Λαϊκή φυλλάδα

Ξυλογραφία χορού νεράιδων από φυλλάδα του 17ου αιώνα

Λαϊκή φυλλάδα (αγγλικά: Chapbook) ήταν μικρό έντυπο φυλλάδιο, δημοφιλές μέσο δημοσίευσης λαϊκών αναγνωσμάτων από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα σε όλη την πρώιμη σύγχρονη Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Τα έντυπα ήταν φθηνές εκδόσεις μαζικής παραγωγής, εικονογραφημένες με ακατέργαστες ξυλογραφίες και τυπώνονταν σε ένα μόνο φύλλο διπλωμένο σε 8, 12, 16 ή 24 σελίδες, μερικές φορές δεμένες.

Ιστορικό

Η παράδοση των φυλλάδων εμφανίστηκε, αρχικά στη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια σε όλη την Ευρώπη, κυρίως από τον 16ο αιώνα, όταν η εκτύπωση έγινε προσιτή, με το απόγειο της δημοτικότητάς τους κατά τον 17ο και 18ο αιώνα. Διάφορα κείμενα εκδόθηκαν με αυτή τη μορφή, όπως λαϊκή λογοτεχνία, αλμανάκ, παιδική λογοτεχνία, παραμύθια, μπαλάντες, παιδικά τραγούδια, ποιήματα, θρυλικά ειδύλλια, φάρσες και πολιτικά και θρησκευτικά φυλλάδια, βιβλικές ιστορίες, προφητείες και άλλα δημοφιλή θέματα, διευρύνοντας έτσι το αναγνωστικό κοινό που δεν είχε πρόσβαση σε ακριβές εκδόσεις.

Εικονογράφηση φυλλάδας με διασκευή του έργου του Ντάνιελ Ντεφόε Ροβινσώνας Κρούσος

Οι τυπογράφοι τα έδιναν με πίστωση σε πλανόδιους μικροπωλητές, οι οποίοι - μεταξύ άλλων αγαθών που εμπορεύονταν - τα πουλούσαν από πόρτα σε πόρτα στις πόλεις και στις αγροτικές περιοχές καθώς και σε ταβέρνες, αγορές και πανηγύρεις, πληρώνοντας στη συνέχεια για το υλικό που πούλησαν. Αυτό το σύστημα επέτρεπε ευρεία διανομή και σημαντικές πωλήσεις με ελάχιστη επένδυση, ενώ επέτρεπε στους εκτυπωτές να γνωρίζουν ποιοι τίτλοι πωλούσαν περισσότερο και τα πιο δημοφιλή αποτελούσαν αντικείμενο νέων εκδόσεων.

Συνέβαλαν σημαντικά στη μετάδοση διαφόρων μορφών γνώσης και πληροφοριών σε έναν πληθυσμό που δεν είχε ακαδημαϊκή μόρφωση, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο. Αυτά τα δημοσιεύματα αντιπροσώπευαν μια πηγή ψυχαγωγίας, ενημέρωσης (ειδήσεις, φρικτά εγκλήματα, αστικοί θρύλοι) και γνώσης της Ιστορίας (αν και τα ιστορικά έργα ήταν γενικά αναξιόπιστα). Παρόλο που το περιεχόμενό τους έχει επικριθεί ως μικρής λογοτεχνικής αξίας, έφεραν το ευρύ κοινό σε επαφή με λογοτεχνικά έργα - σε διασκευές - και αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος της κοσμικής ανάγνωσης για αιώνες. Θεωρούνται ανεκτίμητα ως καταγραφή της λαϊκής κουλτούρας, καθώς διατήρησαν πολιτιστικές πτυχές που μπορεί να μην επιβίωναν σε καμία άλλη μορφή.

Εξαφανίστηκαν σταδιακά από τα μέσα του 19ου αιώνα, λόγω του ανταγωνισμού από φθηνές εφημερίδες. Ο όρος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από τους εκδότες και αναφέρεται σε σύντομα, φθηνά φυλλάδια.

Περιεχόμενο

Οι λαϊκές φυλλάδες ήταν φτηνές, ανώνυμες εκδόσεις, το συνηθισμένο υλικό ανάγνωσης για άτομα κατώτερων τάξεων που δεν είχαν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες και βιβλία. Συνήθως περιλάμβαναν:

• Εκδόσεις 12 ή 24 σελίδων που περιείχαν δημοφιλή λαϊκά αναγνώσματα:διασκευές μυθιστοριών της αυλικής λογοτεχνίας, διασκευές σύγχρονων μυθιστορημάτων, βιογραφίες ιστορικών προσώπων, παραδοσιακές ιστορίες, παραμύθια, ιστορίες δημοφιλών ηρώων, θρύλους κ.λπ.
• Εκδόσεις 8 ή 16 σελίδων με πολιτικά και θρησκευτικά κείμενα, χιουμοριστικές ή συγκλονιστικές ιστορίες, όπως αφηγήσεις δολοφονιών ή φυσικών καταστροφών.
• Εκδόσεις 8 ή 16 σελίδων με συλλογές από στίχους δημοφιλών τραγουδιών.