Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Hồ Baikal”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Reformat 1 URL (Wayback Medic 2.5)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot |
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Soạn thảo trực quan Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao |
||
| (Không hiển thị 5 phiên bản của 3 người dùng ở giữa) | |||
Dòng 1:
{{1000 bài cơ bản}}
{{Infobox lake
|name=Hồ Baikal▼
|image=Jezioro Bajkał 2.jpg
|caption=
Hàng 34 ⟶ 33:
|Area = 8.800.000 ha
}}
'''Hồ Baikal''' (phiên âm [[tiếng Việt]]: '''Hồ Bai-can'''; {{lang-rus|о́зеро Байка́л|r=Ozero Baykal|p=ˈozʲɪrə bɐjˈkal}}; {{lang-bxr|Байгал нуур}}, {{lang-mn|Байгал нуур}}, ''Baygal nuur'', nghĩa là "hồ tự nhiên"<ref>Altangerel Damdinsuren, English to Mongolian Dictionary (1998) ''Silverland: A Winter Journey Beyond the Urals'', London, John Murray, page 173</ref>; {{lang-ky|Байкол}}) là [[Hồ đứt gãy|hồ đứt gãy lục địa]] ở [[Nga]], thuộc phía nam [[Siberi]], giữa tỉnh [[Irkutsk (tỉnh)|Irkutsk]] ở phía tây bắc và [[Buryatia|Cộng hòa Buryatia]] ở phía đông nam.
Đây là [[hồ nước ngọt]] có lượng [[nước]] lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 22-23% tổng lượng nước ngọt không bị đóng băng quanh năm trên bề mặt thế giới.<ref>{{chú thích sách|authors=Schwarzenbach, Rene P.; Philip M. Gschwend; Dieter M. Imboden| title=Environmental Organic Chemistry |url=https://archive.org/details/environmentalorg0002schw| year=2003 | publisher=Wiley Interscience | edition=2 | page=[https://archive.org/details/environmentalorg0002schw/page/1052 1052] | isbn=9780471350538}}</ref><ref>{{chú thích sách| authors=Tyus, Harold M. | title=Ecology and Conservation of Fishes | year=2012 | publisher=CRC Press | page=116 | isbn=978-1-4398-9759-1}}</ref> Với {{convert|23.615,39|km3|cumi|-1|abbr=on}} nước ngọt, nó nhiều hơn cả năm hồ nước của [[Ngũ Đại Hồ]] cộng lại.<ref>{{chú thích sách|editor-last1=Bright|editor-first1= Michael | others=preface by Koichiro Mastsuura|title=1001 natural wonders: you must see before you die|url=https://archive.org/details/1001naturalwonde0000unse|date=2010|publisher=Cassell Illustrated|location=London|isbn=9781844036745|page=[https://archive.org/details/1001naturalwonde0000unse/page/620 620]|edition=2009 }}</ref> Độ sâu tối đa của hồ là {{convert|1.642|m|abbr=on}},<ref name="INTAS">{{chú thích web|year=|url=http://users.ugent.be/~mdbatist/intas/morphometry.htm|title=A new bathymetric map of Lake Baikal. MORPHOMETRIC DATA. INTAS Project 99-1669.Ghent University, Ghent, Belgium; Consolidated Research Group on Marine Geosciences (CRG-MG), University of Barcelona, Spain; Limnological Institute of the Siberian Branch of the Russian Academy of Sciences, Irkutsk, Russian Federation; State Science Research Navigation-Hydrographic Institute of the Ministry of Defense, St.Petersburg, Russian Federation|publisher=Ghent University, Ghent, Belgium|access-date=9 tháng 7 năm 2009|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225085935/http://users.ugent.be/~mdbatist/intas/morphometry.htm|url-status=dead}}</ref> nên Baikal chính là hồ sâu nhất thế giới<ref>{{chú thích web|year=|url=http://geology.com/records/deepest-lake.shtml|title=Deepest Lake in the World|publisher=geology.com |access-date =18 tháng 8 năm 2007}}</ref> được coi là một trong số những hồ trong nhất và cũng là hồ lâu đời nhất thế giới.<ref name="Jung2004">{{chú thích sách|title=Ecosystems and Natural Resources of Mountain Regions. Proceedings of the first international symposium on Lake Baikal: The current state of the surface and underground hydrosphere in mountainous areas. "Nauka", Novosibirsk, Russia|year=2004|editor1-last=Smirnov|editor1-first=A.I.|pages=131–140|chapter=Diel vertical migration of zooplankton in Lake Baikal and its relationship to body size|access-date=9 August 2009|editor2-last=Izmest'eva|editor2-first=L.R.|chapter-url=http://www.wellesley.edu/Biology/Faculty/Mmoore/Content/JUNG_et_al_2004.pdf|authors=Jung, J., Hojnowski, C., Jenkins, H., Ortiz, A., Brinkley, C., Cadish, L., Evans, A., Kissinger, P., Ordal, L., Osipova, S., Smith, A., Vredeveld, B., Hodge, T., Kohler, S., Rodenhouse, N. and Moore, M.|archive-date=2011-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20110615182026/http://www.wellesley.edu/Biology/Faculty/Mmoore/Content/JUNG_et_al_2004.pdf}}</ref> khi nó hình thành cách đây 25-30 triệu năm trước.<ref name="unesco">{{chú thích web|url=http://whc.unesco.org/en/list/754|title=Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre|access-date =ngày 5 tháng 10 năm 2012}}</ref><ref name=ScienceDaily2017>{{chú thích web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2017/07/170726103013.htm|title=Lake Baikal: Protection of a unique ecosystem|publisher=ScienceDaily|date=ngày 26 tháng 7 năm 2017|access-date =ngày 16 tháng 1 năm 2018}}</ref> Xét về diện tích bề mặt, đây là hồ nước lớn thứ bảy trên thế giới.
Tương tự như [[hồ Tanganyika]], hồ Baikal được hình thành từ một [[thung lũng tách giãn]] cổ có hình lưỡi [[liềm]] dài với diện tích bề mặt {{convert|31722|km2|sqmi|abbr=on}}, nhỏ hơn so với [[hồ Thượng|hồ Superior]] hay [[hồ Victoria]]. Baikal là nhà của hàng ngàn loài động thực vật, nhiều trong số đó không thể tìm thấy ở nơi nào khác trên thế giới.<ref>{{cite encyclopedia |title=Russia |work=Britannica Student Encyclopedia |year=2007 |publisher=Encyclopædia Britannica Online |access-date =3 tháng 7 năm 2007 |url=http://www.britannica.com/ebi/article-207539}}</ref> Chính vì vậy, hồ Baikal đã được [[UNESCO]] công nhận là [[Di sản thế giới]] vào năm 1996.<ref>{{chú thích web|url=http://whc.unesco.org/en/list/754|title=Lake Baikal — World Heritage Site|publisher=World Heritage|access-date =13 tháng 1 năm 2007}}</ref> Khu vực phía đông bờ hồ là nơi sinh sống của các bộ lạc [[người Buryat]],<ref>{{chú thích web |authors=M. Hammer & Karafet, T. |title=DNA & the peopling of Siberia |url=http://www.mnh.si.edu/arctic/html/peopling_siberia.html |year=1995 |publisher=Smithsonian Institution |access-date=ngày 9 tháng 8 năm 2009 |archive-date=2015-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151224202140/http://www.mnh.si.edu/arctic//html/peopling_siberia.html |url-status=dead }}</ref><ref name=animal>{{chú thích sách |title=The Other Side of Russia: A Slice of Life in Siberia and the Russian Far East |last=Hudgins |first=S. |year=2003 |publisher=Texas A&M University Press |url=http://www.tamupress.com/product/Other-Side-of-Russia,4080.aspx |format=PDF |access-date =9 tháng 8 năm 2009}}</ref> họ chăn nuôi dê, lạc đà, bò và cừu,<ref name=animal/> trong một môi trường khắc nghiệt khi nhiệt độ trung bình tối thiểu vào mùa đông là {{convert|-19|C|F}} và tối đa trong mùa hè chỉ là {{convert|14|C|F}}.<ref>{{chú thích tạp chí |authors=I. Fefelov & Tupitsyn, I. |year=2004 |title=Waders of the Selenga delta, Lake Baikal, eastern Siberia |journal=Wader Study Group Bulletin |volume=104 |pages=66–78 |url=http://elibrary.unm.edu/sora/IWSGB/v104/p00066-p00078.pdf |format=PDF |access-date=9 tháng 8 năm 2009 |archive-date = ngày 25 tháng 8 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120825115517/http://elibrary.unm.edu/sora/IWSGB/v104/p00066-p00078.pdf }}</ref>
Hàng 167 ⟶ 166:
|url=http://www.transneft.ru/press/Default.asp?LANG=EN&ATYPE=9&ID=11661|title=New route|publisher=Transneft Press Center |access-date =ngày 21 tháng 10 năm 2006 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061004021848/http://www.transneft.ru/press/Default.asp?LANG=EN&ATYPE=9&ID=11661 <!-- Bot retrieved archive --> |archive-date = ngày 4 tháng 10 năm 2006}}</ref> Công việc bắt đầu với đường ống thay thế chỉ hai ngày sau khi Tổng thống Putin đồng ý.<ref>{{chú thích báo |date=ngày 28 tháng 4 năm 2006|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4954554.stm|title=Work starts on Russian pipeline|publisher=BBC News |access-date =ngày 4 tháng 12 năm 2007}}</ref>
===Trung tâm làm giàu Uranium===
Năm 2006, chính phủ Nga đã công bố kế hoạch xây dựng trung tâm làm giàu uranium quốc tế đầu tiên trên thế giới tại một cơ sở hạt nhân hiện có ở [[Angarsk]], một thành phố trên sông Angara cách bờ hồ 95 km (59 dặm) về phía hạ lưu. Các nhà phê bình và nhà hoạt động môi trường cho rằng nó sẽ là một thảm họa cho khu vực và đang thúc giục chính phủ xem xét lại.<ref name=critic>{{chú thích web |url=http://www.newint.org/columns/currents/2008/05/01/environment/ |title=Saving the Sacred Sea: Russian nuclear plant threatens ancient lake |publisher=Newint.org |access-date
Sau khi làm giàu, chỉ 10% vật liệu phóng xạ sẽ được xuất khẩu cho khách hàng quốc tế còn 90% sẽ được lưu trữ gần khu vực hồ Baikal dưới dạng [[Chất thải phóng xạ]] có chứa các nguyên tố phóng xạ độc hại. Nếu được bảo quản không đúng cách, nó có khả năng gây nguy hiểm cho con người và có thể gây ô nhiễm nguồn nước sông hồ. Một trung tâm làm giàu đã được xây dựng vào những năm 2010.<ref>{{chú thích web|url=http://eng.iuec.ru/|title=The International Uranium Enrichment Center {{!}} JSC IUEC|website=eng.iuec.ru|access-date = ngày 19 tháng 6 năm 2018}}</ref>
| |||