Własność intelektualna

Własność intelektualna – zbiorcze określenie grupy monopoli prawnych, obejmujących dobra niematerialne związane z twórczą działalnością człowieka. Do własności intelektualnej zalicza się w szczególności utwory chronione prawem autorskim, wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, topografie układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne chronione prawem własności przemysłowej, odmiany uprawne chronione wyłącznym prawem do odmiany, a także know-how oraz tajemnicę przedsiębiorstwa.

W ramach własności intelektualnej mieści się własność przemysłowa. Pojęcie to zostało zdefiniowane już w Konwencji Paryskiej z 1883 roku, która jest jednym z fundamentalnych dokumentów międzynarodowego prawa własności intelektualnej. Własność przemysłowa obejmuje szeroki zakres praw, w tym:

• Patenty na wynalazki – prawa przyznawane za innowacje techniczne,
• Wzory użytkowe – ochrona dla mniejszych rozwiązań technicznych,
• Wzory przemysłowe – ochrona estetycznego kształtu lub wzornictwa produktów,
• Znaki towarowe – ochrona znaków służących do odróżniania produktów lub usług firm,
• Nazwy handlowe – ochrona nazw firm w obrocie gospodarczym,
• Oznaczenia pochodzenia – prawa dotyczące geograficznego pochodzenia towarów,
• Zwalczanie nieuczciwej konkurencji – przepisy chroniące uczciwą konkurencję na rynku.

Ponadto, do własności przemysłowej zalicza się również ochronę topografii układów scalonych oraz ochronę nowych odmian roślin.

Różnicowanie pomiędzy własnością intelektualną a przemysłową ma istotne znaczenie w pracy rzeczników patentowych. Rzecznicy patentowi mogą reprezentować swoich klientów przed sądami w sprawach dotyczących wyłącznie własności przemysłowej, co wyklucza sprawy dotyczące prawa autorskiego.

Wyjątkiem są sprawy, dotyczące jednocześnie własności przemysłowej i praw autorskich: Sąd Najwyższy stwierdził: W sprawie o zwalczanie nieuczciwej konkurencji, której przedmiotem jest także roszczenie dotyczące naruszenia majątkowych praw autorskich do utworu, pełnomocnikiem procesowym może być także rzecznik patentowy.

Historia

W obecnym znaczeniu termin własności intelektualnej użyty został po raz pierwszy w 1888 roku wraz z założeniem szwajcarskiego Bureau fédéral de la propriété intellectuelle. Do szerszego użycia wprowadzony został dopiero po utworzeniu w 1967 r. agendy ONZ pod nazwą Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO).

Krytyka

Richard Stallman skrytykował pojęcie „własność intelektualna” jako bezzasadne uogólnienie (postulował by prawo autorskie, patenty oraz znaki towarowe traktować rozdzielnie) oraz jako niezasadne budowanie analogii z własnością.

Zobacz też

• Prawo własności intelektualnej
• Własność

Linki zewnętrzne

• Richard Stallman, „Własność intelektualna” to zwodniczy miraż, 2004
• Witryna WIPO
• Marek Łazewski, Mariusz Gołębiowski, Własność intelektualna, Warszawa 2006. stim.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-07)]. ISBN 83-907625-6-0

• AdamA. Moore AdamA., KenK. Himma KenK., Intellectual Property, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 22 września 2014, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-16]  (ang.).