ام‌المؤمنین

ام‌المؤمنین (مادر مؤمنان)؛ لقب همسران پیامبر اسلام می‌باشد.

دلایل در قرآن

این لقب به دنبال نزول آیه ششم سوره احزاب به همسران محمد اطلاق شد:

النبی اولی بالمومنین من انفسهم و ازواجه امهاتهم - پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسرانش مادران ایشانند.

پس از آن با نزول آیه ۵۳ سوره احزاب همسران محمد یا به عبارتی دیگر امهات المومنین از ازدواج پس از فوت پیامبر اسلام با مردان منع شدند.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلَیٰ طَعَامٍ غَیْرَ نَاظِرِینَ إِنَاهُ وَلٰکِنْ إِذَا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ ۚ إِنَّ ذٰلِکُمْ کَانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ ۖ وَاللَّهُ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ ۚ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ۚ ذٰلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ ۚ وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا ۚ إِنَّ ذٰلِکُمْ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِیمًا

ای کسانی که ایمان آوردید به خانه‌های پیغمبر داخل مشوید مگر آنکه اذنتان دهند و بر سفره طعام دعوت کنند در آن حال هم نباید زودتر از وقت آمده و به پختن و آماده شدن آن چشم انتظار گشایید بلکه موقعی که دعوت شده‌اید بیایید و چون غذا تناول کردید زود (از پی کار خود) متفرق شوید نه آنجا برای سرگرمی و انس به گفتگو پردازید، که این کار پیغمبر را آزار می‌دهد و او به شما از شرم اظهار نمی‌دارد ولی خدا را بر اظهار حق خجلتی نیست و هر گاه از زنان رسول متاعی می‌طلبید از پس پرده طلبید، که حجاب برای آنکه دلهای شما و آنها پاک و پاکیزه بماند بهتر است و نباید هرگز رسول خدا را (در حیات) بیازارید و نه پس از وفات هیچ‌گاه زنانش را به نکاح خود درآورید، که این کار نزد خدا (گناهی) بسیار بزرگ است.

علل تاریخی

در خصوص علت و چرایی این آیات و شأن نزول آن مواردی مانند قضیه افک، داستان تحریم (سوره)و حضور سر زده یا رفتارها یا سخنان مهمانان نزد محمد در حضور همسرانشو همچنین حرمت ازدواجو عظمت احترام آنان بیان کرده‌اند.

نام‌ها

سیزده زن (البته ارقام بالاتر یا پائین‌تری و یا نام‌های مختلف و دیگری نیز ذکر گشته است)، به نام‌های خَدیجه بنت خُوَیلَد، سَوْدَه بنت زَمْعه، عایشه بنت ابی‌بکر، امّ سلمه بنت ابی‌امیّه، حَفصه بنت عمر، زینب بنت خزیمه، زینب بنت جحش، جُوَیْریّه بنت حارث، ریحانه بنت زید، امّ‌حَبیبه بنت ابی‌سفیان، صَفیّه بنت حُیَی، ماریه بنت شمعون و میمونه بنت الحرث از همسران پیامبر اسلام هستند که ملقب به ام‌المومنین می‌باشند.

اختلافات

اگرچه که «تمامی اهل سنت» و نیز «بسیاری از شیعیان» عایشه و حفصه را ام‌المؤمنین می‌دانند؛ اما برخی نیز بنابر دلایلی و با استناداتی این دو را از ام‌المؤمنین بودن استثناء می‌کنند.