Bocholt (België)

**Bocholt**
Bógget
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Limburg
Arrondissement	Maaseik
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	59,29 km² (2022); 78,04%; 8,13%; 13,83%
Coördinaten	51° 10' NB, 5° 35' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	13.753 (01/01/2024) ; 50,51% ; 49,49% ; 231,97 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 18,41%; 59,23%; 22,36%
Buitenlanders	15,39% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Stijn Van Baelen (VIA)
Bestuur	VIA (CD&V), Nieuwe Unie
Zetels; VIA (CD&V); Nieuwe Unie; N-VA; sp.a	23; 8; 7; 5; 3
Economie
Gemiddeld inkomen	19.099 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	4,87% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 3950; 3950; 3950	Deelgemeente; Bocholt; Kaulille; Reppel
Zonenummer	089
NIS-code	72003
Politiezone	CARMA
Hulpverleningszone	Noord-Limburg
Website	Officiële website
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Maaseik; in de provincie Limburg
Portaal	België

Bocholt (Limburgs: Bogget) is een gemeente in de provincie Belgisch-Limburg. Het is tevens de naam voor de centrumgemeente die daarnaast ook Kaulille en Reppel omvat. Bocholt zelf telt 8.000 inwoners, en 14.000 inwoners met haar deelgemeenten.

Toponymie

Bocholt werd voor het eerst schriftelijk vermeld in 1162 als Bucolt oftewel "het beuk(en)hout". Dit moet gelezen worden als "het dorp bij het beukenbos". Soortgelijke plaatsnamen zijn ook bewaard gebleven als Boekhout bij Sint-Truiden, Boechout bij Antwerpen, Bocholtz bij Heerlen, en elders.

Geschiedenis

De dorpskern is een samensmelting van drie historische gehuchten: Bocholt, Lechten en Bovenkreyel. Eromheen liggen nog zes andere buurten. Ten noorden liggen Veldhoven en Lozen. Aan de grens met Kaulille liggen op Goolder en de Hees. In de richting van Weert passeert men Kreyel en Neerkreyel.

Bocholt ontstond in het gebied Britte (zie Bree). In Beek en Lozen beschikte de abdij van Thorn over diverse landerijen en rechten. Andere gedeelten van Britte stonden echter onder invloed van de voogd, de graaf van Loon. Naarmate de bevolking toenam, ontstonden er nieuwe woonkernen in Britte. Op initiatief van de graaf werden de woonkernen ten noorden van de Abeek voorzien van een centraal gelegen kapel, de latere Sint-Laurenskerk. Zij bediende de nieuwe parochie Bocholt. In de loop van de 12e eeuw volgde de oprichting van een schepenbank.

Omstreeks 1200 werden de Loonse rechten in leen gegeven aan een adellijke familie. Dit was het begin van de heerlijkheid Bocholt. Het plaatselijke leenhof was de versterkte hoeve de Damburg. Een ander belangrijk landgoed was de hoeve van de familie van den Steen, in de volksmond bekend als de Winning. Dit was ook het geboortehuis van Cornelius a Lapide (1567–1637), een in Europa bekende kerkgeleerde die doceerde aan het College in Rome. Hoeve de Winning werd gesloopt omstreeks 1950. Op het Bocholter traject van de Abeek lagen vier watermolens, waarvan er nog twee bestaan: de Voorste Luysmolen (tegenwoordig een horecazaak) en de Clootsmolen (privé).

In de periode 1584–1586, aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog, kreeg Bocholt te lijden onder doortochten en opeisingen van vreemde troepen. De Damburg werd vernield door troepen onder Peter Ernst I van Mansfeld, en herbouwd in Maaslandse renaissance. In de woelige 17e eeuw wierp de bevolking een boerenschans op, aan het tegenwoordige kruispunt van de Weerterweg en de Voortweg. Tijdens het Franse bewind werd de Napoleonsdijk aangelegd. Een tweede Frans project, het Grand Canal du Nord, werd later voltooid in de vorm van de Zuid-Willemsvaart en de Kempische Vaart (thans het Kanaal Bocholt-Herentals).

Bocholtenaars hebben de bijnaam Torenkruiers, een verwijzing naar de spraakmakende verplaatsing van de klokkentoren in 1910. In 1933–1935 werd de Zuid-Willemsvaart rechtgetrokken, waardoor het eiland ontstond. De afgesneden kanaalarm (het oud' kanaal) is bewaard gebleven, behalve op het traject van de Hamonterweg. Om de Duitse inval van 1940 te vertragen, dynamiteerde het Belgische leger alle kanaalbruggen. Duitse legervoertuigen konden wel oversteken bij sluis 17 (zie Bree en Bocholt op 10 en 11 mei 1940).

Hoeve de Damburg
Gravure van Cornelius a Lapide
Het oud' kanaal

Geografie

Natuur en landschap

Bocholt en haar deelgemeenten bezitten verschillende natuurgebieden. Hiervan liggen er twee in Bocholt:

Het "natuurgebied Smeetshof", een restant van de moerassen Lozer en Bocholter Broek
De "Lozerheide", een natuurgebied in voormalige vloeiweiden

Waterlopen

Alle rivieren beschrijven een stroomrichting van het zuidwesten naar het noordoosten.

De Abeek loopt ten zuiden van het dorp en vormt gedeeltelijk de gemeentegrens met Beek.
De Reppeler Beek ontspringt tussen Bocholt en Reppel. Stroomafwaarts heet ze Schetelbeek (van de Damburg tot de Zuid-Willemsvaart) en Kreyeler Rietbeek (ten oosten van de vaart). Een oude zijtak door het dorp, de Dorperbeek, werd gedempt omstreeks 1950.
Verder ten noorden stromen de Kallerbeek en de Goolder Beek. Bij Lechten vloeien beiden samen tot de Lechter Rietbeek.
De Kapelbeek begint in de Hees, als een droge gracht langs de Groenstraat. Aan de overzijde van de Zuid-Willemsvaart staat ze bekend als Veldhover Beek.
De Balkerbeek, Rieterheideloop en Rakerbeek komen vanuit Kaulille. Vóór de aanleg van het Kanaal Bocholt-Herentals stroomde de Balkerbeek verder in de Lozerbroekbeek, de Rieterheideloop in de Maatbeek. Nu worden ze afgeleid naar een gemeenschappelijke duiker op de Rakerbeek. Hun gezamenlijke benedenloop, de Kaulillerbeek, mondt uit in het benedenpand van sluis 17.
De administratieve scheiding tussen de Lozerheide (Bocholt) en het kasteel in 't Lo (Hamont) wordt gevormd door de Hamonterbeek.

Gegraven waterlopen:

De Zuid-Willemsvaart met het oud' kanaal
Het Kanaal Bocholt-Herentals
De eerste 2 km van de Lossing, thans bekend als Oude Lossing
Van de Weerterbeek resteert nog een gedeelte tussen de Hamonterweg en het kanaal

De Abeek
De Zuid-Willemsvaart
Herinnering aan de historische Weerterbeek

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Bocholt	35,86	7.469	208	72003A
2	Reppel	6,66	1.088	163	72003B
3	Kaulille	16,76	4.586	274	72003C

Demografie

Bevolkingsaantallen voor de fusie

Bron: NIS, volkstellingen op 31 december

Bevolkingsaantallen na de fusie

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bron: NIS, volkstellingen van 1831 t/m 1981, en inwonertallen vanaf 1990

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[1]	Evolutie: 1992=index 100
1992	10.988	100,0
1993	11.151	101,5
1994	11.223	102,1
1995	11.397	103,7
1996	11.431	104,0
1997	11.589	105,5
1998	11.690	106,4
1999	11.721	106,7
2000	11.887	108,2
2001	11.925	108,5
2002	11.981	109,0
2003	12.104	110,2
2004	12.186	110,9
2005	12.232	111,3
2006	12.355	112,4
2007	12.509	113,8
2008	12.566	114,4
2009	12.625	114,9
2010	12.636	115,0
2011	12.693	115,5
2012	12.729	115,8
2013	12.830	116,8
2014	12.850	116,9
2015	12.869	117,1
2016	12.917	117,6
2017	12.949	117,8
2018	13.085	119,1
2019	13.110	119,3
2020	13.144	119,6
2021	13.253	120,6
2022	13.508	122,9
2023	13.743	125,1
2024	13.753	125,2

Economie

Brouwerij Martens is gegroeid vanuit herberg in De Star, die reeds bestond in 1758. Bekende merknamen zijn Martens Pils en Sezoens.
In de jaren 1920 werd de Provinciale Middelbare Landbouwschool opgericht, het tegenwoordige Biotechnicum. In het dialect werd de school de puinensjop genoemd (letterlijk "de schuur om kweekgras te telen"), een benaming die lange tijd voortleefde in de volksmond.
Van 1925 tot 1998 was in het dorpscentrum een zuivelfabriek actief, de Stoommelkerij Cornelius a Lapide. Anno 2020 herbergt de voormalige melkerij een filiaal van Carrefour.
In de monding van het oud' kanaal lag lange tijd de scheepswerf De Kempen, opgericht door de familie Savelkoul in 1963. In 2016 werd de scheepswerf afgebroken. Hier ligt nu camperplaats Heuvelzicht.
In de deelgemeenten was in de 20e eeuw ook industrie aanwezig, met fabrieken zoals General Carpet (tapijten), Cooppal (buskruit) en de Arsenicumfabriek (arseen).

Bezienswaardigheden

De Sint-Laurenskerk heeft een laatgotisch schip en mergelstenen klokkentoren, beiden opgetrokken in de 15e eeuw. In de kerk staat een permanente tentoonstelling rond de verplaatsing van de toren (1910), een prestatie die toen de wereldpers haalde.
De herenhoeve Damburg (17e en 18e eeuw) fungeerde als centrale hoeve van de heerlijkheid Bocholt.
Het Bocholter Brouwerijmuseum is gevestigd in een voormalig productiegebouw van Brouwerij Martens.
De Voorste Luysmolen is een gerestaureerde watermolen met horeca. Hier vertrekken wandelwegen naar de Luysen en de Sint-Maartensheide.
Aan de Zuid-Willemsvaart liggen een jachthaven en het Passantenplein. Fietsers en voetgangers kunnen gebruik maken van de "rode brug" (2001–2015), nu "groene brug" over het kanaal.
Op het kerkplein herinnert het standbeeld De Wasvrouw aan de huisvrouwen die tot ± 1950 kledij kwamen wassen in de Dorperbeek, toen deze nog niet gedempt was. Aan de kerk waren drie openbare wasplaatsen met trappen, de speulen oftewel "spoelplaatsen".
Aan de middelbare school Biotechnicum staat een monument ter ere van Cornelius a Lapide. Lapide (geboren te Bocholt in 1567) was een in Europa bekende kerkgeleerde en professor. Hij werd gelezen bij zowel katholieken als bij protestanten. Zelf behoorde hij tot de orde der jezuïeten.
De plaatselijke bibliotheek de Priool is gevestigd in de voormalige jongensschool (1869–1992). Het ontwerp kwam van Herman Jaminé, en is een typisch voorbeeld van de burgerlijke bouwkunst in de 19e eeuw.

De Sint-Laurenskerk
De Voorste Luysmolen
De Priool

Cultuur

Torenkruiers

Bocholtenaars hebben de bijnaam Torenkruiers, een verwijzing naar de verplaatsing van hun klokkentoren. Dit was nodig omdat het kerkgebouw onmogelijk uitbreiding kon krijgen in oostelijke richting. Voor de spraakmakende onderneming werd een beroep gedaan op Henry Weiss, een Amerikaanse ingenieur, en Alberto Morglia, een Italiaanse aannemer. Eerst werd de toren, een gevaarte van 2.600 ton, opgevijzeld totdat hij 2 cm losgekomen was. Vervolgens werd hij gestaag over een rail getrokken. De verplaatsing begon op 28 juli 1910 en was voltooid op 5 augustus. De toren kwam 9,4 meter westelijker te staan. De vrijgekomen ruimte was goed voor twee nieuwe traveeën.

Autozegening

De kerk van Bocholt bezit een groot beeld van de Heilige Kristoffel uit de 15e eeuw. Traditioneel wordt Kristoffel aanbeden voor een behouden thuiskomst. In Hannuit wordt elk jaar een Kristoffelbedevaart georganiseerd, waarbij de auto's gezegend worden. Dit gebruik werd in 1931 ook ingevoerd te Bocholt, waar tegenwoordig meer dan 1.000 oldtimers en andere voertuigen gezegend worden na de kerkdienst op de laatste zondag van juni.

Jumelage

In 1952 reed een bus van het Kolpingkoor van Bocholt (Duitsland) richting Noord-Frankrijk. In de buurt van Maaseik zagen ze een wegwijzer naar Bocholt en besloten er een bezoek te brengen. Er ontstond een vriendschapsband tussen beide dorpen die, vlak na de Tweede Wereldoorlog, uniek was. In 1980 werd de vriendschap geformaliseerd in een verzustering, ondertekend door de toenmalige burgemeesters Berghs en Hochartz.

Beach Party

Met 10.000 bezoekers is Bocholt Beach Party een van de grootste festivals met kunstmatig zandstrand in België. Het vindt plaats in het eerste weekend van augustus.

Politiek

Structuur

Bocholt en zijn deelgemeenten behoren tot het kies- en gerechtelijk kanton Bree.

Bocholt		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Limburg	Maaseik			Bree
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Limburg				Hasselt-Tongeren-Maaseik	Peer	Bree	Bocholt
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1830 - 1866	Arnoldus Vaesen
	1866 - 1874	Petrus Martens
	1874 - 1879	Francis Truyens
	1879 - 1885	Jan Siemkens
	1885 - 1891	Francis Truyens
	1891 - 1933	Hendrik Langens^[2] (Kath.Partij / UCB)
	1933 - 1937	Kamiel Byvoet
	1937 - 1951	Willem Jaeken
	1951 - 1965	Frans Martens
	1965 - 1972	Leo Van Raemdonck (CVP)
	1972 - 1988	Hubert Berghs (CVP)
	1989 - 1992	Gerard Martens (CVP)
	1993 - 2004	Jos Michels (CVP / CD&V)
	2004 - 2006	Stijn Van Baelen^[3] (CD&V)
	2007 - 2010	Jean-Paul Peuskens (sp.a)
	2011 - 2016	Jos Claessens (NU)
	2016 - heden	Stijn Van Baelen (VIA)

Gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006		14-10-2012^[6]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	23	%	23	%	23	%	23
	CD¹ / CVP² / CD&V MET PIT³ / VIA⁵	64,91¹	16	50,36²	12	55,85²	13	47,17²	11	38,92²	8	29,63³	8	30,83⁵	8	35,1⁵	9	-
	BOKAAL⁴ / VIA⁵	-		-		-		-		-		5,67⁴	0	30,83⁵	8	35,1⁵	9	-
	SP⁶ / SP-AGA⁷ / sp.a⁸ / SAMEN⁹	10,9⁶	2	13,94⁶	2	14,82⁶	2	11,9⁶	2	20,88⁷	4	21,80⁸	5	15,49⁸	3	14,8⁹	3	-
	Gem.Bel¹⁰ / VU¹¹ / Nieuwe Unie¹²	18,07¹⁰	3	32,23¹⁰	7	29,33¹¹	6	35,08¹²	8	40,2¹²	9	35,25¹²	9	27,04¹²	7	23,3¹²	6	-
	N-VA	-		-		-		-		-		-		22,06	5	18,4	4	-
	Bocholt Beleeft	-		-		-		-		-		-		-		8,3	1	-
	Vlaams Belang	-		-		-		-		-		7,65	1	4,58	0	-		-
	JOOSTE	-		-		-		5,84	0	-		-		-		-		-
	PVV	6,12	0	3,47	0	-		-		-		-		-		-		-
Totaal stemmen		6165		6921		7516		7792		8304		8433		8485		9053
Opkomst %						97,88		96,84		96,85		96,28		95,31		94,7
Blanco en ongeldig %		2,97		4,93		4,78		4,7		4,24		3,7		5,1		7,3