Edukira joan

Marlon Brando

Wikipedia, Entziklopedia askea
Marlon Brando

(1961)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakMarlon Brando Junior
JaiotzaOmaha1924ko apirilaren 3a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaLibertyville
Evanston
HeriotzaLos Angeles2004ko uztailaren 1a (80 urte)
Hobiratze lekuaTahiti
Heriotzaren harana
Heriotza moduaberezko heriotza: arnas gutxiegitasuna
Familia
AitaMarlon Brando, Sr.
AmaDodie Brando
Ezkontidea(k)Anna Kashfi  (1957 -  1959)
Movita Castaneda  (1960 -  1968)
Tarita Teriipaia  (1962 -  1972)
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Haurrideak
Hezkuntza
HeziketaActors Studio
Stella Adler Studio of Acting (en) Itzuli
New School (en) Itzuli
Shattuck-Saint Mary's (en) Itzuli
Libertyville High School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Irakaslea(k)Erwin Piscator
Stella Adler
Lee Strasberg
Jarduerak
Jarduerakzinema aktorea, antzerki aktorea, telebista-aktorea eta errealizadorea
Altuera175 zentimetro
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
Genero artistikoaWesterna

marlonbrando.com
IMDB: nm0000008 Allocine: 375 Rottentomatoes: celebrity/marlon_brando Allmovie: p8070 107615 TV.com: people/marlon-brando IBDB: 32868
Facebook: marlonbrandoestate Twitter: MarlonBrando Musicbrainz: 2d2429e7-de99-465f-b5e6-3d1431795f91 Songkick: 894546 Find a Grave: 9026023 Edit the value on Wikidata

Marlon Brando, Jr. (Omaha, Nebraska, 1924ko apirilaren 3a - Los Angeles, Kalifornia, 2004ko uztailaren 1a) estatubatuar antzerki eta zinema aktorea izan zen, XX. mendeko hoberenetarikoa. Bitan irabazi zuen Gizonezko aktore onenaren Oscar saria, Terry Malloy (On the Waterfront, 1954) eta Vito Corleone (The Godfather, 1972) antzezteagatik.[1]

Stanislavski metodoa —barne azterketa baliatuz pertsonaiaren larruan sartzera behartzen duen antzezpen ikasbidea— muturrera eraman zuen eta, beraz, zinemako ikono handienetako bat bihurtu zen.[1] Haren antzezteko erak, haren nortasunak, eta Hollywoodeko bizitza sozialaren gaineko interes ezak eragin sakona izan zuen aktore belaunaldi batean, James Dean, Paul Newman, Robert De Niro, Al Pacino, Robert Duvall, Sean Penn, Russell Crowe, eta Jack Nicholson barne. Gainera, politikoki konprometitua izan zen, eta publikoki bat egin zuen ekimen askorekin, batez ere Amerikar Indioen Mugimenduaren alde.

Marlon Brando Omahan jaio zen 1924ko apirilaren 3an. Haurtzaro goibel antzekoa izan zuen. Antzerkizalea zen haren ama, baina baita alkoholzalea ere. Artean umea zela, sarritan aurkitu zuen ama tabernan total eginda, edo kale bazter batean botata. Depresio Handiko urte latzetan, maitasuna jaso beharrean babesik eza eta abandonua sufritu zituen. Erabateko nerabe errebeldea bihurtuta, aitak esaten zion bere bidea urra zezala, egin zezala zirt edo zart.[1]

Aktore izateko asmoarekin, New Yorkera jo zuen 1943an. Actors Studion ibili ondoren, 1944tik 1950era antzerkian jardun zuen. Baina zinematik etorri zitzaion batez ere fama. Izan ere, Stanley Kowalski jatorri poloniarreko behargin amorala eta bortitza bihurtu zen Elia Kazanen A Streetcar Named Desire artegagarrian (1951). Berezkoa zuen talentua, bazeukan karisma, eta fisikoki, gainera, erakargarria zen.[1]

Hainbat pertsonaia gogoangarriren identitateak bereganatu zituen hurrengo urteetan: Emiliano Zapatarena (Viva Zapata!, 1952), Johnny Strabler motorzale konformagaitzarena (The Wild One, 1953), Calder sheriff erosezinarena (The Chase, 1966), Kurtz koronel eroarena (Apocalypse Now, 1979)... Aktore onenaren Oscar saria bitan irabazi zuen: Terry Malloy buruestimua galduta zeukan boxealari ohi duinarena (On the Waterfront, 1954) eta Vito Corleone mafiaburuarena (The Godfather, 1972) egiteagatik.[1]

Izar bat zen, erreferentzia bat gremioko kideentzat, baina ezin zuen eraman ikono bat izateak dakarrena. 1970eko hamarkadan apaldu zen haren argia, eta Sozietateko Uharteetako Tetiꞌaroa atoloira joan zen bizitzera bere hirugarren emaztearekin —hamaika seme-alaba izan zituen—. Horietako batek, Cheyennek, bere buruaz beste egin zuen 1995ean, eta beste batek, Christianek, bost urte igaro zituen kartzelan. Handik libratzeko dirutza xahutu zuen Brandok epaiketetan, eta ia sosik gabe geratu zen hil aurretik. Michael Jacksonen bideoklip batean ere parte hartu zuen egoerari buelta emateko; antzeztu gabe, nolabait aurrera egiteko soilik.[1]

Urtea Izenburua Rola Zuzendaria
1950 The Men Kenneth "Ken" Wilcheck / "Bud" Fred Zinnemann
1951 A Streetcar Named Desire Stanley Kowalski Elia Kazan
1952 Viva Zapata! Emiliano Zapata Elia Kazan
1953 Julius Caesar Marko Antonio Joseph L. Mankiewicz
The Wild One Johnny Strabler László Benedek
1954 On the Waterfront Terry Malloy Elia Kazan
Désirée Napoleon Bonaparte Henry Koster
1955 Guys and Dolls Sky Masterson Joseph L. Mankiewicz
1956 The Teahouse of the August Moon Sakini Daniel Mann
1957 Sayonara Maj. Lloyd "Ace" Gruver Joshua Logan
1958 The Young Lions Lt. Christian Diestl Edward Dmytryk
1960 The Fugitive Kind Valentine "Snakeskin" Xavier Sidney Lumet
1961 One-Eyed Jacks Rio Marlon Brando
1962 Mutiny on the Bounty Fletcher Christian Lewis Milestone
1963 The Ugly American Ambassador Harrison Carter MacWhite George Englund
1964 Bedtime Story Freddy Benson Ralph Levy
1965 Morituri Robert Crain Bernhard Wicki
1966 The Chase Calder sheriffa Arthur Penn
The Appaloosa Matt Fletcher Sidney J. Furie
1967 A Countess from Hong Kong Ogden Mears Charlie Chaplin
Reflections in a Golden Eye Maj. Weldon Penderton John Huston
1968 Candy Grindl Christian Marquand
1969 The Night of the Following Day Bud, txoferra Hubert Cornfield
Queimada Sir William Walker Gillo Pontecorvo
1971 The Nightcomers Peter Quint Michael Winner
1972 The Godfather Don Vito Corleone Francis Ford Coppola
Last Tango in Paris Paul Bernardo Bertolucci
1976 The Missouri Breaks Robert E. Lee Clayton Arthur Penn
1978 Superman Jor-El Richard Donner
Raoni Narratzailea Jean-Pierre Dutilleux
Luiz Carlos Saldanha
1979 Apocalypse Now Kurtz koronela Francis Ford Coppola
1980 The Formula Adam Steiffel John G. Avildsen
1989 A Dry White Season Ian McKenzie Euzhan Palcy
1990 The Freshman Carmine Sabatini Andrew Bergman
1992 Christopher Columbus: The Discovery Tomás de Torquemada John Glen
1995 Don Juan DeMarco Dr. Jack Mickler Jeremy Leven
1996 The Island of Dr. Moreau Moreau doktorea John Frankenheimer
1997 The Brave McCarthy Johnny Depp
1998 Free Money Warden Sven "The Swede" Sorenson Yves Simoneau
2001 The Score Max Frank Oz

Filmen zuzendaria eta izenburuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke:

Urtea Filma Zuzendaria Beste izenburu batzuk
1950 The Men Fred Zinnemann gaztelaniaz: Hombres frantsesez: C'étaient des hommes
1951 A Streetcar Named Desire Elia Kazan gaztelaniaz: Un tranvía llamado Deseo frantsesez: Un tramway nommé Désir
1952 Viva Zapata! Elia Kazan gaztelaniaz: ¡Viva Zapata! frantsesez: Viva Zapata !
1953 The Wild One László Benedek frantsesez: L'Équipée sauvage katalanez: El salvatge
1953 Julius Caesar Joseph L. Mankiewicz gaztelaniaz: Julio César frantsesez: Jules César
1954 Désirée Henry Koster gaztelaniaz: Desirée
1954 On the Waterfront Elia Kazan frantsesez: Sur les quais katalanez: La llei del silenci galizieraz: A lei do silencio
1955 Guys and Dolls Joseph L. Mankiewicz frantsesez: Blanches Colombes et Vilains Messieurs katalanez: Ells i elles
1956 The Teahouse of the August Moon Daniel Mann gaztelaniaz: La casa de té de la luna de agosto frantsesez: La Petite Maison de thé
1957 Sayonara Joshua Logan euskaraz: « Sayonara (filma) »
1958 The Young Lions Edward Dmytryk frantsesez: Le Bal des maudits katalanez: El ball dels maleïts galizieraz: O baile dos malditos
1959 The Fugitive Kind Sidney Lumet gaztelaniaz: Piel de serpiente frantsesez: L'Homme à la peau de serpent
1961 One-Eyed Jacks Marlon Brando gaztelaniaz: El rostro impenetrable frantsesez: La Vengeance aux deux visages katalanez: Un tipus dur
1962 Mutiny on the Bounty Lewis Milestone frantsesez: Les Révoltés du Bounty katalanez: Motí a la Bounty
1963 The Ugly American George Englund gaztelaniaz: Su Excelencia el Embajador frantsesez: Le Vilain Américain
1964 Bedtime Story Ralph Levy gaztelaniaz: Dos seductores frantsesez: Les Séducteurs euskaraz: « Bedtime Story (1964ko filma) »
1965 Morituri Bernhard Wicki
1966 The Appaloosa Sidney J. Furie gaztelaniaz: Sierra prohibida frantsesez: L'Homme de la Sierra
1966 The Chase Arthur Penn gaztelaniaz: La jauría humana frantsesez: La Poursuite impitoyable katalanez: La caça de l'home
1967 A Countess from Hong Kong Charlie Chaplin gaztelaniaz: La condesa de Hong Kong frantsesez: La Comtesse de Hong-Kong katalanez: La comtessa de Hong Kong
1967 Reflections in a Golden Eye John Huston gaztelaniaz: Reflejos de un ojo dorado frantsesez: Reflets dans un œil d'or katalanez: Reflexos en un ull daurat
1968 The Night of the Following Day Hubert Cornfield frantsesez: La Nuit du lendemain
1968 Candy Christian Marquand
1969 Burn! Gillo Pontecorvo gaztelaniaz: Queimada frantsesez: Queimada euskaraz: « Queimada » katalanez: Queimada
1972 Last Tango in Paris Bernardo Bertolucci gaztelaniaz: El último tango en París frantsesez: Le Dernier Tango à Paris katalanez: L'últim tango a París
1972 The Godfather Francis Ford Coppola gaztelaniaz: El padrino frantsesez: Le Parrain katalanez: El Padrí galizieraz: O padriño
1972 The Nightcomers Michael Winner gaztelaniaz: Los últimos juegos prohibidos frantsesez: Le Corrupteur
1976 The Missouri Breaks Arthur Penn frantsesez: Missouri Breaks katalanez: Missouri
1977 The Godfather Saga Francis Ford Coppola frantsesez: Le Parrain
1978 Superman Richard Donner
1979 Apocalypse Now Francis Ford Coppola
1980 The Formula John G. Avildsen gaztelaniaz: La fórmula frantsesez: La Formule
1989 A Dry White Season Euzhan Palcy gaztelaniaz: Una árida estación blanca frantsesez: Une saison blanche et sèche katalanez: Una àrida estació blanca galizieraz: Unha árida estación branca
1990 The Freshman Andrew Bergman gaztelaniaz: El novato frantsesez: Premiers pas dans la mafia euskaraz: « The Freshman (1990eko filma) » katalanez: El passerell
1991 Here's Looking at You, Warner Bros. Robert Guenette gaztelaniaz: Here’s Looking at You, Warner Bros.
1991 Hearts of Darkness: A Filmmaker's Apocalypse George Hickenlooper gaztelaniaz: Corazones en tinieblas frantsesez: Aux cœurs des ténèbres : L'Apocalypse d'un metteur en scène
1992 The Godfather Trilogy: 1901-1980 Francis Ford Coppola
1992 Christopher Columbus: The Discovery John Glen gaztelaniaz: Cristóbal Colón: el descubrimiento frantsesez: Christophe Colomb : La Découverte katalanez: Les aventures de Cristòfor Colom
1995 Don Juan DeMarco Jeremy Leven
1996 The Island of Dr. Moreau John Frankenheimer gaztelaniaz: La isla del doctor Moreau frantsesez: L'Île du docteur Moreau katalanez: L'illa del Dr. Moreau
1997 The Brave Johnny Depp
1998 Free Money Yves Simoneau katalanez: Assalta'l com puguis
2001 The Score Frank Oz euskaraz: « The Score (2001eko filma) »
2001 Apocalypse Now Redux Francis Ford Coppola
2001 A Huey P. Newton Story Spike Lee
2006 Superman II: The Richard Donner Cut Richard Donner frantsesez: Superman 2: The Richard Donner Cut
2006 Superman Returns Bryan Singer
2011 Always Brando Ridha Behi
2012 Final Cut: Ladies and Gentlemen György Pálfi gaztelaniaz: Final Cut: Ladies & Gentlemen frantsesez: Final Cut – Mesdames et Messieurs
2015 Listen to Me Marlon Stevan Riley
2016 I Am Not Your Negro Raoul Peck gaztelaniaz: No soy tu negro

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. a b c d e f Susaeta, Igor. Antzezten ez zuen aktorea. berria.eus (Noiz kontsultatua: 2016-12-11).
  • Adler, Stella; Paris, Barry (1999). Stella Adler on Ibsen, Strindberg, and Chekhov. New York City: Alfred A. Knopf. ISBN 0-679-42442-3.
  • Bain, David Haward. The Old Iron Road: An Epic of Rails, Roads, and the Urge to Go West. New York: Penguin Books, 2004. ISBN 0-14-303526-6.
  • Bly, Nellie (1994). Marlon Brando: Larger than Life. New York City: Pinnacle Books/Windsor Pub. Corp. ISBN 0-7860-0086-4.
  • Bosworth, Patricia (2001). Marlon Brando. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-84284-6.
  • Brando, Anna Kashfi; Stein, E.P. (1979). Brando for Breakfast. New York: Crown Publishers. ISBN 0-517-53686-2.
  • Brando, Marlon and Donald Cammell. Fan-Tan. New York: Knopf, 2005. ISBN 1-4000-4471-5.
  • Brando, Marlon; Lindsey, Robert (1994). Brando: Songs My Mother Taught Me. New York: Random House. ISBN 0-679-41013-9.
  • Dimare, Philip C. (2011). Movies in American History: An Encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-296-8.
  • Ebert, Roger (2010). The Great Movies III. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-18208-7.
  • Englund, George. The Way It's Never Been Done Before: My Friendship With Marlon Brando. New York: Harper Collins Publishers, 2004. ISBN 0-06-078630-2.
  • Evans, Robert (1994). The Kid Stays in the Picture. New York: Hyperion. ISBN 978-0-7868-6059-3.
  • Girgus, Sam B. (1998). Hollywood Renaissance: The Cinema of Democracy in the Era of Ford, Capra, and Kazan. New York City: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62552-4.
  • Graziano, Rocky; Barber, Rowland (1955). Somebody Up There Likes Me. New York: Simon & Schuster.
  • Grobel, Lawrence (2000). Above the Line: Conversations about the Movies. New York City: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-80978-1.
  • Grobel, Lawrence. "Conversations with Brando." New York, Hyperion, 1990. Cooper Square Press 1999. Rat Press, 2009
  • Hamilton, Neil A. (2006). The 1970s. Eyewitness History. New York: Facts on File. ISBN 978-0-8160-5778-8.
  • Judge, Bernard. Waltzing With Brando: Planning a Paradise in Tahiti. New York: ORO Editions, 2011.ISBN 978-0-9826226-4-3
  • Kanfer, Stefan (2008). Somebody: The Reckless Life and Remarkable Career of Marlon Brando. New York City: Knopf. ISBN 978-1-4000-4289-0.
  • Kaufman, Burton I.; Kaufman, Diane (2009). The A to Z of the Eisenhower Era. Lanham, MD: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7150-2.
  • Lebo, Harlan (2005). The Godfather Legacy: The Untold Story of the Making of the Classic Godfather Trilogy. New York City: Touchstone Press. ISBN 978-0-7432-8777-7.
  • Levinson, Martin H. (2011). Brooklyn Boomer: Growing Up in the Fifties. Bloomington, IN: iUniverse. ISBN 978-1-4620-1712-6.
  • McDonald-Walker, Suzanne (2000). Bikers: Culture, Politics and Power. Oxford: Berg Publishers. ISBN 1-85973-356-5.
  • McDonough, Jimmy. Big Bosoms and Square Jaws: The Biography of Russ Meyer, King of the Sex Film. New York: Crown, 2005. ISBN 978-1-4000-5044-4.
  • McGowan, David (2014). Weird Scenes Inside the Canyon: Laurel Canyon, Covert Ops & the Dark Heart of the Hippie Dream. SCB Distributors. ISBN 978-1-9093-9413-1.
  • Pendergast, Tom and Sara. St. James Encyclopedia of Popular Culture, Volume 1. Detroit, Michigan: St. James Press, 2000. ISBN 978-1-55862-405-4.
  • Petkovich, Anthony. "Burn, Brando, Burn!". UK: Headpress 19: World Without End (1999), pp. 91–112.
  • Pierpont, Claudia Roth (October 27, 2008). "Method Man". New Yorker.
  • Powell, Larry; Garrett, Tom (2013). The Films of John Avildsen: Rocky, The Karate Kid and Other Underdogs. Jefferson, NC: McFarland & Company. ISBN 978-0-7864-6692-4.
  • Santopietro, Tom (2012). The Godfather Effect: Changing Hollywood, America, and Me. New York City: Thomas Dunne Books. ISBN 978-1-250-00513-7.
  • Schoell, William. The Sundance Kid: A Biography of Robert Redford. Boulder, CO: Taylor Trade Publishing, 2006. ISBN 978-1-58979-297-5.
  • Sellers, Robert (2010). Hollywood Hellraisers: The Wild Lives and Fast Times of Marlon Brando, Dennis Hopper, Warren Beatty, and Jack Nicholson. New York City: Skyhorse Publishing. ISBN 978-1-61608-035-8.
  • Stern, Keith (2009). Queers in History: The Comprehensive Encyclopedia of Historical Gays, Lesbians and Bisexual. Jackson, TN: BenBella Books. ISBN 978-1-933771-87-8.
  • Williams, Linda (2008). Screening Sex. Durham, NC: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-4285-4.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]