Kultura Polada
Kultura Polada – kultura archeologiczna wczesnej epoki brązu. Znana przede wszystkim z górskich sanktuariów, w których odkryto liczne petroglify.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Kultura Polada wykształciła się na bazie występującej w północnej Italii formy kultury pucharów dzwonowatych, przy pewnych widocznych elementach starszej kultury Remedello[1][2]. Duże znaczenie w formowaniu się omawianej grupy miały także wpływy grup kulturowych, bazujących na wcześniejszej kulturze Vučedol-Zók, widoczne najbardziej w prowincji Wenecja. Podczas rozwoju tej jednostki kulturowej występowały ponadto wpływy kultury straubińskiej, które da się zauważyć zwłaszcza w zachodniej Lombardii.
Chronologia i obszar występowania
[edytuj | edytuj kod]Okres rozwoju kultury Polada wypada na okres brązu A według podziału chronologicznego dokonanego przez Paula Reineckego. Istniała więc w latach około 2200-1700 p.n.e. Swoim zasięgiem obejmowała północną część Włoch, zwłaszcza Nizinę Padańską, sięgając do Piemontu. Jej wpływy poprzez Ligurię docierały na teren południowej Francji.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Ludność kultury Polada zajmowała się rolnictwem oraz hodowlą. Ze stanowisk znamy ziarna niektórych zbóż, dzięki czemu wiemy, co uprawiano: pszenicę, proso i len. Hodowano natomiast owce, świnie i wyjątkowo konia.
Osadnictwo i budownictwo
[edytuj | edytuj kod]Typową formą osadniczą dla kultury Polada są osady otwarte i osady palafitowe w rejonach północnych, zakładane na przybrzeżnych wodach jezior (na przykład nad brzegiem jeziora Garda i jeziora Ledro) i na mokradłach. Z osad palafitowych znane są znaleziska przedmiotów drewnianych i tkanin. Z przedpola alpejskiego znamy także osiedla wyżynne.
Obrządek pogrzebowy
[edytuj | edytuj kod]W kulturze Polada występował szkieletowy obrządek pogrzebowy. Zmarłych chowano niekiedy pod kurhanami. Zdarzają się także pochówki jaskiniowe oraz pochówki w obrębie osiedli. Pod wpływem zachodnioeuropejskiej kultury megalitycznej wznoszono nad grobami, zwłaszcza na terenie Ligurii, kamienne menhiry o cechach antropomorficznych, zdobione rytami.
Inwentarz
[edytuj | edytuj kod]W inwentarzu ceramicznym daje się zauważyć wpływy grupy lubliańskiej kultury Vučedol-Zók. Typowe formy naczyń to baniasty garnek uchaty, amfora, półkuliste misy czy czerpaki, naczynia dwustożkowe. Charakterystyczne są ucha z guzami na wierzchołku. Powierzchnia naczyń jest czerniona. W ornamentyce występują motywy geometryczne wykonane za pomocą nakłuć, listewki i rycie oraz inkrustacja dekoracji naczyń. Z innych wytworów glinianych często odnajdywane są płytki zdobione nakłuciami.
Inwentarz brązowy kultury Polada świadczy o dużym wpływie kultur środkowoeuropejskich, a zwłaszcza kultury straubińskiej, na obszar północnych Włoch. Spotyka się berła sztyletowe, siekierki płaskie lub z podniesionymi brzegami, trójkątne sztylety z pełną rękojeścią, haczyki na ryby i naszyjniki. Znane są z omawianej jednostki także znaleziska form odlewniczych i żużla miedzianego, co świadczy o istnieniu także lokalnej obróbki miedzi.
Wśród pozostałych surowców występują dość licznie wyroby krzemienne i kamienne, takie jak grociki strzał, wkładki do sierpów, kółka, wisiorki, drapacze, siekierki gładzone. Wśród przedmiotów kościanych występują szydła, groty oszczepów, młotki i kopaczki. Znane są także przedmioty drewniane, pochodzące z osad palafitowych. Należą do nich łuki, radła rylcowe, koła, oprawy narzędzi i naczynia drewniane.
Sanktuaria
[edytuj | edytuj kod]Ewenementem na skale europejską w omawianym środowisku, są sanktuaria górskie z rytami naskalnymi. Znane są one z miejscowości Monte Bégo koło Ventimiglia i wąwozu Val Camonica w dolinie Oglio. Ich geneza sięga eneolitu, ale największy rozwój przypada na epokę brązu, o czym świadczą przedstawienia broni zawarte w petroglifach. Sanktuarium z Valcemonica funkcjonowało aż do przełomu er. Znamy z niego 20 tysięcy rytów, natomiast z Monte Bégo 36 tysięcy. Wśród przedstawień dominują wyobrażenia zwierząt łownych i hodowlanych, przedmiotów czy zjawisk. Zdarzają się petroglify z wątkiem narracyjnym, przedstawiające sceny walki, procesje, zaprzęgi z wozami, z radłem, jeźdźców, ceremonie pogrzebowe. Nie brak jest również przedstawień symbolicznych, kształtów geometrycznych czy symboli solarnych.
-
Dwóch walczących wojowników
-
Biegnąca postać
-
Symbol geometryczny
-
Dzika zwierzyna
-
Scena z polowania
-
Łucznik
-
Symbolicznie przedstawiona postać
-
Postać ludzka
Zanik
[edytuj | edytuj kod]Kultura Polada zniknęła na schyłku okresu brązu A2, przekształcając się w nową jednostkę taksonomiczną, nazywaną przez badaczy kulturą terramare.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Gedl, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna, część III Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Europie, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1985.
- Stary i nowy świat (Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego), pod red. Joachima Śliwy, Świat Książki, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2005.
- Encyklopedia historyczna świata, tom I, Prehistoria, pod red. Janusza Krzysztofa Kozłowskiego, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.