Lista występów Sarah Bernhardt
Sarah Bernhardt (1844–1923) w trwającej ponad 60 lat karierze występowała na scenie i w filmach. Zagrała w przeszło 160 sztukach oraz 8 produkcjach fabularnych[1]. Uznawana jest za jedną z najwybitniejszych aktorek w historii teatru, legendę, największą tragiczkę[2] i najbardziej znaną kobietę swoich czasów[3], a także pionierkę kina[4].
Pierwszą styczność ze sceną miała w latach nauki w szkole w Neuilly-Auteuil-Passy, gdzie wystąpiła w amatorskim przedstawieniu Klotylda, portretując Królową Wróżek[5]. W 1858, będąc uczennicą szkoły klasztornej Grand-Champs, wcieliła się w Archanioła Rafała w przedstawieniu Tobiasz odzyskujący wzrok[6]. Od 1860 do 1862 kształciła się na wydziale aktorskim w Konserwatorium Paryskim[7]. Następnie przyjęto ją – jako początkującą aktorkę (pensionnaire) – do Comédie-Française. Zagrawszy w kilku sztukach była zmuszona opuścić szeregi teatru narodowego w atmosferze skandalu po tym, jak podczas tzw. „Ceremonii” – corocznej uroczystości organizowanej w dniu urodzin Molière’a – spoliczkowała doświadczoną aktorkę (sociétaire)[8]. Zatrudnienie znalazła w Théâtre du Gymnase, w którym dublowała inne aktorki oraz zagrała w kilku przeciętnych komediach[9].
W 1866 związała się z Théâtre de l’Odéon[10]. Pierwszym sukcesem w jej karierze była męska rola Zachariasza w tragedii Atalia (1867). Po występach w sztuce autorstwa Jeana Baptiste’a Racine’a obwołano ją nową Rachel Félix[11]. Także kreacja Marietty w François le Champi (1867) spotkała się z uznaniem, a sama sztuka była przebojem[12]. Przełom stanowiła rola Anny Damby w dramacie Kean (1868) pióra Alexandre Dumasa (ojca), po której stała się jedną z bardziej rozpoznawalnych artystek w Théâtre de l’Odéon[13]. Istotną kreację stworzyła w tragedii Król Lear (1868) Williama Shakespeare’a[14]. Pierwszy triumf odniosła jako renesansowy trubadur Zanetto w jednoaktowym dramacie wierszowanym Przechodzień (1869). Po premierze została uznana za najgłośniejszą młodą aktorkę Paryża oraz idolkę studentów i muzę poetów[15]. Kreacja młodej Bretonki u boku Paula Porela w Jean-Marie (1871) André Theuriet wzmocniła rozgłos, jakim zaczynała cieszyć się osoba Bernhard[16]. Status gwiazdy zyskała rolą Doñy Marii Anny von Pfalz-Neuburg w przebojowym dramacie romantycznym Ruy Blas (1872) Victora Hugo[17].
Zachęcona sukcesem, lepszymi warunkami finansowymi i perspektywą dalszego rozwoju zawodowego, w 1872 powróciła do Comédie-Française[18]. Występ u boku Jeana Mounet-Sully’ego w tragedii Andromacha (1873) Raceine’a, zapewnił obojgu pozycję czołowych interpretatorów klasycznej tragedii francuskiej[19]. Kontynuację dobrej passy stanowiły kreacje w sztukach Sfinks (1874) Octave’a Feuilleta – w której partnerowała w głównej roli Sophie Croizette, oraz Zaira (1874) pióra Voltaire’a, ponownie występując u boku Mounet-Sully’ego[20]. Jedną z jej najważniejszych ról klasycznych – uznawaną za arcydzieło w dorobku scenicznym Bernhardt – było sportretowanie tytułowej bohaterki tragedii Fedra (1874) Raceine’a[21]. Ugruntowanie statusu największej gwiazdy Comédie-Française stanowiła rola Doñy Sol w dramacie Hernani (1877) Hugo[22].
Skonfliktowana z dyrektorem, w 1880 opuściła Comédie-Française i skupiła się na samodzielnym zarządzaniu swoją karierą. Prócz aktorstwa, zajmowała się także reżyserią oraz pełniła funkcję menedżerki. Od 1880 do ostatnich lat życia odbywała światowe trasy, stając się pierwszą międzynarodową gwiazdą. „Krok po kroku przekształcała się ze skandalistki we wspaniałą artystkę, a następnie w osobę czczoną jako wielki symbol i ambasadorka Francji” – stwierdził Robert Gottlieb[23]. Jej repertuar wypełniały przebojowe sztuki, w tym Adrienne Lecouvreur Eugène’a Scribe’a i Ernesta Legouvégo, Frou-Frou Henriego Meilhaca i Ludovica Halévy’ego oraz Dama kameliowa Dumasa (syna) – ostatnia z nich stanowiła stały punkt repertuaru Bernhardt, która w główną bohaterkę wcielała się trzy tysiące razy[24].
W latach 80. i 90. XIX wieku zarządzała Théâtre de la Porte Saint-Martin; w owym czasie odniosła sukcesy w sztukach Victoriena Sardou – Fédora (1882), Théodora (1884) i La Tosca (1887)[25] – a także jako tytułowa bohaterka w dramacie lirycznym Joanna d’Arc (1890) Jules’a Barbiera i Kleopatra w melodramacie o tym samym tytule (1891) Sardou[26]. Od 1893 do 1899 zarządzała Théâtre de la Renaissance; na jego deskach triumfowała w Gismondzie (1894) Sardou i w dramacie Lorenzaccio (1895) Alfreda de Musset[27]. Następnie do 1923 zarządzała Théâtre Sarah-Bernhardt. Do jej najważniejszych produkcji z tego czasu zalicza się tragedię Hamlet (1899) Shakespeare’a – sportretowany przez nią tytułowy książę Danii wzbudził ożywioną dyskusję wśród krytyków, a sama sztuka uchodzi za najbardziej kontrowersyjną w jej dorobku – dramaty Orlątko (1900) Edmonda Rostanda i Czarownica (1903) Sardou – drugi z nich uważany jest za jeden z największych sukcesów w późniejszym etapie kariery Bernhardt – dramat symbolistyczny Peleas i Melisanda (1905) Maurice’a Maeterlincka, Dziewicę z Ávili (1906) Catulle Mendèsa, Proces Joanny d’Arc (1909) Émile’a Moreau, Jeanne Doré (1913) Tristana Bernarda oraz tragedię Atalia (1920), w której zagrała główną bohaterkę[28].
Scena
[edytuj | edytuj kod]Premiery
[edytuj | edytuj kod]Rok | Tytuł | Rola | Szkoła | Źr |
---|---|---|---|---|
1858 | Tobiasz odzyskujący wzrok | Archanioł Rafał | Grand-Champs | [29] |
Rok | Tytuł | Rola | Teatr / Uczelnia | |
1861 | Les Premières Armes de Richelieu[a] | Louis François Armand du Plessis | Théâtre de la Tour d’Auvergne | [30] |
Zaira[b] | Zaira | Konserwatorium Paryskie | [31] | |
Fałszywa Anusia[b] | b.d. | [34] | ||
1862 | Córka Cyda[c] | [37] | ||
Szkoła starców[c] | Hortensja | |||
Rok (sezon) | Tytuł | Rola | Teatr | |
1862 | Ifigenia | Ifigenia | Comédie-Française | [38] |
Waleria | Waleria | [39] | ||
Uczone białogłowy | Henrietta | |||
1863 | Wartogłów | Hipolita | [40] | |
Dom bez dzieci | pani de Rives | Théâtre du Gymnase | [41] | |
Ojciec debiutantki | Anita | |||
Demon gry | Amélie de Villefontaine | |||
Un soufflet nest jamais perdu | Jeannette | |||
Lekkoduch | Anita | |||
Pierwszy krok | Clémence | |||
1864 | Mąż, który lansuje własną żonę | księżniczka Daszeńka | [42] | |
1865 | Łania w lesie | księżniczka Désirée | Théâtre de la Porte Saint-Martin | [43] |
1866 | Igraszki trafu i miłości | Sylwia | Théâtre de l’Odéon | [44] |
Fedra | Arycja | |||
1867 | Uczone białogłowy | Armanda | ||
Aux Arrêts | Amélie | [45] | ||
Brytanik | Albine / Junie | |||
Chory z urojenia | Angélique | |||
Zapis | Hortensja | |||
Atalia | Zachariasz | [46] | ||
Markiza de Villemer | baronowa d’Argalde | [47] | ||
François le Champi | Marietta | |||
1868 | Testament Cezara Girodot | Hortensja | ||
Kean | Anna Damby | [48] | ||
Król Lear | Kordelia | [45] | ||
Małżeńska loteria | Laure Dufour | |||
Dramat na ulicy de La Paix | Julia Vidal | |||
1869 | Przechodzień | trubadur Zanetto | [49] | |
Bastard | Jeanne | [50] | ||
1870 | Wyzwoleniec | Bérénice | ||
Inny | Hélène de Mérangis | |||
1871 | Jean-Marie | Thérése | [51] | |
Fais ce que dois | Marthe | |||
La Baronne | Geneviève | [52] | ||
1872 | Mademoiselle Aïssé | Charlotte Aïssé | [53] | |
Ruy Blas | Doña Maria Anna von Pfalz-Neuburg | [54] | ||
Mademoiselle de Belle-Isle | Gabrielle de Belle-Isle | Comédie-Française | [55] | |
Brytanik | Junie | |||
1873 | Wesele Figara | paź Chérubin, chrześniak hrabiny Rozyny | [56] | |
Mademoiselle de la Seiglière | Hélène | |||
Dalila | Léonora, księżna Falconieri | |||
Nieobecny | pani Douglas | |||
U adwokata | Marthe | |||
Andromacha | Andromacha | [57] | ||
1874 | Le Péril dan la Demeure | Caroline de la Roseraie | [56] | |
Sfinks | Berthe de Savigny | [58] | ||
Piękna Paulina | Henri de Ligniville | [59] | ||
Zaira | Zaira | [60] | ||
Fedra | Fedra | [61] | ||
1875 | Córka Rolanda | Bertha | [62] | |
Gabriela | Gabriela | [63] | ||
L’Oiseau bleu[d] | Jeanne | Hôtel de Luynes | [64] | |
1876 | Cudzoziemka | pani Clarkson | Comédie-Française | [65] |
Rzym pokonany | Posthumia | [66] | ||
1877 | Hernani | Doña Sol | [67] | |
1878 | Otello[e] | Desdemona | [69] | |
Amfitrion | Alkmena | |||
1879 | Mitrydat | Monime | ||
Pocieszne wykwintnisie | b.d. | Gaiety Theatre[f] | [71] | |
Zawód miłosny | [72] | |||
Rodzina Fourchambault | [73] | |||
Iskra | ||||
1880 | Awanturnica | Doña Klorynda | Comédie-Française | [74] |
1880–1881 | Księżna Jerzowa | Seweryna | b.d. (występy w Europie i Ameryce Północnej) | [75] |
Dama kameliowa[g] | Marguerite Gautier | |||
Frou-Frou | Gilberta | |||
Adrienne Lecouvreur | Adrienne Lecouvreur | |||
1881 | Dama kameliowa[h] | Marguerite Gautier | b.d. | [79] |
1882 | Fédora | Fedora Romazoff | Théâtre du Vaudeville | [80] |
1883 | Pierrot Assassin | Pierrot | Palais du Trocadéro | [81] |
Nana-Sahib | Dżamma | Théâtre de la Porte Saint-Martin | [82] | |
1884 | Makbet | Lady Makbet | [83] | |
Théodora | Teodora | [84] | ||
1885 | Marion Delorme | Marion Delorme | [85] | |
1886 | Hamlet | Ofelia | ||
1886–1887 | Le Maître de forges[i] | Claire de Beaulieu | b.d. (występy w Ameryce i Wielkiej Brytanii) | [87] |
1887 | La Tosca | Floria Tosca | Théâtre Porte Sainte-Martin | [88] |
1888–1889 | Francillon[j] | Francine de Riverolles | b.d. (występy w Europie i Bliskim Wschodzie) | [90] |
Teresa Raquin[j] | Teresa Raquin | |||
Wyznanie[j] | hrabina Marthe de Rocca | |||
1889 | Léna | Léna Despart | Théâtre des Variétés | [91] |
1890 | Joanna d'Arc | Joanna d’Arc | Théâtre de la Porte Saint-Martin | |
Kleopatra | Kleopatra | [92] | ||
1891–1893 | Gringoie[k] | Gringoie | b.d. (ogólnoświatowe tournée) | [94] |
La Fille à Blanchard[k] | Pauline | |||
Nie igra się z miłością[k] | Camille | |||
La Dame de Chalant[k] | hrabina | [95] | ||
Pauline Blanchard[k] | Paulina | |||
Leah[k] | Leah | |||
1893 | Królowie | księżna Wilhelmina | Théâtre de la Renaissance | [96] |
1894 | Izeil | Izeil | [97] | |
Gismonda | Gismonda, księżna Aten | [98] | ||
1895 | Amfitrion | b.d. | b.d. | [99] |
Magda | Magda | Théâtre de la Renaissance | [100] | |
Księżniczka zza morza | Melissynda, księżniczka Orientu, hrabina Trypolisu | [101] | ||
1896 | Lorenzaccio | Lorenzino de’ Medici | [102] | |
1897 | Spirytyzm | Simona | [103] | |
Samarytanka | Fotyna | |||
Źli pasterze | Magdalena | [104] | ||
1898 | Umarłe miasto | Anna | [105] | |
Lysiane | Lysiana de La Lauraye | [106] | ||
Medea | Medea | |||
1899 | Hamlet | Hamlet | Théâtre Sarah-Bernhardt | [107] |
1900 | Orlątko | książę Reichstadt | [108] | |
L’Etincelle | Léonie de Rénat | b.d. | [95] | |
1900–1901 | Cyrano de Bergerac[l] | Roksana | b.d. (występy w Stanach Zjednoczonych) | [110] |
Z małej chmury wielki deszcz[l] | baronowa | |||
Pocieszne wykwintnisie[l] | Magdelon | |||
1902 | Francesca da Rimini | Francesca da Rimini | Théâtre Sarah-Bernhardt | [111] |
Théroigne de Méricourt | Anne-Joseph Théroigne de Méricourt | [112] | ||
Safo | Fanny Legrand | [113] | ||
1903 | Suréna | Eurydyka | [114] | |
Circé | Kirke | b.d. (Monte Carlo) | [113] | |
Bohémos[m] | Bohémos | [116] | ||
Werter | Werter | Théâtre Sarah-Bernhardt | [111] | |
Le Maquignon | b.d. | [95] | ||
Więcej niż królowa | Józefina | [113] | ||
La Légende du Coeur | trubadur Cabestaing | Teatr rzymski w Orange | [117] | |
Jeanne Wedekind | Jeanne Wedekind | Théâtre Sarah-Bernhardt | [113] | |
Czarownica | Zoraya | [118] | ||
1904 | Uczta śmierci | pani de Maujourdain | [113] | |
Varennes | Maria Antonina Austriaczka | |||
1905 | Angelo, tyran Padwy | Tysbe | [119] | |
Estera | Artakserkses I | [120] | ||
Peleas i Melisanda | Peleas | Vaudeville Theatre | [121] | |
1906 | Oblubienica morza[n] | b.d. | b.d. (Genewa) | [122] |
Dziewica z Ávili | Teresa z Ávili | Théâtre Sarah-Bernhardt | [123] | |
1907 | Błazny | Jacasse | [124] | |
Le Vert galant | Małgorzata Walezjuszka | [117] | ||
Le Réveil | Thérèze de Mégée | |||
Śpiąca królewna | książę | [113] | ||
1908 | Kurtyzana z Koryntu | Cléonice | [117] | |
La Passé | Dominique Brienne | |||
1909 | Noc majowa | poeta | [125] | |
Córka Rabensteina | b.d. | [126] | ||
Proces Joanny d’Arc | Joanna d’Arc | [127] | ||
1910 | La Beffa | Gianetto Malespini | [117] | |
1910–1911 | Monna Vanna[o] | b.d. | b.d. (występy w Stanach Zjednoczonych) | [129] |
Les Romanesques[o] | ||||
Zmartwychwstanie[o] | ||||
Pani X[o] | Jacqueline Fleuriot | [117] | ||
Judasz[o] | Judasz Iskariota | |||
Soeur Béatrice[o] | b.d. | |||
1911 | Lukrecja Borgia | Lukrecja Borgia | Théâtre Sarah-Bernhardt | [130] |
Świętoszek | Doryna | [131] | ||
1912 | Królowa Elżbieta | Elżbieta I Tudor | [132] | |
Noc Wigilijna w latach Terroru | Marion | [133] | ||
1913 | Jeanne Doré | Jeanne Doré | [134] | |
1914 | Witraż | Wiolena | L’Alhambra | [135] |
Tout à coup | markiza de Chalonne | Théâtre Sarah-Bernhardt | [117] | |
1915 | Katedry | Katedra Najświętszej Marii Panny w Strasburgu | [136] | |
1916–1918 | Śmierć Kleopatry | Kleopatra | b.d. (występy w Ameryce Północnej) | [137] |
Całopalenie | księżna | [138] | ||
Z teatru na pole chwały | żołnierz Marc Bertrand | [139] | ||
Hekabe | Hekabe | [138] | ||
Fałszywy model | Magdalena | |||
Kupiec wenecki | Porcja | [137] | ||
Gwiazda wśród nocy | Jane de Mauduit | [138] | ||
1920 | Atalia | Atalia | Théâtre Sarah-Bernhardt | [140] |
Daniel | Daniel Arnaud | [141] | ||
1921 | Chwała | chwała | [142] | |
1922 | Régine Armand | Régine Armand | ||
La Mort de Molière | ból | |||
L’Une d’elles | b.d. |
Wznowienia
[edytuj | edytuj kod]Rok (sezon) | Tytuł | Rola | Teatr | Źr |
---|---|---|---|---|
1873 | Fedra | Arycja | Comédie-Française | [143] |
1879 | Ruy Blas | Doña Maria Anna von Pfalz-Neuburg | [144] | |
1882 | Dama kameliowa | Marguerite Gautier | Théâtre de la Gaîté | [145] |
1883 | Frou-Frou | Gilberta | Théâtre de la Porte Saint-Martin | [146] |
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | |||
1893 | Fedra | Fedra | Théâtre de la Renaissance | [147] |
1894 | Fédora | Fedora Romazoff | [148] | |
Jean-Marie | Thérése | [149] | ||
1896 | Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [150] | |
Fedra[p] | Fedra | [152] | ||
Rzym pokonany[p] | Posthumia | |||
1897 | La Tosca | Floria Tosca | [103] | |
Dama kameliowa[q] | Marguerite Gautier | [154] | ||
Wyznanie[q] | hrabina Marthe de Rocca | |||
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [155] | ||
1898 | Fedra | Fedra | [156] | |
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [157] | ||
1899 | La Tosca | Floria Tosca | Théâtre Sarah-Bernhardt | [158] |
Dalia | Léonora, księżna Falconieri | [159] | ||
Samarytanka | Fotyna | |||
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | |||
Fedra | Fedra | |||
1902 | Théodora | Teodora | [160] | |
Fedra | Fedra | [161] | ||
Magda | Magda | [162] | ||
Jean-Marie | Thérése | [149] | ||
Samarytanka | Fotyna | [163] | ||
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [164] | ||
Fédora | Fedora Romazoff | [148] | ||
1903 | Andromacha | Hermiona / Andromacha | [95] | |
Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [164] | ||
Samarytanka | Fotyna | [163] | ||
La Tosca | Floria Tosca | [165] | ||
1905 | Adrienne Lecouvreur[r] | Adrienne Lecouvreur | b.d. | [167] |
1907 | Théâtre Sarah-Bernhardt | [168] | ||
1909 | La Tosca | Floria Tosca | [165] | |
1910–1911 | Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [169] | |
Fedra | Fedra | |||
Lorenzaccio | Lorenzino de’ Medici | |||
1912 | Dama kameliowa | Marguerite Gautier | [170] |
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]Bernhardt, jako jedna z pierwszych aktorek w historii, zagrała w filmie[171]. Jej debiutem był krótkometrażowy Pojedynek Hamleta (1900, reż. Clément Maurice). Wystąpiła w scenie pojedynku tytułowego księcia, którego portretowała, z Laertesem (Pierre Magnier). Dzięki nagraniu na fonografie przez Maurice’a, film uznaje się za jeden z pierwszych dźwiękowych w historii kina[171][172]. Podczas paryskiej wystawy światowej w 1900 był jedną z głównych atrakcji[173]. Gottlieb twierdził, że film stanowił „potwierdzenie jej prawa do odgrywania najwspanialszej męskiej roli i dobra wskazówka, jak jej się to udało”[174].
W 1908 zagrała w niemej i krótkometrażowej ekranizacji La Toski (reż. André Calmettes). Będąc niezadowoloną ze swojej gestykulacji – jak pisała Hélène Tierchant, „w La Tosce, dziele psychologicznym, najważniejsze były dialogi” – nakazała zniszczenie wszystkich kopii[175]. Na ekranie partnerowali jej Lucien Guitry, Paul Mounet oraz Édouard de Max[176]. Cztery lata później, otrzymawszy gażę 30 tys. dolarów, przyjęła rolę głównej bohaterki w Damie kameliowej (reż. André Calmettes, Henri Pouctal). Partnerował jej Lou Tellegen (jako Armand Duval). Film był sukcesem finansowym, a szczególnym powodzeniem cieszył się w Stanach Zjednoczonych, gdzie w jednej z recenzji napisano: „Jako wielki geniusz Bernhardt dostosowała się do swojego medium, a efektem jest długa seria fotografii, które są staccato w swojej ekspresji”[176][177]. W tym samym roku duet aktorów zaangażowano do ekranizacji Adrienne Lecouvreur, którą reżyserował Louis Mercanton[177]. Wystąpiła także w filmie dokumentalnym Sarah Bernhardt à Belle-Île[178] – była pierwszą znaną osobą, która zaprosiła widzów do domu, ukazując swoje codzienne życie[179].
Jej trzecim filmem fabularnym z 1912 była ekranizacja sztuki Émile’a Moreau – Królowa Elżbieta (reż. Louis Mercanton). Ponownie partnerował jej Tellegen. Obraz – do którego prawa na amerykański rynek wykupił za 18 tys. dolarów Adolph Zukor – był przebojem kasowym, generując przychód rzędu 80 tys. dolarów (Bernhardt otrzymywała dziennie 360 dolarów plus wypłacono jej dziesięć procent od zysku brutto). Premiera filmu miała miejsce w Lyceum Theatre na Broadwayu 12 lipca. W ocenie biografów Królowa Elżbieta pozostaje znaczącym wkładem we wczesne kino, a dzięki ręcznie pokolorowanej kopii stał się jednym z pierwszych w historii filmów barwnych, zaś jego szeroka dystrybucja uczyniła z Bernhardt międzynarodową gwiazdę filmową[179]. „Jej występ miał historyczne znaczenie, ponieważ w dużym stopniu przyczynił się do przełamania uprzedzeń ludzi teatru wobec ekranu” – argumentował Zukor[180].
Na srebrny ekran powróciła w 1916, tytułową rolą w filmie Jeanne Doré (reż. Louis Mercanton), będącym ekranizacją sztuki o tym samym tytule Tristana Bernarda[181]. Rok później do kin wszedł niemy dramat wojenny Matki Francji (reż. René Hervil, Louis Mercanton), w którym wcieliła się w Jeanne d’Urbex, pielęgniarkę Francuskiego Czerwonego Krzyża (CRF), która w trakcie I wojny światowej odwiedza okopy i szuka swojego rannego syna. Odniósł on sukces zarówno we Francji, jak i za granicą[181][182].
W 1923 brała udział w zdjęciach do filmu La Voyante (reż. Sacha Guitry), portretując wróżkę, panią Gainard. Pozostałą część obsady stanowili Lili Damita, Harry Baur i Mary Marquet. Z uwagi na stan jej zdrowia, zdjęcia realizowano w domu Bernhardt, której płacono 10 tys. franków dziennie. Po tym jak straciła przytomność, jej sceny dokończyła Jeanne Brindeau[183].
Rok[s] | Tytuł | Rola | Tytuł oryg. / uwagi | Źr |
---|---|---|---|---|
1900 | Pojedynek Hamleta | Hamlet | Le Duel d’Hamlet, tytuł alt.: Hamlet, film krótkometrażowy, dźwiękowy | [184] |
1908 | La Tosca | Floria Tosca | krótkometrażowy, film niemy, zaginiony | [185] |
1912 | Dama kameliowa | Marguerite Gautier | La Dame aux Camélias, tytuł alt. Camille | [186] |
Adrienne Lecouvreur | Adrienne Lecouvreur | |||
Sarah Bernhardt à Belle-Île | ona sama | film dokumentalny | [178] | |
Królowa Elżbieta | Elżbieta I Tudor | La Reine Élisabeth | [186] | |
1915 | Ceux de chez nous | ona sama | film dokumentalny | [187] |
1916 | Jeanne Doré | Jeanne Doré | ||
1917 | Matki Francji | pielęgniarka Jeanne d’Urbex | tytuł alt. Mothers of France | [188] |
1923 | La Voyante | pani Gainard | tytuł alt. The Fortune Teller | [189] |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nauczyciele wydziału aktorskiego Konserwatorium Paryskiego, chcąc wprowadzić swoich uczniów w przyszły zawód, zatrudniali ich na sezon w prywatnych teatrach. Bernhardt, z uwagi na swoją androgyniczną budowę ciała, zagrała księcia de Richelieu w sztuce Jeana-François Bayarda i Dumanoira[30].
- ↑ a b Występy te były egzaminami kończącymi pierwszy semestr nauki – studenci odgrywali po jednej scenie z tragedii i komedii. Za rolę tytułowej bohaterki w Zairze zdobyła 2. miejsce (tragedia). Wyróżnienie otrzymała również za kreację w Fałszywej Anusi (komedia)[31][32][33].
- ↑ a b Występy w ramach końcowego egzaminu konkursowego, zwanego concours de sorite, na którym studenci odgrywali dwie sceny – jedną z tragedii i jedną z komedii[35]. Bernhardt zdobyła drugą nagrodę w komedii, za Szkołę starców[33][36].
- ↑ Występ na rzecz organizacji charytatywnej, który odbył się 20 maja 1875[64].
- ↑ Jednorazowy występ był częścią benefisu Jeana-Baptiste’a Prospera Bressanta. Krytyczne recenzje na temat gry Mounet-Sully’ego sprawiły, że spektakl został uznany za pośmiewisko i zdjęty z afisza[68].
- ↑ Seria letnich występów artystów z Comédie-Française w Londynie. Prócz premierowych sztuk, wymienionych w tabeli, Bernhardt grała również w Cudzoziemce, Hernanim, Fedrze, Sfinksie i Ruy Blasie[70].
- ↑ Podczas części występów w Ameryce Północnej Damę kameliową wystawiano pod nazwą Camille, by ukryć fakt, iż była to sztuka o kurtyzanie[76]. Hélène Tierchant uważała, że zmiany tej dokonał główny organizator trasy Bernhardt, Edward Jarrett, chcący oszukać amerykańską opinię publiczną, naznaczoną purytańskim pochodzeniem. Od czasu publikacji sztuki w 1848, w języku potocznym „dama kamelii” oznaczała kurtyzanę, prostytutkę[77].
- ↑ Charytatywny występ dla Towarzystwa Ratunkowego w Hawrze na rzecz wdów oraz sierot po ratownikach, poległych na morzu. Premiera Damy kameliowej z Bernhardt we Francji[78].
- ↑ Bernhardt włączyła sztukę Georges’a Ohneta do swojego repertuaru w trakcie tournée po Ameryce Południowej[86].
- ↑ a b c Bernhardt włączyła sztukę Dumasa (syna) (Francillon), Émile’a Zoli (Teresa Raquin) i własnego autorstwa Wyznanie do swojego repertuaru w trakcie tournée po Europie i Bliskim Wschodzie[89].
- ↑ a b c d e f W sztukach tych Bernhardt występowała premierowo w ramach światowego tournée, trwającego w latach 1891–1893[93].
- ↑ a b c Premierowe występy Bernhardt w sztukach w ramach trasy po Stanach Zjednoczonych w latach 1900–1901. Główną gwiazdą był w nich Coquelin[109].
- ↑ W 1904 książę Monako Albert I Grimaldi zaprosił Bernhardt do wystawienia sztuki w swoim księstwie[115].
- ↑ W 1906 – roku śmierci Henrika Ibsena – Bernhardt wystąpiła w Genewie jednorazowo w napisanej przezeń sztuce. Jak pisali Arthur Gold, Robert Fizdale, „nawet uznanie publiczności i krytyków nie zachęciło jej do powtórzenia tego doświadczenia”[122].
- ↑ a b c d e f Bernhardt premierowo wykonywała wymienione sztuki w ramach trasy po Stanach Zjednoczonych w latach 1910–1911[128].
- ↑ a b Występy te odbyły się w ramach zorganizowanego 9 grudnia bankietu pod nazwą „dzień Sarah Bernhardt”, będącego hołdem złożonym przez aktorów, artystów, krytyków, pisarzy oraz jej przyjaciół, który miał miejsce w paryskim Grand Hôtel[151].
- ↑ a b Występ ten, mający miejsce 14 czerwca, był częścią benefisu, z którego dochód miał być przeznaczony na dokończenie budowy pomnika pamięci zmarłego przed dwoma laty Dumasa (syna). Bernhardt – prócz zagrania w Damie kameliowej i Wyznaniu – zarecytowała Hołd dla Aleksandra Dumasa od Marguerite Gautier Rostanda. Na scenie wystąpiła także odbywająca trasę po Paryżu Eleonora Duse, która zagrała w La Femme de Claude Dumasa (syna). Był to jedyny raz, gdy obie aktorki pojawiły się na tej samej scenie[153].
- ↑ 3 kwietnia 1907 Bernhardt dała jednorazowy występ charytatywny na rzecz ofiar pancernika Léna, który eksplodował w porcie w Tulonie. Przedstawiła własną adaptację – napisała ją w 1906 podczas wakacji na Belle-Île[166].
- ↑ Jest to rok premiery. O ile to możliwe, data premiery narzuca kolejność filmów w tej tabeli.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 374–379.
- ↑ The Riverside Dictionary of Biography. American Heritage Dictionary (red.). Houghton Mifflin Harcourt, 2005, s. 80. ISBN 978-0-618-49337-1. (ang.).
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 9; Gottlieb 2010 ↓, s. 5.
- ↑ Gortner 2023 ↓, s. 535, 536.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 23; Gottlieb 2010 ↓, s. 13.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 22–23; Tierchant 2009 ↓, s. 25–26; Gottlieb 2010 ↓, s. 16.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 38–41; Tierchant 2009 ↓, s. 42.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 42–44, 45–47; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 48–52; Tierchant 2009 ↓, s. 44–45, 45–46, 47–48; Gottlieb 2010 ↓, s. 30, 34–35, 35–36.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 141, 142, 143–144; Skinner 1981 ↓, s. 49; Tierchant 2009 ↓, s. 49–50, 51; Gottlieb 2010 ↓, s. 36.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 160, 161–162; Skinner 1981 ↓, s. 57–58; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 66, 67–68; Tierchant 2009 ↓, s. 59, 61–62; Gottlieb 2010 ↓, s. 45, 46.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 165–166; Skinner 1981 ↓, s. 58; Tierchant 2009 ↓, s. 64; Gottlieb 2010 ↓, s. 47.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 168; Skinner 1981 ↓, s. 62; Tierchant 2009 ↓, s. 65
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 58–59, 59, 60.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 72; Gottlieb 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 172, 175–176; Skinner 1981 ↓, s. 64–66; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 72–74; Tierchant 2009 ↓, s. 68–69; Gottlieb 2010 ↓, s. 49–50.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 281–282; Skinner 1981 ↓, s. 80; Tierchant 2009 ↓, s. 91.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 81–82, 83; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 91, 92–94; Tierchant 2009 ↓, s. 93, 95; Gottlieb 2010 ↓, s. 59, 60.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 83–85, 86–87; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 95–96; Tierchant 2009 ↓, s. 97–98; Gottlieb 2010 ↓, s. 61–63.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 98.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 119–120, 120–121, 121–122; Skinner 1981 ↓, s. 98, 99, 99–100; Gottlieb 2010 ↓, s. 66–67, 68–69.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 100, 101–102; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 124–126; Tierchant 2009 ↓, s. 119–122; Gottlieb 2010 ↓, s. 69–70
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 347, 348, 349; Skinner 1981 ↓, s. 103, 104; Tierchant 2009 ↓, s. 119–122; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 140, 141–142; ; Gottlieb 2010 ↓, s. 71–72.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 130–131; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 156–157, 159; Tierchant 2009 ↓, s. 145; Gottlieb 2010 ↓, s. 78–79, 147.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 132, 136; Gottlieb 2010 ↓, s. 42.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 180, 189, 192, 196, 202–203, 204, 211–212; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 201–202, 203, 205, 213, 215, 232; Tierchant 2009 ↓, s. 194–195, 200, 207–208, 211, 222–223; Gottlieb 2010 ↓, s. 111, 137.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 215, 217; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 243–244, 244–245; Tierchant 2009 ↓, s. 227–228, 228–229.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 219–220, 221; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 248, 253–254, 260–261, 278; Tierchant 2009 ↓, s. 231, 238, 240, 241–242; Gottlieb 2010 ↓, s. 120, 140.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 228–229, 232, 234–236, 246, 248, 256, 272, 284; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 243, 278–279, 280–282, 285, 288, 290, 291, 291–292, 301, 311, 325–326; Tierchant 2009 ↓, s. 277, 280–281, 287–289, 296, 297, 298, 308, 311, 323, 324, 343–344; Gottlieb 2010 ↓, s. 139, 144–145, 146, 147, 199–200.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 25.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 133.
- ↑ a b Bernhardt 1974 ↓, s. 101–102.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 47.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 43.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 102; Gottlieb 2010 ↓, s. 26.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 40.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 115: Skinner 1981 ↓, s. 41; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 48.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 108; Skinner 1981 ↓, s. 40, 41.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 43, 289; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 49–51; Tierchant 2009 ↓, s. 45–46, 374; Gottlieb 2010 ↓, s. 34.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 44, 289; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 51; Tierchant 2009 ↓, s. 46, 374; Gottlieb 2010 ↓, s. 35.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 52; Tierchant 2009 ↓, s. 48, 374.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 51, 374.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 50–51, 289; Tierchant 2009 ↓, s. 52, 374; Gottlieb 2010 ↓, s. 36.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 53–54, 289; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 64; Tierchant 2009 ↓, s. 58, 374; Gottlieb 2010 ↓, s. 43.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 68; Tierchant 2009 ↓, s. 63, 374; Gottlieb 2010 ↓, s. 46–47.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 374.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 64, 374.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 65, 374.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 71; Tierchant 2009 ↓, s. 66, 374.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 72, 73; Tierchant 2009 ↓, s. 68, 374.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 74, 374.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 89; Tierchant 2009 ↓, s. 91, 374–375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 90.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 91, 92, 375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 92; Tierchant 2009 ↓, s. 95, 375; Gottlieb 2010 ↓, s. 60.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 97; Gottlieb 2010 ↓, s. 64; Tierchant 2009 ↓, s. 98, 375.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 375.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 98, 290; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 111; Tierchant 2009 ↓, s. 100.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 119; Gottlieb 2010 ↓, s. 66.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 316.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 120–121; Gottlieb 2010 ↓, s. 68.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 124, 125–126; Tierchant 2009 ↓, s. 119–120, 121–122, 375; Gottlieb 2010 ↓, s. 69.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 102, 290.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 290.
- ↑ a b L’Oiseau bleu (1875). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-04-03)]. (fr.).
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 136–137; Gottlieb 2010 ↓, s. 70.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 138–139; Tierchant 2009 ↓, s. 131, 132, 375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 140; Tierchant 2009 ↓, s. 102, 375
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 359–360.
- ↑ Gottlieb 2010 ↓, s. 71.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 411–413.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 411.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 412.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 413.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 156; Tierchant 2009 ↓, s. 145, 375; Gottlieb 2010 ↓, s. 78.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 409, 459; Tierchant 2009 ↓, s. 151.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 150, 154–155; Gottlieb 2010 ↓, s. 100.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 169.
- ↑ Bernhardt 1974 ↓, s. 528, 535; Skinner 1981 ↓, s. 175, 176; Gottlieb 2010 ↓, s. 110.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 188, 189.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 194, 375.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 198, 375.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 200–201.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 210; Tierchant 2009 ↓, s. 203, 375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 213, 215; Tierchant 2009 ↓, s. 207, 211, 375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 222; Tierchant 2009 ↓, s. 213, 375.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 215.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 215, 375.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 232; Tierchant 2009 ↓, s. 222, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 226.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 226, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 227, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 244; Tierchant 2009 ↓, s. 228, 376.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 244–245.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 244.
- ↑ a b c d Tierchant 2009 ↓, s. 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 248; Tierchant 2009 ↓, s. 236–237, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 237, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 253; Tierchant 2009 ↓, s. 238, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 254.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 255; Tierchant 2009 ↓, s. 240, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 259, 260.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 260; Tierchant 2009 ↓, s. 241–242, 376.
- ↑ a b Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 269.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 265, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 273, 274; Tierchant 2009 ↓, s. 274, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 275.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 278, 280; Tierchant 2009 ↓, s. 280, 376.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 288; Tierchant 2009 ↓, s. 282, 287, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 289.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 236, 291; Tierchant 2009 ↓, s. 289, 376.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 297, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 295, 376.
- ↑ a b c d e f Tierchant 2009 ↓, s. 297, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 298, 376.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 300.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 300, 377.
- ↑ a b c d e f Tierchant 2009 ↓, s. 377.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 290; Tierchant 2009 ↓, s. 296, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 298, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 298–299, 377.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 291–292.
- ↑ a b Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 300.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 301; Tierchant 2009 ↓, s. 308, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 308–309, 377.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 255, 292.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 292.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 311, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 315, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 315.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 316, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 299, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 319, 377.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 320, 377.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 311; Tierchant 2009 ↓, s. 323, 324, 377.
- ↑ Vitrail (1914). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-26)]. (fr.).
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 318; Tierchant 2009 ↓, s. 332, 378.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 336, 378.
- ↑ a b c Skinner 1981 ↓, s. 293.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 332–333, 378.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 325; Tierchant 2009 ↓, s. 343, 378.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 326; Tierchant 2009 ↓, s. 344, 378.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 345, 378.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 112.
- ↑ Gottlieb 2010 ↓, s. 72.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 200; Tierchant 2009 ↓, s. 190.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 205.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 251; Skinner 1981 ↓, s. 220.
- ↑ a b Fedora (1894, 1902). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-03)]. (fr.).
- ↑ a b Jean-Marie (1894, 1902). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-03)]. (fr.).
- ↑ La Dame aux camélias (1896). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-03)]. (fr.).
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 261–265; Tierchant 2009 ↓, s. 243–244; Gottlieb 2010 ↓, s. 147–148.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 263; Tierchant 2009 ↓, s. 244.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 270–271, 272–273.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 272–273.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 276.
- ↑ Phèdre (1898). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-06)]. (fr.).
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 278.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 279.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 280; Tierchant 2009 ↓, s. 279.
- ↑ Théodora (1884, 1902). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-14)]. (fr.).
- ↑ Phèdre (1893, 1902). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-14)]. (fr.).
- ↑ Magda (1902). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-13)]. (fr.).
- ↑ a b La Samaritaine (1897, 1899, 1902, 1903). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-14)]. (fr.).
- ↑ a b La Dame aux camélias (1899, 1902, 1903). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-14)]. (fr.).
- ↑ a b La Tosca (1887, 1889, 1903, 1909). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-14)]. (fr.).
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 151–152, 309.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 295.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 309, 377.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 270; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 308.
- ↑ La Dame aux camélias (1912). Les Archives du Spectacle. [dostęp 2024-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-06-23)]. (fr.).
- ↑ a b Gortner 2023 ↓, s. 535.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 281, 282, 317.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 282.
- ↑ Gottlieb 2010 ↓, s. 145.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 317–318.
- ↑ a b Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 309.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 318.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 379.
- ↑ a b Gortner 2023 ↓, s. 536.
- ↑ Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 310; Tierchant 2009 ↓, s. 318–319; Gottlieb 2010 ↓, s. 202.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 333.
- ↑ Gottlieb 2010 ↓, s. 172.
- ↑ Skinner 1981 ↓, s. 287; Gold i Fizdale 1991 ↓, s. 329; Tierchant 2009 ↓, s. 349–350, 350–351, 353.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 282, 379.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 317, 379.
- ↑ a b Tierchant 2009 ↓, s. 318, 379.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 16, 379.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 333, 379.
- ↑ Tierchant 2009 ↓, s. 349, 379.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sarah Bernhardt: Sarah Bernhardt pamiętniki. Irena Dewitz (tłum.). Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1974. OCLC 749712609. (pol.).
- Arthur Gold, Robert Fizdale: The Divine Sarah: A Life of Sarah Bernhardt. Alfred A. Knopf, 1991. ISBN 978-0-394-52879-3. (ang.).
- Christopher Gortner: Sarah Bernhardt. Niezrównana aktorka. Janusz Maćczak (tłum.). HarperCollins Polska, 2023. ISSN 9788327688248. (pol.).
- Robert Gottlieb: Sarah: The Life of Sarah Bernhardt. Yale University Press, 2010. ISBN 978-0-300-19259-9. (ang.).
- Cornelia Otis Skinner: Madame Sarah. Maria Skibniewska (tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981. ISBN 83-06-00356-X. (pol.).
- Hélène Tierchant: Sarah Bernhardt: Madame „quand même”. Editions Télémaque, 2009. ISBN 978-2-7533-0092-7. (fr.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Niekompletna lista występów Bernhardt (ang.)
- Sarah Bernhardt w bazie IMDb (ang.)
- Sarah Bernhardt w bazie Filmweb