Przejdź do zawartości

Rośliny włókniste

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rośliny włókniste, rośliny włóknodajnerośliny, które dostarczają włókien naturalnych; wyróżniające się od innych roślin ich dużą zawartością, łatwością ich izolacji i właściwościami użytkowymi. Rośliny włókniste dzielone są ze względu na miejsce występowania włókien (cała roślina lub określone organy) oraz przeznaczenie pozyskiwanego z nich surowca. Rośliny włóknodajne dostarczać mogą włókien przędnych służących do wyrobu tkanin i jest to najbardziej ceniony surowiec włókienniczy. Czasem rośliny włókniste utożsamiane są tylko z dostarczającymi włókien nadających się do przędzenia i tkania. Do roślin włóknistych w szerszym ujęciu zalicza się także rośliny dostarczające surowca plecionkarskiego, wyściółkowego, służącego do podwiązywania i papierniczo-celulozowego[1].

Użytkowanie roślin włóknistych ma miejsce od najdawniejszych czasów istnienia cywilizacji ludzkiej. Pierwotnie, a nawet współcześnie w wielu społecznościach wiejskich, pozyskiwano je ze stanu dzikiego. Później rozpowszechniły się uprawy. Współcześnie coraz większą rolę odgrywa pozyskiwanie włókien roślinnych z odpadów pochodzenia roślinnego powstających w produkcji żywności i w innych gałęziach przemysłu. Rozwija się także przetwórstwo i zakres zastosowań samych włókien – wykorzystywane są w diecie (jako włókno pokarmowe), w przemyśle żywnościowym do produkcji biodegradowalnych błon, do wyrobu biopolimerów, biokompozytów, biopaliw, rozwija się także technologia włókiennicza[2].

W połowie XX wieku znano ponad dwa tysiące gatunków roślin włóknistych[3], a w kolejnych dziesięcioleciach odkrywano kolejne, zwłaszcza w strefie międzyzwrotnikowej – np. we florze Filipin zidentyfikowano 800 takich roślin, a w Indiach ponad 450[2]. Do najważniejszych ze względu na wielkość produkcji należą: bawełna, juta, len zwyczajny, konopie siewne i ketmia konopiowata (kenaf)[2].

Rośliny włókniste należą do roślin przemysłowych[4].

Włókna roślinne

[edytuj | edytuj kod]

Włóknami nazywane są silnie wydłużone komórki o ścianach komórkowych silnie wysyconych celulozą. Występują we wszystkich organach wszystkich roślin. Celuloza występuje we włóknach w udziale powyżej 50%, osiągając największe udziały (ponad 90%) we włóknach bawełny i szczmiela białego (ramii)[5], ponad 70% celulozy zawierają włókna lnu zwyczajnego, konopi, puchowca pięciopręcikowego (kapoku)[2]. Poza celulozą we włóknach znajdują się tzw. substancje inkrustujące: hemicelulozy, pektyny, ligniny, woski, w mniejszym stopniu taniny, żywice, białka i tłuszcze. Różny udział i skład tych substancji ma wpływ na procesy technologiczne i właściwości włókien. Pektyny przykładowo odpowiadają za powiązania pęczków włókien z tkankami przyległymi i wydobycie włókien wymaga uprzedniego zniszczenia pektyn[5]. Włókna różnych roślin różnią się właściwościami chemicznymi, fizycznymi, morfologicznymi i anatomicznymi, co przekłada się na różną ich długość, barwę, kształty, skład, siłę, trwałość i odporność na działanie wody[2].

Podział roślin włóknistych

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na część roślin wykorzystywaną jako źródło surowca dzieli się rośliny włókniste na takie, których źródłem surowca są:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i Stanisław Dowgielewicz 1954 ↓, s. 7-10.
  2. a b c d e K.G. Ramawat, M.R. Ahuja: Fiber Plants: An Overview. W: K.G. Ramawat, M.R. Ahuja (red.): Fiber Plants. Biology, Biotechnology and Applications. Springer, 2016, s. 3-15. ISBN 978-3-319-44569-4.
  3. Stanisław Dowgielewicz 1954 ↓, s. 11-19.
  4. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 765. ISBN 83-214-1305-6.
  5. a b Stanisław Dowgielewicz 1954 ↓, s. 41-47.
  6. a b Grażyna Mańkowska, Jerzy Mańkowski, Krzysztof Pudełko: Rośliny włókniste. W: Uprawa roślin (red. Andrzej Kotecki). Wyd. 1. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, 2020, s. 433-508, t.3. ISBN 978-837717-339-8.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stanisław Dowgielewicz: Roślinne surowce włókiennicze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954.