Przejdź do zawartości

Australijczyk Roku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Frank Macfarlane Burnet, pierwszy Australijczyk Roku
Joan Sutherland, Australijka Roku 1961
Dick Smith, Australijczyk Roku 1986
John Farnham, Australijczyk Roku 1987
Gustav Nossal, Australijczyk Roku 2000
Fiona Stanley, Australijka Roku 2003
Tim Flannery, Australijczyk Roku 2007
Lee Kernaghan, Australijczyk Roku 2008
Geoffrey Rush, Australijczyk Roku 2012

Australijczyk Roku (ang. Australian of the Year) – doroczna nagroda społeczna przyznawana w Australii od 1960 roku, jako część obchodów Dnia Australii, jednego z głównych świąt państwowych, obchodzonego 26 stycznia. Gala wręczenia nagród odbywa się tradycyjnie w Canberze w przeddzień tego święta. Nagroda uważana jest za jedną z najbardziej prestiżowych w Australii, choć nie wiążą się z nią żadne gratyfikacje finansowe ani jakiekolwiek inne przywileje. Otrzymujące ją osoby stają się jednak bardzo szybko ważnymi autorytetami publicznymi[1].

Według organizatorów, nagroda ma za zadanie „doceniać osiągnięcia i wkład wybitnych Australijczyków”. „wskazywać wiodących obywateli, którzy są przykładem dla wszystkich” i którzy „inspirują poprzez swoje osiągnięcia i motywują do własnego wkładu w czynienie Australii lepszą”[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pomysł organizacji nagłośnionego medialnie plebiscytu pojawił się w latach 50. XX wieku w środowiskach pragnących przywrócić obchodom Dnia Australii społeczne zainteresowanie, które zmniejszało się w poprzednich dekadach. W latach 1960–1975 nagroda przyznawana była w Melbourne przez kapitułę złożoną z pięciu osób, zasiadających w niej z urzędu: premiera Wiktorii, Lorda Burmistrza Melbourne, anglikańskiego arcybiskupa Melbourne, wicekanclerza (rektora) University of Melbourne oraz przewodniczącej Narodowej Rady Kobiet. Model ten sprawiał, iż o nagrodzie decydowali w całości prominenci ze stanu Wiktoria, choć dotyczyła ona całego kraju. W efekcie w 1975 nastąpił rozłam i powstanie konkurencyjnej nagrody w Canberze, której nieformalnie patronował rząd federalny Australii. Po czterech latach równoległego działania obu kapituł, zawarto kompromis, w wyniku którego obie nagrody połączono, zaś nadzór nad nimi przejęła Narodowa Rada Dnia Australii, która wprowadziła zupełnie nowy system przyznawania wyróżnień.

Kategorie i sposób przyznawania

[edytuj | edytuj kod]

Obecnie oprócz kategorii głównej (Australijczyk Roku) istnieją trzy kategorie dodatkowe: Młody Australijczyk Roku (od 1979, dla osób w wieku 16–30 lat), Starszy Australijczyk Roku (od 1999, dla osób mających co najmniej 60 lat) i Lokalny Bohater Australii (od 2003, dla osób szczególnie zasłużonych dla społeczności lokalnych).

Zgłosić kandydata do nagrody może każdy, np. za pośrednictwem formularza on-line, przy czym organizatorzy publikują kryteria, które powinni spełniać kandydaci. Następnie odbywa się etap regionalny plebiscytu, podczas którego w każdym stanie i terytorium Australii jury złożone z wybitnych przedstawicieli różnych dziedzin życia wyłania zwycięzców w każdej kategorii dla tego stanu lub terytorium. Następnie wybrane w podobny sposób jury ogólnokrajowe wskazuje zwycięzców federalnych spośród laureatów stanowych i terytorialnych.

Lista wyróżnionych

[edytuj | edytuj kod]

Australijczyk Roku

[edytuj | edytuj kod]
rok laureat stan/terytorium działalność
1960 Frank Macfarlane Burnet Wiktoria laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny
1961 Joan Sutherland Nowa Południowa Walia śpiewaczka operowa
1962 Jock Sturrock Wiktoria żeglarz
1963 John Carew Eccles Wiktoria laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny
1964 Dawn Fraser Nowa Południowa Walia pływaczka
1965 Robert Helpmann Australia Południowa aktor, tancerz, choreograf
1966 Jack Brabham Nowa Południowa Walia kierowca wyścigowy
1967 The Seekers Wiktoria zespół muzyczny
1968 Lionel Rose Wiktoria bokser
1969 Richard Casey Queensland polityk, gubernator generalny Australii
1970 Norman Thomas Gilroy Nowa Południowa Walia duchowny katolicki, pierwszy australijski kardynał
1971 Evonne Goolagong Nowa Południowa Walia tenisistka
1972 Shane Gould Nowa Południowa Walia pływaczka
1973 Patrick White Nowa Południowa Walia pierwszy australijski laureat Literackiej Nagrody Nobla
1974 Bernard Heinze Wiktoria muzyk, dyrygent
1975 (Melbourne) John Warcup Cornforth Nowa Południowa Walia laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
1975 (Canberra) Alan Stretton Wiktoria dowódca akcji ratunkowej po cyklonie „Tracy” (1974)
1976 Edward Dunlop Wiktoria lekarz, przywódca australijskich jeńców w czasie II wojny światowej
1977 (Melbourne) Raigh Roe Australia Zachodnia przewodnicząca Związku Kobiet Wiejskich
1977 (Canberra) Murray Tyrrell Wiktoria urzędnik państwowy, działacz ekologiczny
1978 (Melbourne) Galarrwuy Yunupingu Terytorium Północne działacz aborygeński
1978 (Canberra) Alan Bond Nowa Południowa Walia przedsiębiorca, sponsor żeglarstwa
1979 (Melbourne) Harry Butler Australia Zachodnia przyrodnik, działacz ekologiczny
1979 (Canberra) Neville Bonner Queensland pierwszy aborygeński senator federalny
1980 Manning Clark Australijskie Terytorium Stołeczne historyk
1981 John Crawford Nowa Południowa Walia ekonomista
1982 Edward Williams Queensland przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Igrzysk Wspólnoty Narodów w Brisbane
1983 Robert de Castella Australijskie Terytorium Stołeczne biegacz-maratończyk
1984 Lowitja O’Donoghue Australia Południowa działaczka aborygeńska
1985 Paul Hogan Nowa Południowa Walia aktor
1986 Dick Smith Nowa Południowa Walia przedsiębiorca, pasjonat lotnictwa, filantrop
1987 John Farnham Wiktoria piosenkarz i muzyk
1988 Kay Cottee Nowa Południowa Walia żeglarka
1989 Allan Border Nowa Południowa Walia krykiecista
1990 Fred Hollows Nowa Południowa Walia lekarz i działacz humanitarny
1991 Peter Hollingworth Wiktoria duchowny anglikański, działacz społeczny
1992 Mandawuy Yunupingu Terytorium Północne muzyk i działacz aborygeński
1994 Ian Kiernan Nowa Południowa Walia działacz ekologiczny
1995 Arthur Boyd Nowa Południowa Walia artysta malarz
1996 John Yu Nowa Południowa Walia lekarz pediatra, dyrektor szpitala dziecięcego
1997 Peter Doherty Queensland laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny
1998 Cathy Freeman Queensland lekkoatletka
1999 Mark Taylor Nowa Południowa Walia krykiecista
2000 Gustav Nossal Wiktoria lekarz immunolog, działacz społeczny
2001 Peter Cosgrove Nowa Południowa Walia generał, dowódca sił pokojowych w Timorze Wschodnim
2002 Patrick Rafter Queensland tenisista
2003 Fiona Stanley Australia Zachodnia lekarz epidemiolog
2004 Steve Waugh Nowa Południowa Walia krykiecista
2005 Fiona Wood Australia Zachodnia chirurg plastyczna, specjalistka leczenia oparzeń
2006 Ian Frazer Queensland lekarz immunolog, wynalazca szczepionki na raka szyjki macicy
2007 Tim Flannery Nowa Południowa Walia przyrodnik, badacz zmian klimatu
2008 Lee Kernaghan Queensland muzyk country
2009 Michael Dodson Australijskie Terytorium Stołeczne prawnik, działacz aborygeński
2010 Patrick McGorry Wiktoria lekarz psychiatra, ekspert w zakresie zdrowia psychicznego młodzieży
2011 Simon McKeon Wiktoria działacz społeczny
2012 Geoffrey Rush Wiktoria aktor
2013 Ita Buttrose Nowa Południowa Walia dziennikarka i przedsiębiorca
2014 Adam Goodes Nowa Południowa Walia zawodnik futbolu australijskiego
2015 Rosie Batty Wiktoria działaczka społeczna
2016 David Morrison Australijskie Terytorium Stołeczne generał, emerytowany dowódca Australian Army
2017 Alan Mackay-Sim Queensland naukowiec (biomedycyna) specjalizujący się w leczeniu urazów rdzenia kręgowego
2018 Michelle Simmons Nowa Południowa Walia naukowiec specjalizująca się w zagadnieniach mechaniki kwantowej
2019 Craig Challen
Richard Harris
Australia Zachodnia
Australia Południowa
nurkowie jaskiniowi uczestniczący w akcji ratunkowej w jaskini Tham Luang
2020 James Muecke Australia Południowa chirurg okulista, założyciel Sight for All
2021 Grace Tame Tasmania rzecznik ofiar napaści na tle seksualnym
2022 Dylan Alcott Wiktoria paraolimpijczyk, rzecznik praw osób niepełnosprawnych

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. David Marr: Brains trump brawn in idealised picture of an outdoor nation. smh.com.au, 2012-01-26. [dostęp 2012-03-10]. (ang.).
  2. About the Awards. australianoftheyear.org. [dostęp 2012-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-16)]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]