İçeriğe atla

Möbius fonksiyonu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Adını aldığıAugust Ferdinand Möbius
Yayın yılı1832
Yayın yazarıAugust Ferdinand Möbius
Bilinen terimlerin sayısısonsuz
İlk terimler1, −1, −1, 0, −1, 1, −1, 0, 0, 1
OEIS indeksi
  • A008683
  • Möbius (veya Moebius) fonksiyonu . ; eğer n, k farklı asalın çarpımı ise; aksi halde .

Möbius fonksiyonu , 1832 yılında Alman matematikçi August Ferdinand Möbius tarafından ortaya atılan çarpımsal bir fonksiyondur. Temel ve analitik sayılar teorisi'nde çoğunlukla kullanılan fonksiyon, genellikle Möbius inversiyon formülü'nün bir parçası olarak görülür. Gian-Carlo Rota'nın 1960'lı yıllardaki çalışmaları sonucunda ile gösterilen Möbius fonksiyonunun genellemeleri kombinatoriğe tanıtılmıştır.

Herhangi bir pozitif tam sayı için , 1'in primitif olan ninci köklerinin toplamını ifade eder. , 'nin asal çarpanlarına ayrılışına göre değerlerini alabilir.

Eğer ,

  • çift sayıda asal çarpanı olan kare içermeyen (herhangi bir asal sayının karesine bölünmeyen) bir sayı ise ,
  • tek sayıda asal çarpanı olan kare içermeyen bir sayı ise ,
  • kare içeriyorsa

olur.

Möbius fonksiyonu alternatif olarak şu şekilde yazılabilir:

Burada Kronecker deltasını, Liouville fonksiyonunu ( olarak ifade edilir), ve ise Asal omega fonksiyonlarını ifade eder.

'nin ilk 50 pozitif tam sayı için değerleri şu şekildedir:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 −1 −1 0 −1 1 −1 0 0 1
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
−1 0 −1 1 1 0 −1 0 −1 0
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
1 1 −1 0 0 1 0 0 −1 −1
31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
−1 0 1 1 1 0 −1 1 1 0
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
−1 −1 −1 0 0 1 −1 0 0 0

Yukarıdaki değerlerin grafik üzerinde gösterimi aşağıdaki gibidir.

Möbius fonksiyonun ilk 50 değeri
Möbius fonksiyonun ilk 50 değeri

Matematiksel seriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Möbius fonksiyonunu üreten Dirichlet serisi, Riemann zeta fonksiyonunun çarpımsal tersidir. Eğer reel kısmı 1'den büyük bir karmaşık sayıysa

eşitliği sağlanır.

Bu eşitlik 'nin Euler çarpımından da görülebilir:

İlgili seriler:

  • (Burada , Euler-Mascheroni sabiti'ni ifade etmektedir.)

Möbius fonksiyonu için Lambert serisi:

( için yakınsaktır.)

Asal için de şunu yazabiliriz:

Möbius fonksiyonu , ve aralarında asal ise çarpımsaldır ().

'nin her pozitif böleni için değerlerinin toplamı sıfırdır: (n = 1 hariç)

Bu eşitlik Möbius inversiyon formülü'nün temelini oluşturur ve 'nun aritmetik ve çarpımsal fonksiyonlar teorisindeki öneminin asıl nedeni budur.

'nun kombinatorikteki diğer uygulamaları Pólya'nın sayma teoremi'nin kullanımıyla beraber kombinatoryal gruplar ve kombinatoryal sayma ile bağlantılıdır.

Möbius fonksiyonu tarafından sağlanan bazı özdeşlikler:[1]

.

Ortalama değer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Möbius fonksiyonunun ortalama değeri sıfırdır. Bu iddia, asal sayı teoremine eşittir.[2]

Mertens fonksiyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sayılar teorisinde Möbius fonksiyonu ile yakından ilgili bir diğer fonksiyon her doğal sayı için aşağıdaki gibi tanımlanan Mertens fonksiyonu'dur.

Bu fonksiyon, Riemann zeta fonksiyonunun sıfırları ile yakından bağlantılıdır. Bunun hakkında daha fazla bilgi için Mertens konjektürü sayfasına bakabilirsiniz.

eşitliğinden Mertens fonksiyonu şu şekilde yazılabilir:

Burada , Farey dizisi'nin ninci kümesini belirtmektedir. Bu eşitlik, Franel-Landau teoremi'nin kanıtında kullanılmıştır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]