Jump to content

Իտալերէն

Template loop detected: Կաղապար:Տեղեկաքարտ Լեզու

Իտալերէնը (իտալ.՝ Italiano  Լսել [իթալեանօ] ) կը պատկանի Հնդեւրոպական լեզուներու ընտանիքի ռոմանական լեզուներու արեւմտաիտալական լեզուախումբին։ Իտալերէն կը խօսին աշխարհի վրայ 61 միլիոն մարդ[1]։ Իտալերէնը պետական լեզուն է Իտալիոյ, Զուիցերիոյ, Սան Մարինոյի, Սլովենիոյ, Վատիկանի եւ Իսթրիա կոմսութեան մէջ (Խրուաթիա)։ Ըստ աշխարհի լեզուներու դասակարգման՝ իտալերէնը 21-րդն է[1]։

Այբուբենը Եւ Գիրը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Թէեւ իտալերէնի այբուբենը ունի 21 տառ՝ 16 բաղաձայն եւ 5 ձայնաւոր, սակայն կը ցուցադրուի 26 տառ, որոնցմէ վերջին 5-ը կ'օգտագործուին արտասահմանեան ծագում ունեցող բառերուն մէջ եւ չեն պատկանիր իտալերէն լեզուի այբուբենին։

Տառ Արտասանութիւն Իտալերէն անուանում Հայերէն անուանում
A a {a} a ա
B b {b} bi պի
C c {k} {tʃ} ci չի
D d {d} di տի
E e {e} e է
F f {f} effe էֆֆէ
G g {g} {dj} gi ճի
H h չ'արտասանուիր acca ակկա
I i {i} i ի
L l {l} elle էլլէ
M m {m} emme էմմէ
N n {n} enne էննէ
O o {o} o օ
P p {p} pi փի
Q q միայն {qu] տառակապակցութեան պարագային {ku} cu քու
R r {r} erre էռռէ
S s {s} {z} esse էսսէ
T t {t} ti թի
U u {u} u ու
V v {v} vi վի
Z z {dz} {ts} zeta ձետա
Միայն օտար ծագումով բառերու պարագային
W w {v} doppia vi տոփփիա վի
X x {ks} ics իքս
Y y {i} {j} i greca ի կրեքա
K k {k} kappa քափփա
J j {j} i lunga ի լունկա

Իտալերէն լեզուին մէջ ձայնավորները 5 հատ են՝

Տառ Արտասանությիւն Հայերէն արտասանութիւն
a {a} ա
e {e} է
i {i} ի
o {o} օ
u {u} ու

Իտալերէն լեզուին մէջ բաղաձայնները թիւով 16 են՝

B, C, D, F, G, H, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, Z.

C տառը՝ a, o, u ձայնաւորներէն եւ բաղաձայններէն առաջ կ'արտասանուի {k}(կ

Օրինակ՝

cane {քանէ} (շուն),

colore {քոլորէ} (գոյն),

cuore {քուորէ} (սիրտ),

clamore {քլամորէ} (աղմուկ, աղաղակ),

crudele {քրուտելէ} (դաժան

C տառը՝ i, e ձայնաւորներէն առաջ կ'արտասանուի {} (չ

Օրինակ՝

cielo {չիելօ} (երկինք),

dolce {տոլչէ} (քաղցր),

cena {չենա} (ընթրիք),

facile {ֆաչիլէ} (հեշտ),

cinema {չինեմա} (շարժապատկեր

G տառը՝ a, o, u ձայնաւորներէն եւ բաղաձայններէն առաջ կ'արտասանուի {g}(կ

Օրինակ՝

gatto {կաթթօ} (կատու),

gola {կոլա} (կոկորդ),

gusto {կուսթօ} (համ),

greco {կրեքօ} (յոյն),

grigio {կրիճիօ} (մոխրագոյն)։

G տառը՝ e, i ձայնաւորներէն առաջ կ'արտասանուի {dj}(ճ

Օրինակ՝

gelato {ճելաթօ} (պաղպաղակ),

giorno {ճիորնօ} (օր),

giallo {ճիալլօ} (դեղին),

gente {ճենթէ} (ժողովուրդ, մարդիկ

GN տառակապակցութիւնը կ'արտասանուի {նի

Օրինակ՝

gnomo {նիոմօ} (գաճաճ),

agnello {անիելլօ} (գառ),

ogni {օնիի} (իւրաքանչիւր),

sogno {սոնիօ} (քուն

GLI տառակապակցութիւնը կ'արտասանուի {լի

Օրինակ՝

figlio {ֆիլիօ} (որդի),

voglia {վոլիա} (ցանկութիւն),

aglio {ալիօ} (սխտոր),

biglietto {բիլիեթթօ} (տոմս

Իտալերէնին մէջ H տառը չունի հնչիւն, երբ h տառը կը գրուի c կամ g տառէն ետք, որուն կը յաջորդէ e կամ i ձայնաւորը ապա c կամ g տառը կ'արտասանուի {ք}, {կ

Օրինակ՝

chilo {քիլօ} (քիլօկրամ),

ghiaccio {կիաչչիօ} (սառոյց

H տառը կ'օգտագործուի նաեւ avere - ունենալ օժանդակ բայի ներկայ ժամանակի մէջ խոնարհուած որոշ դէմքերու մէջ։

ho {օ} ես ունիմ,

hai {այ} դուն ունիս,

ha {ա} ան ունի,

hanno {աննօ} մենք ունինք։

SC տառակապակցութիւնը a, o, u ձայնաւորներէն առաջ կ'արտասանուի {սք

Օրինակ՝

scala {սքալա} (աստիճան),

scuola {սքուոլա} (դպրոց),

scopo {սքոփօ} (նպատակ

SC տառակապակցութիւնը e, i ձայնաւորներէն առաջ կ'արտասանուի {շ

Օրինակ՝

scegliere {շելիերէ} (ընտրել),

scienza {շենցա} (գիտութիւն

S տառը երբ կը գտնուի երկու ձայնաւորներու միջեւ կ'արտասանուի {զ}, սակայն երբ երկու ձայնաւորներու միջեւ կը գրուի երկու SS կ'արտասանուի {ս

Օրինակ՝

casa {քազա} (տուն),

cosa {քոզա} (ինչ

passare {փասսարէ} (անցնել),

bassare {պասսարէ} (իջեցնել

S տառը հետեւեալ բաղաձայններէն առաջ b, d, g, l, m, n, r, v նոյնպէս կ'արտասանուի {զ

Օրինակ՝

sdegno {զտենիօ} (զայրոյթ),

snello {զնելլօ} (բարակ),

svago {զվակօ} (զուարճանք

Քերականութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իտալերէն լեզուն ունի 2 սեռ՝ արական եւ իգական, 2 յօդ՝ անորոշ եւ որոշեալ, 15 ժամանակաձեւ՝ սահմանական եղանակ 8 ( indicativo ), ստորադասական եղանակ 4 ( congiuntivo ), պայմանական եղանակ 2 ( condizionale ), հրամայական եղանակ 1 ( imperativo )։

Անկատար Ներկայ / Presente Indicativo

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Անկատար ներկայ (սահմանական ներկայ) ժամանակը ցոյց կու տայ խօսելու ժամանակ կատարուող գործողութիւնը։

Իտալերէն լեզուին մէջ բայերը կը բաժնուին 3 խումբի.-

I խումբ որոնք ունին - are վերջաւորութիւն parlare - խօսիլ
II խումբ որոնք ունին - ere վերջաւորութիւն credere - հաւատալ
III խումբ որոնք ունին - ire վերջաւորութիւն sentire - լսել, զգալ

Սահմանական ներկայ ժամանակը կանոնաւոր բայերու պարագային կը կազմուի աւելցնելով բայի արմատին հետեւեալ վերջաւորութիւնները՝

ARE ERE IRE
PARLARE CREDERE SENTIRE
parlo - կը խօսիմ credo - կը հաւատամ sento - կը լսեմ
parli - կը խօսիս credi - կը հաւատաս senti - կը լսես
parla - կը խօսի crede - կը հաւատայ sente - կը լսէ
parliamo - կը խօսինք crediamo - կը հաւատանք sentiamo - կը լսենք
parlate - կը խօսիք credete - կը հաւատաք sentite - կը լսէք
parlano - կը խօսին credono - կը հաւատան sentono - կը լսեն

Սահմանական Անցեալ Passato Prossimo

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Սահմանական անցեալ ժամանակը ցոյց կու տայ ներկայ ժամանակակէտէ մը առաջ կատարուած, աւարտած գործողութիւն։ Կը կազմուի avere կամ essere օժանդակ բայի ներկայ ձեւով եւ վաղակատար դերբայով ( parl - ato, cred - uto, sent - ito

Անկատար Անցեալ / Imperfetto

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Անկատար անցեալ ժամանակը ցոյց կու տայ անցեալ ժամանակի մէջ կատարուող, ընթացքի մէջ եղող գործողութիւն մը։

Ապակատար Ներկայ Futuro semplice

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ապակատար ներկայ (սահմանական ապառնի) ժամանակը ցոյց կու տայ խօսելու պահէն ետք կատարուելիք գործողութիւն մը։

Հանրայայտ Ասացուածքները

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

" Una buona mamma vale cento maestre " - Լաւ մայրը հարիւր ուսուցիչ կ'արժէ։

" Prima i denti, poi i parenti " - Սկիզբը դուն եւ քու ընտանիքդ, այնուհետեւ բարեկամներդ։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. 1,0 1,1 [1], Աշխարհի 30 ամենաշատ խօսուած լեզուները

Արտաքին յղումներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կաղապար:Եւրամիութեան պաշտօնական լեզուներ