Vincent Blok's Reviews > De wereld als markt en strijd

Het in-de-wereld-zijn van de koe als grens van het post-humanisme (Michel Houellebecq, De wereld als markt en strijd)
In De wereld als markt en strijd beschrijft Michel Houellebecq de tragische ontwikkeling van een man die op zoek is naar “identiteitsbakens” (141). Hij verlangde daarbij altijd samen te vallen met de regulatuur van de wereld, dat een verbindend programma vormt waarin mensen en dingen met elkaar verbonden zijn dankzij de (economische) circulatie van informatie en goederen. Van die omhelzing van de wereld verwachtte hij alle zin en betekenis, maar het lukt hem maar niet volgens de regels van de wereld te leven. Die opening tussen hemzelf en de wereld ervaart hij als onaangename leegte, als zinloosheid dat zijn doodsverlangen wekt. “Ik houd niet van deze wereld. Nee, ik houd er absoluut niet van. Van de maatschappij waarin ik leef moet ik walgen; van de reclame word ik misselijk; van de informatica moet ik kotsen. Het enige wat ik als IT’er doe, is de wereld overspoelen met verwijzingen, controleprocedures en rationele beslissingscriteria. Het heeft geen enkele zin” (88). Hij raakt verbittert tot het moment dat hij ervaart dat hij uiteindelijk uitgesloten blijft van de economische circulatie, en dat juist hierin de identiteit van het menselijk bestaan schuilt waarnaar hij op was: “En ineens verdwijnt alles. Een harde mentale oorveeg werpt me diep in mezelf terug. En ik bekijk mezelf aandachtig, en ik word ironisch, maar tegelijkertijd heb ik ontzag voor mezelf. … Al jarenlang loop ik naast een geest die op me lijkt en die in een theoretisch paradijs woont, nauw verbonden met de wereld. Ik heb lang gedacht dat het mijn taak was met hem samen te vallen. Dat is nu verleden tijd. … Het gevoel van isolement is volledig; vanaf nu ben ik een gevangene in mezelf. De sublieme eenwording zal niet plaatsvinden; het doel van het leven is gemist” (163-164).
Daarmee is De wereld als markt en strijd een literaire verkenning van de grenzen van het post-humanisme, dat wil zeggen het idee dat de mens niet langer geopponeerd kan worden aan zijn of haar omgeving en als relationeel wezen en in een intrinsieke samenhang met de omgeving verschijnt. Eerder heb ik die grenzen van het post-humanisme filosofisch gezocht en gevonden in een differentie in de materialiteit van het bestaan van mensen, dieren en dingen. Houellebecq laat zien dat de post-humane mens leeft als een koe: “De hele zomer door denkt ze aan niets anders dan grazen, haar glanzende snuit gaat met een indrukwekkende regelmaat omlaag en weer omhoog, en niet de minste of geringste angsttrilling vertroebelt de aandoenlijke blik van haar lichtbruine ogen. Dat lijkt allemaal heel prachtig, het lijkt zelfs te duiden op een diepe existentiële eenheid, een in meerdere opzichten benijdenswaardige identiteit van haar in-de-wereld-zijn en haar in-zich-zijn” (13-14). Het probleem is niet dat die regulatuur van de wereld in werkelijkheid niet bestaat. De wereld is nog steeds een lieflijke wei en een vriendelijk landschap voor de menselijke bewoning ervan, maar desondanks is het zo dat jouw identiteit nooit helemaal ingepast is in die lieflijkheid van de regulatuur van de wereld. Zodra je dat ervaart betreedt je het gebied van de strijd. Dit begrip beduidt niet in eerste instantie een activiteit van de mens die zich een gesepareerd subject weet, maar een gebied, namelijk een strijdperk waarin de wereld als het strijdige verschijnt die elk in-de-wereld-zijn als symbiotische relatie tussen mens en wereld begrenst en een gespletenheid in het menselijke bestaan wekt. Een geruststellende gedachte.(meer blogs over filosofie en literatuur: https://vincentblok.wordpress.com/)