Przejdź do zawartości

Jan Marcin Szancer

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Marcin Szancer
Ilustracja
Jan Marcin Szancer (1931)
Data i miejsce urodzenia

12 listopada 1902
Kraków

Data i miejsce śmierci

21 marca 1973
Warszawa

Narodowość

polsko-żydowska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Dziedzina sztuki

grafika

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Jana Marcina Szancera i Zofii Sykulskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Figurka krasnala w Suwałkach wzorowana na ilustracji Szancera do baśni O krasnoludkach i o sierotce Marysi

Jan Marcin Szancer (ur. 12 listopada 1902 w Krakowie, zm. 21 marca 1973 w Warszawie)[1] – polski grafik, ilustrator książek dla dzieci, przyjaciel i współpracownik Jana Brzechwy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był czwartym, najmłodszym dzieckiem matematyka Edwarda Szancera i Stanisławy z Pierackich[1]. Rodzina Szancerów miała korzenie żydowskie[2]. Wcześnie pobierał naukę rysunku od Leonarda Stroynowskiego, który jako sublokator jego rodziców w ten sposób spłacał zaległy czynsz. Mimo oporu rodziców, Szancer podjął studia na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Pogłębiał wiedzę we Włoszech i Francji. Od 1 maja 1945, kiedy to ukazał się pierwszy numer pisma „Świerszczyk”, był jego kierownikiem artystycznym i twórcą ilustracji z okładek. Współpracował z „Płomykiem”, także jako fotograf. Autor ilustracji ok. 300 książek, zarówno dla dzieci i młodzieży, jak i dla dorosłych. Były to m.in. Akademia Pana Kleksa, O Janku, co psom szył buty, Pan kotek był chory, O krasnoludkach i o sierotce Marysi, Brzechwa dzieciom, Lokomotywa, Rzepka, Ptasie radio, Dziadek do Orzechów, Pinokio Collodiego, Baśnie Andersena, Bajki i Satyry Krasickiego, Pan Tadeusz Mickiewicza, Trylogia Sienkiewicza, książki Amicisa, Cervantesa, Haška, Edith Nesbit, Puszkina, Swifta, Twaina[1][3]. Stworzył również wspólnie z Brzechwą cykl trzech książek o charakterze komiksu z Panem Soczewką w roli głównego bohatera: Pan Soczewka w puszczy, Pan Soczewka na dnie oceanu oraz Pan Soczewka na Księżycu[4].

Najstarsza ze zilustrowanych przez niego książek to Nasze miasto – czytanka polska dla uczniów II klasy szkół powszechnych, wydana we Lwowie w roku 1935. Kolejna książka z okładką Szancera to Krysia i karabin Jadwigi Gorzyckiej z roku 1935. W 1939 roku zilustrował Pokój na poddaszu Wandy Wasilewskiej. Podpis jms pojawił się po raz pierwszy w 1944 roku w książce Koziołeczek. Odtąd był stale obecny na wszystkich jego rysunkach[5][6].

Pisał również bajki i felietony. Zaistniał jako scenarzysta i reżyser w filmie Teatr mój widzę ogromny z 1946 roku. Zajmował się też tworzeniem scenografii teatralnych i filmowych. Był pierwszym kierownikiem artystycznym polskiej TV[6][4].

Projektował kostiumy do pierwszego programu Zespołu Pieśni i Tańca Budowlanych Warszawy „Starówka” w roku 1953[7][8].

Od 1951 był profesorem ASP w Warszawie[9].

Jego drugą żoną była aktorka Zofia Sykulska-Szancerowa[1]. Miał córkę Małgorzatę (ur. 1941), aktorkę oraz syna, grafika i malarza – Jana Piotra Szancera[10].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A33-2-11)[11].

Styl i technika

[edytuj | edytuj kod]

Ilustracje Szancera są rozpoznawalne z powodu stylu i sposobu przedstawiania historii. Postacie mają smukłą sylwetkę i wydłużone kończyny. Szancer eksperymentował z perspektywą, ukazywał rysunek np. z lotu ptaka czy żabiej perspektywy. Jego ilustracje są dynamiczne, postacie zazwyczaj uchwycone w ruchu. Artysta wykazywał się inwencją w sprawach kompozycji. Stosował skróty, skosy, a sceny budował w głąb, bądź w spirali. Zabiegi te służyły do przedstawiania jak największej liczby postaci oraz odzwierciedlenia fabuły[4].

Do tworzenia ilustracji wykorzystywał przede wszystkim węgiel, akwarele, tusz, ołówek, pióro[12].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
  • Ok. 300 książek z ilustracjami jego autorstwa
  • Projekty ponad 500 pocztówek
  • 60 scenografii do przedstawień teatralnych, filmów i programów telewizyjnych
  • 20 plakatów
  • Serie znaczków pocztowych
  • Ekslibrisy,
  • Obrazy olejne

Wystawy indywidualne

[edytuj | edytuj kod]
  • 1958: Klub MPiK, Łódź; Galeria Sztuki MDM, Warszawa,
  • 1965: Zachęta i Poznań, Warszawa (ok. 500 rysunków i projektów ilustracji oraz scenografii z lat 1945-1965),
  • 1966: Wystawa ilustracji, projektów scenografii, kostiumów, Zielona Góra, Katowice, Pałac Młodzieży, Monachium,
  • 1967: Wystawa ilustracji książkowej i projektów scenografii, Valenciennas;
  • 1968: Dom Artysty Plastyka, Wystawa rysunków, ilustracji i projektów scenografii z okazji 50-lecia twórczości, Warszawa,
  • 1969: Wystawy w Warszawie, Klubie MPiK, Poznaniu,
  • 1970: Wystawa w Warszawie,
  • 1973: Wystawa w Berlinie.

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • I oraz honorowa nagroda na I Ogólnopolskiej Wystawie Ilustracji (1951)
  • Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1952)
  • Nagroda Państwowa II stopnia za ilustracje książkowe (1952)[15]
  • III nagroda na II Ogólnopolskiej Wystawie Ilustracji Książkowej (1955)
  • Nagroda Miasta Berlin za Księgę Papugi Markowskiej i Milskiej (1958)
  • II Nagroda PTWK za Colas Breungon (1958)
  • Srebrny Medal na IBA, Lipsk za Baśnie Andersena (1960)
  • Złoty Medal na XII Triennale w Mediolanie za Lokomotywę Tuwima (1960)
  • Bajka Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” (nr kat. 1221) – „Najładniejszy znaczek w 1962 roku” w plebiscycie pisma „Filatelista”[16]
  • Nagroda francuskich wydawców za Dom pod kasztanami (1971)

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jego imię noszą trzy szkoły i jedno przedszkole w Polsce: Szkoła Podstawowa nr 24 w Częstochowie przy ulicy Bronisława Hubermana 7, Szkoła Podstawowa nr 342 w Warszawie przy ulicy Strumykowej 21a[17] i Szkoła Podstawowa nr 285 w Warszawie przy ulicy Turmonckiej 20 oraz Samorządowe Przedszkole nr 125 w Krakowie, os. Tysiąclecia. Imieniem Szancera nazwano również ulicę w Łodzi w dzielnicy Widzew, w Warszawie w dzielnicy Ursus, w Bydgoszczy w dzielnicy Fordon oraz w Rumii.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Janusz R. Kowalczyk, Jan Marcin Szancer [online], Culture.pl [dostęp 2022-11-13].
  2. Tarnów: podnieśli z ruiny żydowski grobowiec. Gazeta Krakowska, 3.12.2013. [dostęp 2022-11-13].]
  3. Jan Marcin Szancer. Król ilustratorów, malarz dziecięcych marzeń, kreator baśniowych światów » Niezła sztuka [online], Niezła Sztuka, 23 lutego 2018 [dostęp 2022-02-02].
  4. a b c Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980: artystyczne kreacje i realizacje, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusz Gepperta, 2008, s. 379–397, ISBN 978-83-60520-22-2, OCLC 751475064.
  5. K. Iwanicka, Artyści polskiej książki: 50 lat konkursu Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, 2009.
  6. a b 27 ciekawostek o Janie Marcinie Szancerze [online], ciekawostki.online [dostęp 2022-02-02].
  7. „Express Wieczorny”. maj, 1961. 
  8. „Kultura i Życie”. 11 (53), 1962. 
  9. Jan Marcin Szwancer w bazie Filmpolski.pl
  10. Jan Marcin Szancer: Niezwykły album legendarnego ilustratora wydany w Poznaniu. 2019-11-25. [dostęp 2020-11-13].
  11. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  12. Artyści polskiej książki: 50 lat konkursu PTWK, pod red. K. Iwanickiej, Warszawa 2009, s. 106.
  13. M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  14. M.P. z 1955 r. nr 37, poz. 359 - Uchwała Rady Państwa z dnia 7 stycznia 1955 r. nr 0/31 - na wniosek Komitetu do Spraw Radiofonii „Polskie Radio”.
  15. Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-08-02]. 
  16. „Filatelista”. Nr 20, s. 387, 1963. PZF. 
  17. SP342 - Nasze podziękowania [online], www.sp342.waw.pl [dostęp 2024-08-02].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • „Tygodnik Powszechny” 50 (2788), 15 grudnia 2002.
  • Anita Wincencjusz-Patyna, Stacja ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980: artystyczne kreacje i realizacje, Wrocław 2008, s. 379397, 512. ISBN 978-83-60520-22-2.
  • Artyści polskiej książki: 50 lat konkursu PTWK, pod red. K. Iwanickiej, Warszawa 2009.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]