پرش به محتوا

دریاچه ارومیه: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۳۷°۴۲′ شمالی ۴۵°۱۹′ شرقی / ۳۷٫۷۰۰°شمالی ۴۵٫۳۱۷°شرقی / 37.700; 45.317
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
Revert to revision 11148715 dated 2013-10-21 13:08:43 by MRG90 using پاپاپز
خط ۲: خط ۲:


{{Infobox lake
{{Infobox lake
| lake_name = دریاچه اورمیه{{سخ}}نام باستانی: چیچَست
| lake_name = دریاچه ارومیه{{سخ}}نام باستانی: چیچَست
| image_lake = Lake urmia.jpg
| image_lake = Lake urmia.jpg
| alt_lake =
| alt_lake =
خط ۳۲: خط ۳۲:
| reference =
| reference =
}}
}}
[[پرونده:Azerbajan in Abbasid Caliphate.jpg|200px|بندانگشتی|نقشه دریاچه اورمیه (در نقشه با نام اورمیه) در [[استان آذربایجان]] در دوره [[خلفای عباسی]]]]
[[پرونده:Azerbajan in Abbasid Caliphate.jpg|200px|بندانگشتی|نقشه دریاچه ارومیه (در نقشه با نام اورمیه) در [[استان آذربایجان]] در دوره [[خلفای عباسی]]]]


[[پرونده: L.OF Shahi daryacheh oroumieh.JPG|200px|farme|بندانگشتی|چپ|نقشه دریاچه اورمیه در [[نقشه ایران در دوره افشاریه]].{{سخ}}نام دریاچه در نقشه، دریاچه شاهی ذکر شده‌است.]]
[[پرونده: L.OF Shahi daryacheh oroumieh.JPG|200px|farme|بندانگشتی|چپ|نقشه دریاچه ارومیه در [[نقشه ایران در دوره افشاریه]].{{سخ}}نام دریاچه در نقشه، دریاچه شاهی ذکر شده‌است.]]


'''دریاچه اورمیه'''با نام سابق '''دریاچه رضاییه''' در شمال غربی [[ایران]] و در منطقهٔ [[آذربایجان]] واقع شده‌است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان [[استان آذربایجان شرقی|آذربایجان شرقی]] و [[استان آذربایجان غربی|آذربایجان غربی]] تقسیم شده‌است. دریاچهٔ اورمیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی [[ایران]] و دومین دریاچهٔ آب‌شور دنیا است.<ref>شماره ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲</ref> آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های [[زرینه‌رود ]]، [[سیمینه‌رود=جیغاتی]]، [[تلخه رود=تاتائو]]، [[گادر]]، [[باراندوز]]، [[شهرچای]]، [[نازلو]] و [[زولا]] تغذیه می‌شود.
'''دریاچه اُرومیه'''با نام سابق '''دریاچه رضاییه''' در شمال غربی [[ایران]] و در منطقهٔ [[آذربایجان]] واقع شده‌است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان [[استان آذربایجان شرقی|آذربایجان شرقی]] و [[استان آذربایجان غربی|آذربایجان غربی]] تقسیم شده‌است. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی [[ایران]] و دومین دریاچهٔ آب‌شور دنیا است.<ref>شماره ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲</ref> آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های [[زرینه‌رود]]، [[سیمینه‌رود]]، [[تلخه رود]]، [[گادر]]، [[باراندوز]]، [[شهرچای]]، [[نازلو]] و [[زولا]] تغذیه می‌شود.


[[حوضهٔ آبریز]] دریاچه اورمیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است<ref>شماره ۹۲۰ روزنامه شرق/صفحه ۲۲</ref> که پیرامون ۳٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می‌گیرد.
[[حوضهٔ آبریز]] دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است<ref>شماره ۹۲۰ روزنامه شرق/صفحه ۲۲</ref> که پیرامون ۳٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می‌گیرد.


این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت [[تبریز]]، [[اورمیه]]، [[مراغه=ماراغا]]، [[مهاباد=سویوق بولاق]]، [[میاندوآب=قوشاچای]]، [[نقده=سولدوز]]، [[سلماس]]، [[پیرانشهر=خانا]]، [[آذرشهر=توفارقان]] و [[اشنویه]]، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت [[کشاورزی]] و [[دامداری]] در ایران به‌شمار می‌رود.
این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت [[تبریز]]، [[ارومیه]]، [[مراغه]]، [[مهاباد]]، [[میاندوآب]]، [[نقده]]، [[سلماس]]، [[پیرانشهر]]، [[آذرشهر]] و [[اشنویه]]، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت [[کشاورزی]] و [[دامداری]] در ایران به‌شمار می‌رود.


[[پرونده: Lake Urmia 2003.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|تصویر ماهواره‌ای از دریاچه اورمیه که در سال ۲۰۰۳ گرفته شده‌است. دو نیم شدن دریاچه به خاطر پل میان گذر دریاچه در مرکز آن مشخص است.]]
[[پرونده: Lake Urmia 2003.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|تصویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه که در سال ۲۰۰۳ گرفته شده‌است. دو نیم شدن دریاچه به خاطر پل میان گذر دریاچه در مرکز آن مشخص است.]]
دریاچه اورمیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی '''آسیای غربی''' است که در شمال غرب [[فلات ایران]] قرار گرفته‌است. [[پارک ملی دریاچه اورمیه]] پس از [[مرداب انزلی]]، از جالب‌ترین و نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران به‌شمار می‌رود.
دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی '''آسیای غربی''' است که در شمال غرب [[فلات ایران]] قرار گرفته‌است. [[پارک ملی دریاچه ارومیه]] پس از [[مرداب انزلی]]، از جالب‌ترین و نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران به‌شمار می‌رود.


در حال حاضر ۲۷ گونه [[پستاندار]]، ۲۱۲ گونه [[پرنده]]، ۴۱ گونه [[خزنده]]، ۷ گونه [[دوزیست]] و ۲۶ گونه [[ماهی]] [[حیات وحش]] این دریاچه را تشکیل داده‌اند.<ref>شمارهٔ ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲</ref>
در حال حاضر ۲۷ گونه [[پستاندار]]، ۲۱۲ گونه [[پرنده]]، ۴۱ گونه [[خزنده]]، ۷ گونه [[دوزیست]] و ۲۶ گونه [[ماهی]] [[حیات وحش]] این دریاچه را تشکیل داده‌اند.<ref>شمارهٔ ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲</ref>


آب دریاچهٔ اورمیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر [[اقیانوس|اقیانوس‌ها]] است. به این دلیل، هیچ ماهی و [[نرم‌تنان|نرم‌تنی]] به جز گونه‌هایی از [[سخت‌پوستان]] ([[آرتمیا]])، [[دیاتوم]]‌ها و [[فیتوپلانکتون]]‌ها در آن زندگی نمی‌کنند<ref name="iranica">{{یادکرد وب | عنوان=Urmia, Lake | نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/urmia-lake | ناشر=[[دانشنامه ایرانیکا|ENCYCLOPÆDIA IRANICA]] | تاریخ بازبینی=۲۳ اوت ۲۰۱۳ | کد زبان=en}}</ref> و آب آن هیچ‌وقت [[یخ]] نمی‌زند. [[شنا]] کنندگان نیز می‌توانند بر روی آب آن شناور بمانند.<ref>[http://isna.ir/isna/NewsView.aspx?ID=News-1186007 خبرگزاری ایسنا]، سرویس: بهداشت و درمان - عمومی، ۱۳۸۷/۰۶/۰۶ برابر با ۰۸-۲۷-۲۰۰۸ کد خبر: ۸۷۰۶-۰۱۹۵۶: بازدید: اوت ۲۰۰۸</ref>
آب دریاچهٔ ارومیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر [[اقیانوس|اقیانوس‌ها]] است. به این دلیل، هیچ ماهی و [[نرم‌تنان|نرم‌تنی]] به جز گونه‌هایی از [[سخت‌پوستان]] ([[آرتمیا]])، [[دیاتوم]]‌ها و [[فیتوپلانکتون]]‌ها در آن زندگی نمی‌کنند<ref name="iranica">{{یادکرد وب | عنوان=Urmia, Lake | نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/urmia-lake | ناشر=[[دانشنامه ایرانیکا|ENCYCLOPÆDIA IRANICA]] | تاریخ بازبینی=۲۳ اوت ۲۰۱۳ | کد زبان=en}}</ref> و آب آن هیچ‌وقت [[یخ]] نمی‌زند. [[شنا]] کنندگان نیز می‌توانند بر روی آب آن شناور بمانند.<ref>[http://isna.ir/isna/NewsView.aspx?ID=News-1186007 خبرگزاری ایسنا]، سرویس: بهداشت و درمان - عمومی، ۱۳۸۷/۰۶/۰۶ برابر با ۰۸-۲۷-۲۰۰۸ کد خبر: ۸۷۰۶-۰۱۹۵۶: بازدید: اوت ۲۰۰۸</ref>


دریاچهٔ اورمیه دارای ۱۰۲ [[جزیره]] است که همهٔ آن‌ها از سوی سازمان [[یونسکو]] به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده‌اند.
دریاچهٔ ارومیه دارای ۱۰۲ [[جزیره]] است که همهٔ آن‌ها از سوی سازمان [[یونسکو]] به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده‌اند.


[[جزیرهٔ اشک|جزیرهٔ اِشک]]، زیستگاه پرندگان زیبای کوچک، از جمله [[مرغ آتش]] و [[تنجه]] و همچنین تعدادی [[گوزن زرد ایرانی]] و [[گوسفند|گوسفند وحشی]] ([[قوچ]] و [[میش]]) به آن انتقال داده شده‌اند.
[[جزیرهٔ اشک|جزیرهٔ اِشک]]، زیستگاه پرندگان زیبای کوچک، از جمله [[مرغ آتش]] و [[تنجه]] و همچنین تعدادی [[گوزن زرد ایرانی]] و [[گوسفند|گوسفند وحشی]] ([[قوچ]] و [[میش]]) به آن انتقال داده شده‌اند.
خط ۵۷: خط ۵۷:
== وجه تسمیه ==
== وجه تسمیه ==
{{اصلی|ریشه نام ارومیه}}
{{اصلی|ریشه نام ارومیه}}
این دریاچه را در [[ارمنی]] اُرمی، در [[عربی]] ارمیه، در [[فارسی]] و [[ترکی]] '''اورمو'' URMU GÖLÜ نوشته‌اند. در زبان سومری (تورکی قدیمی) اور به معنای شهر و موبه معنای جنت و بهشت می باشد شهری با همین نام در چین اویغور (تورکی اویغوری)می باشد.
این دریاچه را در [[زبان سریانی]] '''ارمیا'''، در [[ارمنی]] اُرمی، در [[عربی]] ارمیه، در [[فارسی]] و [[ترکی]] [[عثمانی|عهد عثمانی]] '''ارومیه''' URMU GÖLÜ نوشته‌اند.


نام مذکور ایرانی به نظر نمی‌رسد. مؤلفان دربارة نام این دریاچه به گونه‌های مختلف داوری کرده‌اند:
نام مذکور ایرانی به نظر نمی‌رسد. مؤلفان دربارة نام این دریاچه به گونه‌های مختلف داوری کرده‌اند:
خط ۶۵: خط ۶۵:
[[مینورسکی]] با تکیه به [[سریانی|متنی سریانی]] که در آن اسم مکانی به نام '''ارمیت''' در کنار [[دریاچه]] مزبور آمده‌است، نام اورمیه را «ارمیه» (ارمیا) و به‌ظاهر [[سریانی]] خوانده‌است.
[[مینورسکی]] با تکیه به [[سریانی|متنی سریانی]] که در آن اسم مکانی به نام '''ارمیت''' در کنار [[دریاچه]] مزبور آمده‌است، نام اورمیه را «ارمیه» (ارمیا) و به‌ظاهر [[سریانی]] خوانده‌است.


این‌نام در [[اسلامی|متون اسلامی]] به صورت '''اورمیه''' و '''اورمی''' آمده‌است. مردم محلی دریاچة مزبور را '''اورمی''' می‌نامند.
این‌نام در [[اسلامی|متون اسلامی]] به صورت '''اُرمیه''' و '''اُرمی''' آمده‌است. مردم محلی دریاچة مزبور را '''اورمی''' می‌نامند.


برخی مؤلفان ترک این دریاچه را '''اورمیه''' یا '''رومیه''' نوشته، و چنین پنداشته‌اند که منسوب به [[روم شرقی]] است.
برخی مؤلفان ترک این دریاچه را '''ارومیه''' یا '''رومیه''' نوشته، و چنین پنداشته‌اند که منسوب به [[روم شرقی]] است.


این نظر در همة موارد قاطع نیست، زیرا در نوشته‌های برخی مؤلفان معاصر تورک نیز نام دریاچه به صورت اورمیه آمده‌است (در متون کهن ایرانی نام این دریاچه به صورت چیچست با یاء مجهول آمده‌است) واژه [[اوستایی]] چیچست به معنای '''درخشنده''' و '''شفاف''' است گمان می‌رود شوری و ذرات نمک فراوان موجب درخشندگی آن شده باشد. مؤلفان عهد اسلامی اغلب از شوری آب این دریاچه یاد کرده‌اند.<ref «>{{harvnb|رضا|۱۳۸۰|p=۴۲۲-۴۲۴}}</ref>
این نظر در همة موارد قاطع نیست، زیرا در نوشته‌های برخی مؤلفان معاصر [[ترک]] نیز نام دریاچه به صورت اورمیه آمده‌است (در متون کهن ایرانی نام این دریاچه به صورت چیچست با یاء مجهول آمده‌است) واژه [[اوستایی]] چیچست به معنای '''درخشنده''' و '''شفاف''' است گمان می‌رود شوری و ذرات نمک فراوان موجب درخشندگی آن شده باشد. مؤلفان عهد اسلامی اغلب از شوری آب این دریاچه یاد کرده‌اند.<ref «>{{harvnb|رضا|۱۳۸۰|p=۴۲۲-۴۲۴}}</ref>


از دیگر نامهای کهن این دریاچه، کبودان است.
در [[شاهنامه فردوسی]] و در نسخه‌ای از نزهة القلوب نام چیچست به صورت خنجست آمده‌است (بارتولد، که آن را تصحیف همین اسم دانسته‌اند). از دیگر نامهای کهن این دریاچه، کبودان است.


در منابع اسلامی نیز این نام به صورت دریای کبوذان و کبودان آمده‌است.<ref «>{{harvnb|رضا|۱۳۸۰|p=۴۲۲-۴۲۴}}</ref>
[[استرابن]] که در حدود سده ۱م می‌زیسته، این [[دریاچه]] را '''کپوتا''' نوشته‌است. [[پورداود]] معتقد است نام دو هزار ساله کپوتا باید از واژه کپوت (کبود) در زبان [[پارسی باستان]] باشد. در منابع اسلامی نیز این نام به صورت دریای کبوذان و کبودان آمده‌است.<ref «>{{harvnb|رضا|۱۳۸۰|p=۴۲۲-۴۲۴}}</ref>


دریاچه اورمیه را درنوشته‌ها به نام جزیره‌های درون آن نیز خوانده‌اند. یکی از این جزیره‌ها [[کبودان]] است. شاید نام جزیره از نام دریاچه و یا به عکس گرفته شده باشد.
دریاچه اورمیه را درنوشته‌ها به نام جزیره‌های درون آن نیز خوانده‌اند. یکی از این جزیره‌ها [[کبودان]] است. شاید نام جزیره از نام دریاچه و یا به عکس گرفته شده باشد.
خط ۹۴: خط ۹۴:
[[پرونده:AZARBAIJAN MAP.JPG|بندانگشتی|250px|قسمتی از [[نقشه ایران و توران در دوره قاجاریه]]، دریاچه ارومیه در سمت چپ نقشه مشهود است.]]
[[پرونده:AZARBAIJAN MAP.JPG|بندانگشتی|250px|قسمتی از [[نقشه ایران و توران در دوره قاجاریه]]، دریاچه ارومیه در سمت چپ نقشه مشهود است.]]


نام کهن این دریاچه '''چیچَست''' بوده‌است. این واژه، واژه‌ای است از [[اوستایی (زبان)|زبان اوستایی]] تلفظ آن '''چَئِچَستَ''' بوده‌است.
نام کهن این دریاچه '''چیچَست''' بوده‌است. این واژه، واژه‌ای است از [[اوستایی (زبان)|زبان اوستایی]] و [[پارسی باستان]] و تلفظ آن '''چَئِچَستَ''' بوده‌است.


دریاچهٔ چیچست در [[اسطوره|اسطوره‌های]] ایرانی نقشی بنیادین دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده‌است.
دریاچهٔ چیچست در [[اسطوره|اسطوره‌های]] ایرانی نقشی بنیادین دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده‌است.
خط ۱۰۲: خط ۱۰۲:
در دوران پهلوی به مناسبت پادشاهی [[رضاشاه پهلوی]]، به این دریاچه نام '''رضائیه''' داده شد.
در دوران پهلوی به مناسبت پادشاهی [[رضاشاه پهلوی]]، به این دریاچه نام '''رضائیه''' داده شد.


دریاچهٔ اورمیه یکی از زیستگاه‌های طبیعی مهم در منطقهٔ [[آذربایجان]] که در عین حال برای ورزش‌های آبی همانند [[شنا]]، [[قایقرانی]] و [[اسکی]] روی آب نیز بسیار مناسب می‌باشد، در آستانهٔ خشک شدن است. این دریاچه که با سواحل زیبا و آب‌شور خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و علی‌الخصوص در تابستان به‌سوی خود جلب می‌نماید، از نظر داشتن موادّ معدنی گوناگون، دارای یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده و امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست.
دریاچهٔ ارومیه یکی از زیستگاه‌های طبیعی مهم در منطقهٔ [[آذربایجان]] که در عین حال برای ورزش‌های آبی همانند [[شنا]]، [[قایقرانی]] و [[اسکی]] روی آب نیز بسیار مناسب می‌باشد، در آستانهٔ خشک شدن است. این دریاچه که با سواحل زیبا و آب‌شور خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و علی‌الخصوص در تابستان به‌سوی خود جلب می‌نماید، از نظر داشتن موادّ معدنی گوناگون، دارای یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده و امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست.
[[پرونده:Urmia lake 1984 to 2011.gif|بندانگشتی|200px|چپ|سیر عقب نشینی ساحل دریاچه بین سالهای ۱۳۶۳ و ۱۳۹۰ (براساس تصاویر ماهواره‌ای ناسا)]]
[[پرونده:Urmia lake 1984 to 2011.gif|بندانگشتی|200px|چپ|سیر عقب نشینی ساحل دریاچه بین سالهای ۱۳۶۳ و ۱۳۹۰ (براساس تصاویر ماهواره‌ای ناسا)]]


خط ۱۱۲: خط ۱۱۲:
در اعتراض به خشک شدن دریاچه در فروردین سال ۱۳۹۰ اعتراضی صورت گرفت.<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f6_iran_oroomieh_tabriz/3545583.html رادیوفردا]</ref>
در اعتراض به خشک شدن دریاچه در فروردین سال ۱۳۹۰ اعتراضی صورت گرفت.<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f6_iran_oroomieh_tabriz/3545583.html رادیوفردا]</ref>


یکی از طرح‌هایی که برای نجات دریاچه اورمیه مطرح شده انتقال آب از نقاط دیگر به ویژه [[رود ارس]] است. به گفتهٔ نماینده اورمیه در مجلس [[نادر قاضی‌پور]]، تنها راه نجات دریاچه اورمیه آبهای رود ارس و شهرستان [[پیرانشهر]] است. اما این ایده با مخالفت‌هایی روبروست. روزنامه اقتصاد پویا در سرمقاله‌ای مقصر خشکیدن دریاچه اورمیه را مردم و نمایندگانی می‌داند که برای تأمین نیازهای کشاورزی و خانگی آذربایجان بارها خواستار انتقال آب رودخانه‌هایی که به دریاچه اورمیه می‌ریزند به نقاط دیگر شده‌اند و از حکومت درخواست داشتند تا آب این رودخانه‌ها برای تأمین نیاز باغ‌های [[مراغه-ماراغا]] و دیگر شهرهای استان استفاده شود و یا با فشار بسیار بر مسئولین طرح میان‌گذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند. بر اساس این نظریه برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را که به طور طبیعی به این دریاچه می‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند.<ref>[http://www.payvand.com/news/11/sep/1013.html Iran: Political row over drying of Lake Oroumiyeh] Radio Zamaneh</ref>
یکی از طرح‌هایی که برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده انتقال آب از نقاط دیگر به ویژه [[رود ارس]] است. به گفتهٔ نماینده ارومیه در مجلس [[نادر قاضی‌پور]]، تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس و شهرستان [[پیرانشهر]] است. اما این ایده با مخالفت‌هایی روبروست. روزنامه اقتصاد پویا در سرمقاله‌ای مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه را مردم و نمایندگانی می‌داند که برای تأمین نیازهای کشاورزی و خانگی آذربایجان بارها خواستار انتقال آب رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزند به نقاط دیگر شده‌اند و از حکومت درخواست داشتند تا آب این رودخانه‌ها برای تأمین نیاز باغ‌های [[مراغه]] و دیگر شهرهای استان استفاده شود و یا با فشار بسیار بر مسئولین طرح میان‌گذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند. بر اساس این نظریه برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را که به طور طبیعی به این دریاچه می‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند.<ref>[http://www.payvand.com/news/11/sep/1013.html Iran: Political row over drying of Lake Oroumiyeh] Radio Zamaneh</ref>


در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه اورمیه موافقت نکرد<ref>[http://hamshahrionline.ir/news-143309.aspx همشهری آنلاین]</ref> و این امر به احتمال زیاد به بحرانی‌تر شدن اوضاع دریاچه دامن خواهد زد، علاوه بر این پیش بینی می‌شود در صورت خشک شدن احتمالی دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم و در ادامه این امر منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر خواهد شد<ref>[http://hamshahrionline.ir/news-143362.aspx همشهری آنلاین ]</ref>
در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد<ref>[http://hamshahrionline.ir/news-143309.aspx همشهری آنلاین]</ref> و این امر به احتمال زیاد به بحرانی‌تر شدن اوضاع دریاچه دامن خواهد زد، علاوه بر این پیش بینی می‌شود در صورت خشک شدن احتمالی دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم و در ادامه این امر منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر خواهد شد<ref>[http://hamshahrionline.ir/news-143362.aspx همشهری آنلاین ]</ref>


تا تیر ماه ۱۳۹۲ بیش از ۷۵ درصد از آب دریاچه اورمیه خشک شده بوده است.<ref name="bbcperurmia">{{یادکرد وب | عنوان=وضعیت دریاچه اورمیه 'ایران را تهدید می‌کند' | نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/07/130714_nm_lake_orumiyeh_water.shtml | ناشر=بی‌بی‌سی فارسی | تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۳ | تاریخ بازبینی=۲۳ اوت ۲۰۱۳}}</ref>
تا تیر ماه ۱۳۹۲ بیش از ۷۵ درصد از آب دریاچه ارومیه خشک شده بوده است.<ref name="bbcperurmia">{{یادکرد وب | عنوان=وضعیت دریاچه ارومیه 'ایران را تهدید می‌کند' | نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/07/130714_nm_lake_orumiyeh_water.shtml | ناشر=بی‌بی‌سی فارسی | تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۳ | تاریخ بازبینی=۲۳ اوت ۲۰۱۳}}</ref>


== پارک ملی دریاچه اورمیه ==
== پارک ملی دریاچه ارومیه ==
{{اصلی|پارک ملی دریاچه ارومیه}}
{{اصلی|پارک ملی دریاچه ارومیه}}
پارک ملی دریاچه ارومیه با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ [[ذخیره‌گاه زیست‌کره]] در ایران است.<ref>[http://alborztour.com/information/289 ذخیره گاه زیست کره چیست؟] سایت تورهای طبیعت گردی البرز</ref>
پارک ملی دریاچه ارومیه با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ [[ذخیره‌گاه زیست‌کره]] در ایران است.<ref>[http://alborztour.com/information/289 ذخیره گاه زیست کره چیست؟] سایت تورهای طبیعت گردی البرز</ref>

نسخهٔ ‏۲۸ دسامبر ۲۰۱۳، ساعت ۱۵:۳۱


دریاچه ارومیه
نام باستانی: چیچَست
تصویر مربوط به ۱۹۸۴ میلادی
موقعیتایران, آذربایجان شرقی
آذربایجان غربی
مختصات۳۷°۴۲′ شمالی ۴۵°۱۹′ شرقی / ۳۷٫۷۰۰°شمالی ۴۵٫۳۱۷°شرقی / 37.700; 45.317
برون‌شارش‌های کلانتبخیر
حوضهٔ آبریز۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع
کشورهای حوضهایران
بیشترین درازا۱۴۰ کیلومتر
بیشترین پهنا۵۵ کیلومتر
مساحتِ رو۵۲۰۰ کیلومتر مربع
بیشترین ژرفا۱۶ متر (۵۲ فوت)
ارتفاع سطح۱۲۶۷ متر
جزیره‌ها۱۰۲
نقشه دریاچه ارومیه (در نقشه با نام اورمیه) در استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی
نقشه دریاچه ارومیه در نقشه ایران در دوره افشاریه.
نام دریاچه در نقشه، دریاچه شاهی ذکر شده‌است.

دریاچه اُرومیهبا نام سابق دریاچه رضاییه در شمال غربی ایران و در منطقهٔ آذربایجان واقع شده‌است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی تقسیم شده‌است. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران و دومین دریاچهٔ آب‌شور دنیا است.[۱] آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.

حوضهٔ آبریز دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است[۲] که پیرامون ۳٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می‌گیرد.

این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به‌شمار می‌رود.

تصویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه که در سال ۲۰۰۳ گرفته شده‌است. دو نیم شدن دریاچه به خاطر پل میان گذر دریاچه در مرکز آن مشخص است.

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی آسیای غربی است که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته‌است. پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی، از جالب‌ترین و نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران به‌شمار می‌رود.

در حال حاضر ۲۷ گونه پستاندار، ۲۱۲ گونه پرنده، ۴۱ گونه خزنده، ۷ گونه دوزیست و ۲۶ گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده‌اند.[۳]

آب دریاچهٔ ارومیه بسیار شور و میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس‌ها است. به این دلیل، هیچ ماهی و نرم‌تنی به جز گونه‌هایی از سخت‌پوستان (آرتمیا)، دیاتوم‌ها و فیتوپلانکتون‌ها در آن زندگی نمی‌کنند[۴] و آب آن هیچ‌وقت یخ نمی‌زند. شنا کنندگان نیز می‌توانند بر روی آب آن شناور بمانند.[۵]

دریاچهٔ ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره است که همهٔ آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده‌اند.

جزیرهٔ اِشک، زیستگاه پرندگان زیبای کوچک، از جمله مرغ آتش و تنجه و همچنین تعدادی گوزن زرد ایرانی و گوسفند وحشی (قوچ و میش) به آن انتقال داده شده‌اند.

برای گشت و گذار در دریاچه و جزیره‌های آن می‌توان از دو کشتی سهند و نوح، یا قایق‌های گوناگون در بندر گلمانخانه بهره گرفت.

وجه تسمیه

مقالهٔ اصلی: ریشه نام ارومیه

این دریاچه را در زبان سریانی ارمیا، در ارمنی اُرمی، در عربی ارمیه، در فارسی و ترکی عهد عثمانی ارومیه URMU GÖLÜ نوشته‌اند.

نام مذکور ایرانی به نظر نمی‌رسد. مؤلفان دربارة نام این دریاچه به گونه‌های مختلف داوری کرده‌اند:

پورداود نام اورمیه را ترکیبی از دو واژة آرامی «اور» به معنای شهر و «میاه» به معنای آب نوشته‌است. در هزوارش پهلوی، نوشتة آرامی «میاه» آب خوانده می‌شود، ولی در شهر نامیدن «اور» جای تردید است. «اور» در زبان عبری به معنای نور آمده‌است...

مینورسکی با تکیه به متنی سریانی که در آن اسم مکانی به نام ارمیت در کنار دریاچه مزبور آمده‌است، نام اورمیه را «ارمیه» (ارمیا) و به‌ظاهر سریانی خوانده‌است.

این‌نام در متون اسلامی به صورت اُرمیه و اُرمی آمده‌است. مردم محلی دریاچة مزبور را اورمی می‌نامند.

برخی مؤلفان ترک این دریاچه را ارومیه یا رومیه نوشته، و چنین پنداشته‌اند که منسوب به روم شرقی است.

این نظر در همة موارد قاطع نیست، زیرا در نوشته‌های برخی مؤلفان معاصر ترک نیز نام دریاچه به صورت اورمیه آمده‌است (در متون کهن ایرانی نام این دریاچه به صورت چیچست با یاء مجهول آمده‌است) واژه اوستایی چیچست به معنای درخشنده و شفاف است گمان می‌رود شوری و ذرات نمک فراوان موجب درخشندگی آن شده باشد. مؤلفان عهد اسلامی اغلب از شوری آب این دریاچه یاد کرده‌اند.[۶]

در شاهنامه فردوسی و در نسخه‌ای از نزهة القلوب نام چیچست به صورت خنجست آمده‌است (بارتولد، که آن را تصحیف همین اسم دانسته‌اند). از دیگر نامهای کهن این دریاچه، کبودان است.

استرابن که در حدود سده ۱م می‌زیسته، این دریاچه را کپوتا نوشته‌است. پورداود معتقد است نام دو هزار ساله کپوتا باید از واژه کپوت (کبود) در زبان پارسی باستان باشد. در منابع اسلامی نیز این نام به صورت دریای کبوذان و کبودان آمده‌است.[۷]

دریاچه اورمیه را درنوشته‌ها به نام جزیره‌های درون آن نیز خوانده‌اند. یکی از این جزیره‌ها کبودان است. شاید نام جزیره از نام دریاچه و یا به عکس گرفته شده باشد.

پورداود نام جزیره را برگرفته از نام دریاچه دانسته‌است.

بطلمیوس نام دریاچه را مارگیانه (مانتیانه، به احتمال مراغه) نوشته‌است.

هرودت از قومی با نام ماتینوی یاد کرده که به نام مانتیانه نزدیک است مینورسکی نام مانتیانه را با نام مانّاها که در حوالی این دریاچه می‌زیسته‌اند، نزدیک دانسته‌است ابوالفدا دریاچه مزبور را «بحیرة تلا» ضبط کرده، دژی را نیز بر کوهی در این دریاچه به همان نام نامیده، و مدعی شده‌است که هلاکو اموال خود را در آن دژ نهاده بود.

طبری از دژ نام برده، و نوشته‌است که محمد بن بعیث در ۲۲۰ق به دژی در میان این دریاچه که شاهی نامیده می‌شد، رفت.

پورداود می‌نویسد که این دریاچه را گاه به نام یکی از جزیره‌های بزرگ کوهستانی آن که «شاهی» نام دارد، دریاچة شاهی خوانند.

حمدالله مستوفی آن را به نامهای بحیرة چیچست، دریای شورِ طسوج (طروج) نامیده‌است.

این دریاچه را اصطخری «بحیرة الشراة» نیز نامیده که به معنای دریاچة خوارج است. این نام به احتمال از آنجا ناشی شده که به نوشتة یاقوت در کوه جزیرة وسط دریاچه، دژی استوار وجود داشته که ساکنانش بر والیان آذربایجان عاصی بوده‌اند. محتمل است این همان جزیرة شاهی یا شاهو باشد که طبری (همانجا) از آن یاد کرده، و رشیدالدین آن را «شاهوتله» نوشته‌است[۸]

تاریخچه

قسمتی از نقشه ایران و توران در دوره قاجاریه، دریاچه ارومیه در سمت چپ نقشه مشهود است.

نام کهن این دریاچه چیچَست بوده‌است. این واژه، واژه‌ای است از زبان اوستایی و پارسی باستان و تلفظ آن چَئِچَستَ بوده‌است.

دریاچهٔ چیچست در اسطوره‌های ایرانی نقشی بنیادین دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده‌است.

دژ بهمن که کیخسرو در نبردی غول‌آسا و سهمگین آن را می‌گشاید و از چنگ دیوان به در می‌آورد، در نزدیکی همین دریاچه بوده و بسیاری از اسطوره‌های دیگر.

در دوران پهلوی به مناسبت پادشاهی رضاشاه پهلوی، به این دریاچه نام رضائیه داده شد.

دریاچهٔ ارومیه یکی از زیستگاه‌های طبیعی مهم در منطقهٔ آذربایجان که در عین حال برای ورزش‌های آبی همانند شنا، قایقرانی و اسکی روی آب نیز بسیار مناسب می‌باشد، در آستانهٔ خشک شدن است. این دریاچه که با سواحل زیبا و آب‌شور خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف و علی‌الخصوص در تابستان به‌سوی خود جلب می‌نماید، از نظر داشتن موادّ معدنی گوناگون، دارای یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده و امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست.

سیر عقب نشینی ساحل دریاچه بین سالهای ۱۳۶۳ و ۱۳۹۰ (براساس تصاویر ماهواره‌ای ناسا)

دوره افشاریه

نام دریاچه در نقشه ایران در دوره افشاریه، دریاچه شاهی (L. of Shahi) ذکر شده‌است.[۹]

خشکیدن دریاچه

این دریاچه در خطر خشک شدن کامل قراردارد و طی ۱۳ سال گذشته ۶ متر کاهش سطح داشته‌است. اختصاص ۹۰٪ منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی در پی حفر چاه از دلایل خشک شدن این دریاچه می‌باشند. کارشناسان ابراز داشته‌اند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد.[۱۰][۱۱] در اعتراض به خشک شدن دریاچه در فروردین سال ۱۳۹۰ اعتراضی صورت گرفت.[۱۲]

یکی از طرح‌هایی که برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده انتقال آب از نقاط دیگر به ویژه رود ارس است. به گفتهٔ نماینده ارومیه در مجلس نادر قاضی‌پور، تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس و شهرستان پیرانشهر است. اما این ایده با مخالفت‌هایی روبروست. روزنامه اقتصاد پویا در سرمقاله‌ای مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه را مردم و نمایندگانی می‌داند که برای تأمین نیازهای کشاورزی و خانگی آذربایجان بارها خواستار انتقال آب رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزند به نقاط دیگر شده‌اند و از حکومت درخواست داشتند تا آب این رودخانه‌ها برای تأمین نیاز باغ‌های مراغه و دیگر شهرهای استان استفاده شود و یا با فشار بسیار بر مسئولین طرح میان‌گذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند. بر اساس این نظریه برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را که به طور طبیعی به این دریاچه می‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند.[۱۳]

در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد[۱۴] و این امر به احتمال زیاد به بحرانی‌تر شدن اوضاع دریاچه دامن خواهد زد، علاوه بر این پیش بینی می‌شود در صورت خشک شدن احتمالی دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم و در ادامه این امر منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر خواهد شد[۱۵]

تا تیر ماه ۱۳۹۲ بیش از ۷۵ درصد از آب دریاچه ارومیه خشک شده بوده است.[۱۶]

پارک ملی دریاچه ارومیه

مقالهٔ اصلی: پارک ملی دریاچه ارومیه

پارک ملی دریاچه ارومیه با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.[۱۷]

نگارخانه

  • پل روگذر دریاچهٔ ارومیه (شهید کلانتری)
    پل روگذر دریاچهٔ ارومیه (شهید کلانتری)
  • «مشت عثمان»، کوچکترین جزیره دریاچه ارومیه
    «مشت عثمان»، کوچکترین جزیره دریاچه ارومیه
  • منطقه زیبای کاظم‌داشی در ساحل غربی دریاچه ارومیه
    منطقه زیبای کاظم‌داشی در ساحل غربی دریاچه ارومیه
  • پرچم رومیزی دریاچه ارومیه
    پرچم رومیزی دریاچه ارومیه
  • دریاچه ارومیه سال ۱۳۸۹
    دریاچه ارومیه سال ۱۳۸۹
  • غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
    غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
  • غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
    غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
  • غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
    غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱)
  • غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱). با اینکه این قایق کیلومترها داخل دریاچه قرار داشت اما به نمک نشسته و قابل تحرک نبود.
    غرب دریاچه ارومیه (مهر ۱۳۹۱). با اینکه این قایق کیلومترها داخل دریاچه قرار داشت اما به نمک نشسته و قابل تحرک نبود.

پانویس

  1. ↑ شماره ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲
  2. ↑ شماره ۹۲۰ روزنامه شرق/صفحه ۲۲
  3. ↑ شمارهٔ ۹۲۰ روزنامهٔ شرق؛ صفحهٔ ۲۲
  4. ↑ "Urmia, Lake" (به انگلیسی). ENCYCLOPÆDIA IRANICA. Retrieved 23 August 2013.
  5. ↑ خبرگزاری ایسنا، سرویس: بهداشت و درمان - عمومی، ۱۳۸۷/۰۶/۰۶ برابر با ۰۸-۲۷-۲۰۰۸ کد خبر: ۸۷۰۶-۰۱۹۵۶: بازدید: اوت ۲۰۰۸
  6. ↑ (رضا ۱۳۸۰، ص. ۴۲۲-۴۲۴)
  7. ↑ (رضا ۱۳۸۰، ص. ۴۲۲-۴۲۴)
  8. ↑ (رضا ۱۳۸۰، ص. ۴۲۲-۴۲۴)
  9. ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «پرونده:Persian(IRAN) Empire ۱۷۴۷.jpg». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای فارسی، بازبینی‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۰.
  10. ↑ کاهش آب دریاچه ارومیه
  11. ↑ روزنامه جام جم، چهارشنبه ۳۰ تیر ۱۳۸۹ صفحه ۱۵
  12. ↑ رادیوفردا
  13. ↑ Iran: Political row over drying of Lake Oroumiyeh Radio Zamaneh
  14. ↑ همشهری آنلاین
  15. ↑ همشهری آنلاین
  16. ↑ «وضعیت دریاچه ارومیه 'ایران را تهدید می‌کند'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۳.
  17. ↑ ذخیره گاه زیست کره چیست؟ سایت تورهای طبیعت گردی البرز

منابع

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ دریاچه ارومیه موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دریاچه_ارومیه&oldid=11653365»