январ куни АҚШ Россияни ИНФ шартномасидан чиқиш қарори якуний эканлиги ҳақида хабардор қилди. Шу куни Россия Федерацияси Мудофаа вазирлиги ва Ташқи ишлар вазирлиги хорижий ҳарбий атташе ва журналистларни брифингга таклиф қилди, унда биринчи марта 9М729 ерости қанотли ракетасининг баъзи ишлаш хусусиятлари ошкор қилинди. Шу билан бирга, АҚШ ва уларнинг асосий иттифоқчилари вакиллари учрашувга келмади[48].
Брифингда Россия Қуролли Кучларининг Ракета кучлари ва артиллерия қўшинлари бошлиғи генерал-лейтенант Михаил Матвеэвский таъкидлаганидек, 9М729 ракетаси 9М728 ракетасининг „Искандар-М“ ракета тизими учун модернизация қилинган версияси бўлиб, у кўпчилик бўлинмаларда бирлаштирилган. Унинг сўзларига кўра, 9М728 қанотли ракетасини модернизация қилиш жанговар каллакнинг кучи ва аниқлик хусусиятларини оширишга қаратилган. Нишонга тегишнинг юқори аниқлиги учун 9М729 ракетасига юқори қувватли жанговар каллак ва янги борт бошқарув тизимининг ўрнатилиши унинг узунлиги ва шунга мос равишда 53 см каттароқ бўлган транспорт ва учириш контейнерининг ўлчамини оширишга олиб келди. Матвеэвскийнинг сўзларига кўра, модификациядан сўнг ракетанинг учиш масофаси 10 км га қисқарди ва 480 км ни ташкил этди, чунки ракетанинг массаси кўпайган[49].
Бироқ Россиянинг 9М729 ракетаси намойиши АҚШни Россия ИНФ шартномасини бузаётганига ишонтира олмади. АҚШнинг Россиядаги элчихонаси матбуот котиби Андреа Калан „Интерфакс“га шундай деди: "АҚШ ва НАТО иттифоқчиларининг аксарияти ушбу брифингда қатнашишдан бош тортишди, буни барчамиз қонунбузарликни яшириш ва шаффофлик кўринишини яратишга қаратилган навбатдаги уриниш сифатида кўрдик[50]. "
.jpg)
Россия
