don

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye 1

Tayon-bodje latén « tum » (adon, ça fwait ki).

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /dɔ̃/ /dɔ/ /dã/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /dɔ̃/
Ricepeures : nén rcepåve

Adviebe

(dins èn arinnoe) po côper l' fråze ey arinner li ci (cene) k' on cåze avou.
1. po lyi dmander d' responde.
  - Vos nel frîz nén, don, vos !
  - (tot djåzant d' on calin) Mins kî çk' a tchî on stron parey et ki n' l' a nén rascovrou, don ? — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
  - Ti sais bén comint çki ça va, don! Po cmincî, c' est totès fricassêyes di mouzons — Lorint Hendschel, So l’ Anuti.
2. po lyi dmander di s' rissovni.
  - Savoz bén, don, ci sôre di djin la ki vlèt-z esse pus catolikes ki l' påpe — Lucyin Mahin.
3. po lyi dmander d' constater.
  - I nd aveut d' keure, don, lu, k' ele lyi racontaxhe so les diåles et les nûtons, et les deus macrales Magrite et Zabele — Lucyin Mahin.
  - Mins, c' est nén possibe, don, Sint Pire — Louis Baijot (fråze rifondowe).
4. po dire k' on est d' acoird avou lu (leye).
  - Bén awè, don, ki l' martchî des efants, et des grandès djins ossu, pout siervi d' djéndjole ås måhonteus — Joseph Lahaye (fråze rifondowe).
replaece…
1. …on moumint nén defini, dins l' avni, dins l’ ratourneure : did ci a don, did ci don, disk' a don.
  - Louwiza si doet rpoizer did ci don — Félicien Barry (fråze rifondowe).
2. …on moumint nén defini, dins l' passé, dins l’ ratourneure : dispu don.
3. mostere ene plaece nén defineye, å lon, dins l’ ratourneure : inte ci et don.

Mots d’ aplacaedje

edon, endon
adon, adonpwis
did ci a don, did ci don, terchedon, disk' a don
donci donla
inte ci et don

Sinonimeye

(come arinnoe) ô, saiss, taiss, edon, endon
tolminme, cwand minme, alôrse, dabôrd

Fås amisse

Li francès «donc», al tiesse di fråze, ni respond todi nén ås uzaedjes di "don" e walon. Mins on-z etind sovint, asteure, metou al tiesse d' ene fråze, li francijha «donk».